به گزارش رکنا، تلخی دهان به احساس طعمی ناخوشایند و گاهی زننده در دهان گفته می شود که می تواند به دلایل مختلفی بروز کند. برای مشاهده فیلم علت تلخی دهان اینجا کلیک کنید.
این طعم معمولاً با حس تلخ بودن همراه است و می تواند تجربه ای آزاردهنده باشد. در این وضعیت، فرد احساس می کند که طعم دهانش به طور غیرطبیعی تغییر کرده است و این مشکل ممکن است موقت یا مزمن باشد.
علل رایج تلخی دهان
مشکلات گوارشی :
رفلکس اسید معده (GERD) : برگشت اسید معده به مری می‌تواند باعث احساس تلخی در دهان شود.
مشکلات کبدی یا صفراوی : مشکلاتی مانند بیماری‌های کبدی یا انسداد مجاری صفراوی می‌تواند به تلخی دهان منجر شود.
عفونت‌ها و بیماری‌های دهان :
عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا قارچی در دهان مانند برفک دهان ، لثه‌التهاب ، یا عفونت‌های لوزه‌ای می‌توانند باعث تلخی دهان شوند.
خشکی دهان (Xerostomia) :
کاهش ترشح بزاق می‌تواند باعث خشکی و تلخی دهان شود. این مشکل ممکن است به دلیل مصرف داروهای خاص، مشکلات غدد بزاقی یا بیماری‌های خودایمنی باشد.
مصرف برخی داروها :
برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای فشار خون یا داروهای ضد افسردگی می‌توانند تلخی دهان را ایجاد کنند.
رژیم غذایی و مصرف مواد خاص :
مصرف مواد غذایی تند، چرب، یا شور ممکن است باعث تلخی موقت دهان شود.
همچنین مصرف الکل، قهوه یا تنباکو نیز می‌تواند به این مشکل دامن بزند.
بارداری :
تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند به تلخی دهان منجر شود، به ویژه در سه ماهه اول.
مشکلات عصبی :
اختلالات عصبی می‌توانند به تغییر در حس چشایی و تلخی دهان منجر شوند.
اگر این مشکل مداوم باشد یا همراه با علائم دیگری مانند درد یا تغییر در وضعیت سلامتی باشد، توصیه می‌شود که به پزشک یا دندان‌پزشک مراجعه کنید تا علت دقیق آن بررسی شود.
برای دلایل تلخی دهان چه باید کرد؟
برای هر یک از دلایل ایجاد تلخی دهان، راهکارهای مختلفی وجود دارد که می‌توانند به بهبود وضعیت کمک کنند. در ادامه به برخی از این راهکارها اشاره می‌کنم:
1. مشکلات گوارشی (مانند رفلکس اسید معده یا مشکلات کبدی)
مدیریت رفلاکس اسید (GERD) :
خوردن وعده‌های غذایی کوچک و منظم.
اجتناب از غذاهای چرب، تند یا اسیدی.
استفاده از داروهای آنتی‌اسید با مشورت پزشک.
جلوگیری از دراز کشیدن بلافاصله بعد از غذا خوردن.
کاهش وزن در صورت اضافه وزن.
در صورت لزوم، داروهای کاهش‌دهنده اسید مانند PPI یا H2 blockers طبق دستور پزشک.
مشکلات کبدی یا صفراوی :
در صورت تشخیص مشکلات کبدی، پزشک ممکن است داروهایی برای بهبود عملکرد کبد تجویز کند.
اجتناب از مصرف الکل و مواد سمی برای کبد.
رعایت یک رژیم غذایی سالم شامل سبزیجات، میوه‌ها و غذاهای کم چرب.
در صورت بروز مشکلات صفراوی، درمان‌های خاص مانند داروهای حل‌کننده سنگ صفرا یا جراحی ممکن است نیاز باشد.
2. عفونت‌ها و بیماری‌های دهان
برفک دهان :
استفاده از داروهای ضد قارچ موضعی یا خوراکی که توسط پزشک تجویز می‌شود.
لثه‌التهاب و عفونت‌های دهانی :
مسواک زدن منظم دندان‌ها و استفاده از نخ دندان برای جلوگیری از عفونت‌ها.
مراجعه به دندان‌پزشک برای درمان عفونت‌ها یا بیماری‌های لثه.
استفاده از دهان‌شویه‌های ضد عفونی‌کننده.
عفونت‌های لوزه‌ای :
در صورت وجود عفونت لوزه‌ها، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
نوشیدن مایعات گرم یا سرد، مانند چای عسل دار، برای تسکین گلودرد.
3. خشکی دهان (Xerostomia)
افزایش ترشح بزاق :
جویدن آدامس بدون قند یا استفاده از قرص‌های مخصوص تحریک بزاق.
نوشیدن مایعات به میزان کافی برای جلوگیری از خشکی دهان.
استفاده از اسپری‌ها یا ژل‌های مرطوب‌کننده دهان که در داروخانه‌ها موجود است.
مشاوره با پزشک :
در صورت مصرف داروهای خاص که باعث خشکی دهان می‌شوند، ممکن است پزشک داروهای جایگزین تجویز کند.
در صورت نیاز، پزشک ممکن است درمان‌های خاص برای افزایش ترشح بزاق تجویز کند.
4. مصرف داروها
مشاوره با پزشک :
اگر تلخی دهان ناشی از داروها است، می‌توانید با پزشک خود در مورد تغییر دوز یا داروهای جایگزین صحبت کنید.
نوشیدن آب بیشتر :
نوشیدن آب و آب‌میوه‌های طبیعی می‌تواند به کاهش اثرات تلخی کمک کند.
5. رژیم غذایی و مصرف مواد خاص
اجتناب از مواد محرک :
اجتناب از مصرف غذاهای تند، چرب، شور یا اسیدی.
کاهش مصرف قهوه، الکل و تنباکو.
رژیم غذایی متعادل :
مصرف غذاهای سالم مانند سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل که به سلامت عمومی بدن و بهبود وضعیت دهان کمک می‌کنند.
6. بارداری
مدیریت تغییرات هورمونی :
در دوران بارداری، تغییرات هورمونی طبیعی است، اما می‌توان با خوردن وعده‌های غذایی کوچک و منظم و اجتناب از غذاهای تحریک‌کننده، به کاهش تلخی دهان کمک کرد.
در صورت بروز مشکلات شدید، مشاوره با پزشک متخصص زنان و زایمان ضروری است.
7. مشکلات عصبی
مشاوره با پزشک :
اگر تلخی دهان ناشی از مشکلات عصبی باشد، مراجعه به پزشک یا متخصص مغز و اعصاب برای ارزیابی دقیق ضروری است.
مدیریت استرس :
تکنیک‌های کاهش استرس مانند یوگا، مدیتیشن یا تنفس عمیق می‌توانند به کاهش مشکلات عصبی و اثرات آن بر حس چشایی کمک کنند.
نکات کلی:
مسواک زدن و بهداشت دهان : مسواک زدن منظم، استفاده از نخ دندان و شست‌وشوی دهان با دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده می‌تواند از بروز تلخی دهان جلوگیری کند.
نوشیدن مایعات کافی : نوشیدن آب و مایعات به میزان کافی می‌تواند به کاهش خشکی دهان و بهبود احساس طعم کمک کند.
مراجعه به پزشک : در صورتی که مشکل تلخی دهان مداوم یا شدید باشد، مشاوره با پزشک ضروری است تا علت دقیق و درمان مناسب شناسایی شود.
اجرای این راهکارها بسته به علت مشکل تلخی دهان می‌تواند به کاهش یا برطرف کردن آن کمک کند.
جدول مقایسه داروهای موجود برای رفع تلخی دهان
در صورتی که تلخی دهان ناشی از علل مختلفی مانند مشکلات گوارشی، عفونت‌های دهان، یا داروها باشد، درمان‌های دارویی مختلفی می‌توانند به رفع این مشکل کمک کنند. در اینجا یک جدول مقایسه‌ای از داروهایی که معمولاً برای رفع تلخی دهان تجویز می‌شوند، آورده شده است:
| گروه دارویی | نام دارو | مکانیزم اثر | موارد مصرف | عوارض جانبی احتمالی | توضیحات بیشتر |
آنتی‌اسیدها |
رانیتیدین (Zantac) سایمتیدین (Tagamet) امپرازول (Prilosec) |
کاهش اسید معده و جلوگیری از رفلاکس اسید به مری |
درمان رفلاکس اسید معده (GERD) و سوزش معده |
تهوع، سردرد، اسهال، درد شکمی |
این داروها برای مشکلات گوارشی مانند رفلاکس اسید و برگشت اسید معده به مری که ممکن است باعث تلخی دهان شوند، مفید هستند. |
ضد قارچ‌های دهانی |
فلوکونازول (Diflucan) کلوتریمازول (Lotrimin) |
ضد قارچ، برای درمان برفک دهان |
درمان عفونت‌های قارچی دهانی (برفک) |
تهوع، اسهال، حساسیت پوست |
این داروها برای درمان برفک دهان (عفونت قارچی دهان) که می‌تواند علت تلخی دهان باشد، استفاده می‌شوند. |
آنتی‌بیوتیک‌های دهانی |
آموکسی‌سیلین مترونیدازول (Flagyl) |
ضد باکتری، برای درمان عفونت‌های باکتریایی |
درمان عفونت‌های باکتریایی دهانی |
اسهال، تهوع، واکنش‌های آلرژیک (در موارد نادر) |
در صورتی که تلخی دهان ناشی از عفونت‌های باکتریایی باشد (مانند بیماری‌های لثه یا گلو)، این داروها تجویز می‌شوند. |
دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده |
کلرهگزیدین (Peridex) |
ضد باکتری و ضد التهاب، برای بهبود بهداشت دهان |
درمان التهاب لثه و بیماری‌های دهانی |
تغییر طعم، خشکی دهان، تحریک گلو |
دهان‌شویه‌های کلرهگزیدین به عنوان درمان کمکی برای التهاب لثه و جلوگیری از عفونت‌های دهانی که می‌توانند باعث تلخی دهان شوند، استفاده می‌شود. |
سیمبرو |
سیمبرو (Cymbalta) |
داروی ضد افسردگی و ضد اضطراب |
در برخی موارد برای کاهش استرس یا اضطراب که می‌تواند تلخی دهان ایجاد کند |
خشکی دهان، حالت تهوع، تغییر در خواب |
در صورتی که تلخی دهان ناشی از استرس یا مشکلات روحی باشد، داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب می‌توانند کمک‌کننده باشند. |
مکمل‌های بزاقی |
اسپری بزاق مصنوعی (Saliva substitute) |
رطوبت‌دهی به دهان و تحریک تولید بزاق بیشتر |
رفع خشکی دهان (Xerostomia) |
تحریک گلو، حساسیت به مواد نگهدارنده |
این محصولات برای افرادی که دچار خشکی دهان هستند (مثلاً در اثر داروهای خاص یا بیماری‌های خودایمنی) تجویز می‌شوند. |
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) |
ایبوپروفن (Advil) نابروکسن (Aleve) |
کاهش التهاب و درد |
درمان التهاب لثه، گلودرد یا بیماری‌های دهانی |
ناراحتی معده، درد شکمی، حساسیت به نور |
برای کاهش التهاب و درد دهانی ناشی از عفونت یا التهاب لثه می‌توان از این داروها استفاده کرد. |
داروهای کاهش‌دهنده فشار خون |
آنگیوٹانسین (ACE inhibitors) |
کاهش فشار خون، پیشگیری از مشکلات قلبی |
در صورت استفاده از داروهای ضد فشار خون که ممکن است باعث خشکی یا تلخی دهان شوند |
خشکی دهان، سرگیجه، سرفه خشک |
برخی داروهای فشار خون مانند مهارکننده‌های ACE می‌توانند باعث خشکی دهان و تلخی شوند. در این صورت، پزشک ممکن است داروهای جایگزین تجویز کند. |
توضیحات بیشتر:
آنتی‌اسیدها و داروهای گوارشی : داروهایی مانند رانیتیدین یا امپرازول برای کاهش اسید معده و درمان رفلاکس معده به مری (GERD) که ممکن است باعث تلخی دهان شوند، مفید هستند.
ضد قارچ‌های دهانی : اگر تلخی دهان ناشی از عفونت قارچی (برفک دهان) باشد، داروهای ضد قارچ مانند فلوکونازول یا کلوتریمازول می‌توانند مؤثر باشند.
دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده : دهان‌شویه‌هایی مانند کلرهگزیدین برای درمان التهاب لثه و عفونت‌های باکتریایی در دهان استفاده می‌شود. این محصولات علاوه بر بهبود بهداشت دهان، می‌توانند به کاهش تلخی دهان کمک کنند.
سیمبرو (Cymbalta) : در صورتی که تلخی دهان ناشی از استرس یا اضطراب باشد، داروهای ضد افسردگی مانند سیمبرو ممکن است تجویز شوند.
مکمل‌های بزاقی : برای افرادی که به دلیل خشکی دهان (Xerostomia) تلخی دهان دارند، مکمل‌های بزاق مصنوعی به عنوان درمان کمکی توصیه می‌شود.
در نهایت، درمان تلخی دهان باید با توجه به علت آن انجام شود. برای انتخاب داروهای مناسب و جلوگیری از عوارض جانبی، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
درمان خانگی رفع تلخی دهان
برای رفع تلخی دهان به صورت خانگی، بسته به علت تلخی دهان می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. در اینجا چند درمان خانگی مؤثر برای رفع تلخی دهان آورده شده است:
1. شستشوی دهان با آب نمک
روش : یک قاشق چای‌خوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کنید و دهان خود را با آن بشویید.
چرا مؤثر است؟ : آب نمک خاصیت ضدعفونی‌کننده دارد و به تمیز کردن دهان و از بین بردن باکتری‌ها و قارچ‌ها کمک می‌کند. همچنین، می‌تواند التهاب لثه‌ها را کاهش دهد و از تلخی ناشی از عفونت‌های دهانی بکاهد.
2. آب‌لیمو
روش : یک قاشق چای‌خوری آب‌لیمو را در یک لیوان آب گرم بریزید و آن را بنوشید.
چرا مؤثر است؟ : آب‌لیمو می‌تواند به تقویت ترشح بزاق کمک کند و تلخی دهان را از بین ببرد. همچنین، دارای خاصیت ضدباکتری است و می‌تواند به بهبود وضعیت دهان کمک کند.
3. جوشانده نعناع یا چای نعناع
روش : مقداری برگ نعناع تازه یا خشک را در آب بجوشانید و پس از سرد شدن، آن را بنوشید.
چرا مؤثر است؟ : نعناع خاصیت تسکین‌دهنده و ضدعفونی‌کننده دارد و به رفع تلخی دهان کمک می‌کند. علاوه بر این، نعناع می‌تواند بوی بد دهان را نیز کاهش دهد.
4. آب‌میوه‌های طبیعی (مانند آب سیب یا آب هندوانه)
روش : مصرف آب‌میوه‌های طبیعی مانند آب سیب یا آب هندوانه می‌تواند به کاهش تلخی دهان کمک کند.
چرا مؤثر است؟ : این آب‌میوه‌ها سرشار از ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند و می‌توانند به بهبود وضعیت گوارشی و کاهش التهاب در دهان کمک کنند.
5. مسواک زدن و استفاده از نخ دندان
روش : مسواک زدن منظم (حداقل دو بار در روز) و استفاده از نخ دندان برای تمیز کردن فضای بین دندان‌ها.
چرا مؤثر است؟ : تمیز نگه داشتن دهان و دندان‌ها از تجمع باکتری‌ها و پلاک‌ها جلوگیری می‌کند که می‌تواند عامل تلخی دهان باشد. همچنین استفاده از خمیر دندان حاوی نعناع یا مواد ضدعفونی‌کننده به رفع تلخی کمک می‌کند.
6. نوشیدن آب زیاد
روش : نوشیدن آب به میزان کافی در طول روز (حداقل ۸ لیوان) می‌تواند به مرطوب نگه داشتن دهان و کاهش خشکی آن کمک کند.
چرا مؤثر است؟ : خشکی دهان یکی از علل رایج تلخی دهان است. نوشیدن آب کمک می‌کند بزاق بیشتری تولید شود و تلخی دهان کاهش یابد.
7. چای سبز یا چای بابونه
روش : مصرف چای سبز یا چای بابونه، هر دو دارای خواص ضدعفونی‌کننده و آرام‌بخش هستند.
چرا مؤثر است؟ : چای سبز و بابونه به دلیل خاصیت ضدباکتریایی و ضد التهابی که دارند، می‌توانند به رفع تلخی دهان و بهبود وضعیت دهانی کمک کنند.
8. استفاده از عسل
روش : یک قاشق چای‌خوری عسل طبیعی را در یک لیوان آب گرم حل کنید و بنوشید.
چرا مؤثر است؟ : عسل خاصیت ضدباکتریایی و ضد التهاب دارد و می‌تواند به بهبود وضعیت دهان و کاهش تلخی کمک کند.
9. خوابیدن به پهلو (در صورت رفلاکس اسید)
روش : اگر تلخی دهان ناشی از رفلاکس اسید باشد، خوابیدن به پهلوی چپ می‌تواند کمک‌کننده باشد.
چرا مؤثر است؟ : خوابیدن به پهلو می‌تواند از برگشت اسید معده به مری جلوگیری کند و به کاهش تلخی دهان کمک کند.
10. جویدن دانه‌های رازیانه یا هل
روش : دانه‌های رازیانه یا هل را بجوید.
چرا مؤثر است؟ : این دانه‌ها خواص ضدباکتری دارند و می‌توانند به رفع تلخی دهان و بهبود تنفس کمک کنند.
11. استفاده از دارچین و عسل
روش : یک قاشق چای‌خوری دارچین را با یک قاشق چای‌خوری عسل مخلوط کرده و به صورت روزانه مصرف کنید.
چرا مؤثر است؟ : دارچین خاصیت ضدباکتری دارد و عسل به کاهش التهاب و بهبود وضعیت دهان کمک می‌کند.
نکات مهم:
رعایت بهداشت دهان و دندان : مسواک زدن منظم، استفاده از نخ دندان و دهان‌شویه‌های ضدباکتری می‌تواند به جلوگیری از تلخی دهان کمک کند.
حفظ تعادل در رژیم غذایی : از مصرف غذاهای تند، چرب و اسیدی که ممکن است باعث تلخی دهان شوند، پرهیز کنید.
پرهیز از مصرف دخانیات و الکل : این مواد می‌توانند باعث خشکی دهان و تلخی آن شوند.
در صورتی که تلخی دهان مداوم باشد یا با علائم دیگری مانند درد، خونریزی لثه‌ها یا تغییر در طعم همراه باشد، بهتر است به پزشک یا دندان‌پزشک مراجعه کنید تا علت دقیق مشکل شناسایی شود و درمان مناسب تجویز گردد.