نورنیوز ـ گروه اقتصاد: چندی پیش اولین نورگیری تلسکوپ ایران به عنوان بزرگترین پروژه ملی علمی کشور در حوزه نجوم بعد از ۲۳ سال تلاش مهندسان و پژوهشگران کشور به ثمر رسید.

از ویژگی‌ این تلسکوپ ایرانی آن بود که از همان ابتدا توانست با گرفتن تصاویر از کهکشان کار خود را با دقتی بالا آغاز کند تا جایی که نشریه علمی ساینس را مجبور به واکنش کرد تا به این موفقیت عنوان «تلسکوپ ایرانی در کلاس جهانی» بدهد، موفقیتی که بازدارندگی تحریم‌ها هم نتوانست مانع اجرایش شود.

برای درک واکنش مجله ساینس به تلسکوپ ملی کافی است بدانید این تلسکوپ در ۵ مهر ماه گنبد خود را برای تنظیم با آسمان باز کرد و شب بعد عکس از سیاره Arp 282 گرفت، عکسی که در موقعیتی همسان به تازگی توسط تلسکوپ هابل گرفته شده و به عنوان دستاوردی بی‌نظیر روی خط خبری جهان قرار گرفت.

باید در نظر داشت آنچه تلسکوپ ملی در گام نخست توانست نظر جامعه اخترشناسان را به خود جلب کند نه تنها جنبه‌های فنی اجرای آن بود که در هر مرحله از پیشرفت کار بر پیچیدگی‌های علمی و مهندسی آن افزوده می‌شد، بلکه از سرعت اجرای پروژه هم کاسته نشد و سریع‌تر پیش می‌رفت.

همچنین؛ محفظه خلاء دقیقی که توسط مهندسان رصدخانه ملی و یک شرکت ایرانی تولید شد تا به کمک آن بتوانند لایه‌های خالی را با آلومینیوم بپوشانند و شیشه صیقلی را به آینه تلسکوپ تبدیل کنند همگان را به تمجید واداشت. این تحسین از آن جهت بود که وقتی انگلیسی‌ها در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی تصمیم گرفتند سیستمی آلومینیومی را برای ساخت تلسکوپ مرئی و مادون قرمز در حوزه نجوم تولید کنند، زمان زیادی به طول انجامید، اما همین پروژه را محققان ایرانی در مدت زمان بسیار کمتری موفق به انجام آن شدند. 

برای شناخت موفقیت به دست آمده در ساخت تلسکوپ ملی کافی است در نظر داشته باشید آنچه درباره ساخت آینه تلسکوپ در زمان کوتاه به ثمر رسید شامل سازه‌هایی با بدنه هشت ضلعی است که بخش ثابت آن محفظه ترکیبی از بتن و فولاد است که با پنل‌های ساندویچی پوشیده شده‌اند.

بخش ثابت رصدخانه ملی که ۱۵ متر و ارتفاع آن ۹.۵ متر گزارش شده است علاوه بر آن چرخ‌ها، غلتک‌ها، تله گردوغبار، سازوکار حرکت‌دهنده گنبد و نیز سیستم انتقال قدرت الکتریکی در قسمت رابط بین بخش متحرک و ثابت قرار گرفته‌اند. 

با احتساب این قطعات، به‌طورکلی، برای ساخت آن بیش از ۱۲۰ هزار قطعه مکانیکی و نوری به کار رفته است. آنچه در این تلسکوپ مورد نظر قرار دارد این است که این تلسکوپ یک تلسکوپ نوری با قطر آینه اصلی ۳۴۰ سانتی‌متری است که حدود ۴۰۰۰ کیلوگرم وزن دارد.

علاوه‌بر آینه اصلی، این تلسکوپ مجهز به آینه دیگری به اسم آینه ثانویه است که ۶۰ سانتی‌متری است که رهگیری اجرام آسمانی را با دقت ثانیه قوسی امکان‌پذیر می‌کند.

در ساخت بسیاری از تلسکوپ‌های متوسط تا بزرگ در دنیا معمولاً از همین ترکیب استفاده می‌شود. از آنجایی که محققان برای کنترل محورها و آینه اولیه و ثانویه از آخرین فناوری‌های روز دنیا بهره برده‌اند، سازه تلسکوپ وزنی حدود ۹۰ تن پیدا کرده است.

هر چند مهندسان تلسکوپ رصدخانه ملی ایران هنوز باید کارهایی در حوزه‌های تولید و یکپارچه‌سازی نرم‌افزاری و تنظیم سخت‌افزارهای دقیق در بخش اپتیک فعال را با دقت بالا انجام دهند، اما آنچه مسلم است اهداف اولیه علمی این پروژه شامل کاوش در تکامل تشکیل کهکشان‌ها و تکامل ستاره‌ها و شکار سیارات فراخورشیدی به خوبی محقق شده است.

می‌توان اذعان کرد که مسیر پیشرفت در حوزه‌های هوا و فضا از ساخت تلسکوپ ملی گرفته تا پرتاب ماهواره ملی راهی روشن پیش‌ِ روی دانشمندان ایرانی قرار داده که هر چند تحریم‌های ظالمانه مانعی برای برخی از همکاری‌ها علمی و فنی شده است ولی مانع تحقق ایران قدرتمند نشده است.

باید به یاد داشته باشیم که پروژه ساخت تلسکوپ ملی تنها با چند نفر از محققان زمانی کلید خورد که تاریکی در مقابل آینده و تکرار کلماتی که می‌توانست مهندسان را دلسرد کند خودنمایی می‌کرد، اما در نهایت شاهد تولد تلسکوپ ایرانی شدیم که امروز صدها دانشمند و دانشجو در این پروژه همکاری می‌کنند و امیدهای روشنی را پیشِ روی نجوم ایران قرار داده است.