ویژگی‌های عجیب در نقطه‌ی برخورد بخش‌هایی از پوسته‌ی زمین نشان می‌دهد که این ساختار احتمالاً در آستانه‌ی فروپاشی است.
به گزارش انتخاب و به نقل از sciencealert؛ تحلیل دقیق مرز پیچیده‌ای که چهار صفحه‌ی تکتونیکی در آن به هم می‌رسند، آشکار کرده است که یکی از این صفحات در حال پاره‌کردن خودش است. این فرایند احتمالاً بخشی طبیعی از چرخه‌ی حیات چیزی است که «منطقه‌ی فرورانش» (Subduction Zone) نامیده می‌شود — مکانیزمی که مانع از آن می‌شود صفحات پوسته‌ی زمین بی‌پایان به درون هم فشار بیاورند و تاریخ زمین‌شناسی را به‌طور کامل از بین ببرند.
«شروع فرورانش مثل هل دادن قطاری به سمت بالا است — کار بسیار دشواری است،»
«اما وقتی حرکت آغاز می‌شود، مثل قطاری است که با سرعت از سراشیبی پایین می‌رود و دیگر نمی‌توان متوقفش کرد. پایان دادن به آن نیازمند رویدادی چشمگیر است — درواقع، یک تصادف قطار.»
این را زمین‌شناس برندون شاک (Brandon Shuck) از دانشگاه ایالتی لوئیزیانا می‌گوید.
پوسته‌ی زمین: پازلی از صفحات عظیم
پوسته‌ی زمین یکپارچه نیست؛ بلکه از چندین صفحه‌ی سنگی غول‌پیکر تشکیل شده است که روی لایه‌ای نیمه‌مذاب و آهسته‌حرکت موسوم به «گوشته» شناورند. تنها چیزی که مانع حرکت آزادانه‌ی این صفحات می‌شود، قفل‌شدن آن‌ها در لبه‌هاست.
با این حال، این صفحات در حرکت دائمی‌اند:
گاهی روی هم می‌لغزند، گاهی از هم جدا می‌شوند، و در برخی نقاط، لبه‌ی یکی از آن‌ها زیر صفحه‌ی مجاور فرو می‌رود — پدیده‌ای که فرورانش (Subduction) نام دارد.
نمونه‌ی ویژه و پیچیده‌ای از چنین ناحیه‌ای در شمال اقیانوس آرام و در نزدیکی جزیره‌ی ونکوور کانادا قرار دارد؛ منطقه‌ای که به منطقه‌ی فرورانش کَسکیدیا (Cascadia Subduction Zone) معروف است.
در اینجا چهار صفحه‌ی تکتونیکی به هم می‌رسند: صفحه‌ی اکسپلورر (Explorer)، خوان د فوکا (Juan de Fuca)، اقیانوس آرام (Pacific) و آمریکای شمالی (North American). دو صفحه‌ی نخست در حال لغزیدن به زیر صفحه‌ی آمریکای شمالی هستند.
ثبت لحظه‌ی مرگ یک منطقه‌ی فرورانش
شاک و همکارانش برای بررسی بخش شمالی این منطقه، از روش‌های لرزه‌نگاری پیشرفته استفاده کردند؛ ترکیبی از امواج صوتی بازتاب‌یافته از کف دریا و امواج آکوستیک حاصل از زمین‌لرزه‌ها — درست مانند «سونوگرافی در مقیاس سیاره‌ای».
نتایج این تحلیل‌ها وجود چندین گسل و شکستگی بزرگ در زیر بستر اقیانوس را نشان داد؛ جایی که صفحه‌ی تکتونیکی تحت فشار در حال شکستن است. از جمله، گسلی بسیار بزرگ به طول حدود ۷۵ کیلومتر که در حال متلاشی کردن صفحه‌ی «اکسپلورر» است. هنوز بخش‌ها کاملاً از هم جدا نشده‌اند، اما فاصله‌ای تا آن نقطه ندارند.
شاک توضیح می‌دهد:
«این نخستین‌بار است که تصویری روشن از منطقه‌ی فرورانشی داریم که درست در لحظه‌ی مرگش دیده می‌شود.
به‌جای آنکه به‌طور ناگهانی از کار بیفتد، این صفحه در حال تکه‌تکه شدن است؛ قطعه‌قطعه می‌شود و ریزصفحه‌ها و مرزهای جدیدی می‌سازد.
پس به‌جای یک تصادف مهیب، انگار شاهد خروج تدریجی واگن‌های قطار از ریل هستیم — یکی پس از دیگری.»
زمین در حال فروپاشی آرام
شواهد این فرآیند در این واقعیت نهفته است که برخی بخش‌های صفحه دیگر از نظر لرزه‌ای فعال نیستند، در حالی که سایر بخش‌ها هنوز فعالیت دارند. بخش‌هایی که جدا شده‌اند، دیگر به سیستم اصلی فرورانش متصل نیستند.
در نهایت، با جدا شدن حجم کافی از مواد، صفحه‌ی فرورونده به‌تدریج از حرکت رو به پایین بازمی‌ایستد، زیرا وزن کمتری برای کشیده شدن به زیر در اختیار دارد.
شاک می‌گوید:
«این یک فروپاشی تدریجی است — مرحله به مرحله.
و این دقیقاً با آنچه در سوابق زمین‌شناسی می‌بینیم مطابقت دارد؛ جایی که سنگ‌های آتشفشانی در یک توالی زمانی جوان‌تر یا پیرتر می‌شوند، بازتابی از همین فرآیند پارگی پیاپی.»
نتایج این پژوهش در نشریه‌ی Science Advances منتشر شده است.
∎