یکی از مسائلی که در این ایام مورد پرسش واقع می‌شود، حکم فقهی انجام عمل بینی(رینوپلاستی) در ماه مبارک رمضان است. پرسشی که در این‌جا مطرح می‌شود این است که آیا انجام این جراحی، با در نظر گرفتن عدم وجوب آن، در ایام روزه‌داری مجاز است؟ همچنین اگر فردی به جهت این عمل ناچار به ترک روزه شود، آیا کفاره‌ای بر وی واجب می‌گردد یا تنها گرفتن قضای روزه کافی است؟ در این مطلب، این موضوع را بر اساس آرای فقهای معظم مورد بررسی قرار می‌دهیم.
جراحی زیبایی بینی از منظر احکام شرعی
در نظام فقهی اسلام، تمامی افعال و اعمال مکلفان در چارچوب احکام پنج‌گانه تکلیفی (وجوب، حرمت، استحباب، کراهت، و اباحه) و احکام وضعی (مانند صحت، بطلان، سببیت، شرطیت، و مانعیت) قابل تحلیل و تفسیر است.
بررسی جراحی بینی از نظر حکم تکلیفی
مقصود از حکم تکلیفی، دستورات شرعی است که مرتبط با مسئولیت و تکلیف مکلفان می‌باشد. از این منظر، جراحی بینی فی‌نفسه در زمره "مباحات" قرار می‌گیرد؛ یعنی شرع مقدس نه انجام آن را واجب کرده و نه از آن نهی نموده است. بنابراین، اصل اولی درباره این عمل، جواز و اباحه است.
شرط تغییر حکم تکلیفی جراحی بینی
اما این جواز مطلق نیست و می‌تواند تحت شرایط خاصی تغییر کند. اگر ضرورت عقلایی یا شرعی بر انجام این عمل مترتب شود، حکم تکلیفی آن از "اباحه" به "وجوب" تغییر می‌یابد. به‌عنوان‌مثال اگر فردی به دلیل مشکلات حاد تنفسی، دچار عسر و حرج شدید شود و پزشک متخصص تشخیص دهد که جراحی بینی تنها راه درمان اوست، این عمل برای وی از "مباح" به "واجب" تبدیل می‌شود. زیرا حفظ جان و سلامتی از واجبات شرعی و عقلی است و بر اساس قاعده "وجوب حفظ نفس" وی موظف به انجام این جراحی خواهد بود.
در مقابل، اگر جراحی تنها برای بهبود ظاهر و زیبایی فرد باشد و هیچ ضرورتی در آن وجود نداشته باشد، حکم تکلیفی آن همان "اباحه" باقی می‌ماند. البته در چنین حالتی اگر منجر به افطار روزه در ماه رمضان شود، موجب کفاره خواهد شد، چرا که فرد اقدام به عملی کرده که ترک عمدی روزه را در پی داشته است.
بررسی جراحی بینی از نظر حکم وضعی
در مقابل حکم تکلیفی، حکم وضعی قرار دارد که به تاثیر و نتایج حقوقی و شرعی یک عمل اشاره می‌کند. در مورد جراحی بینی در ماه رمضان، حکم وضعی آن، ابطال روزه و لزوم قضا یا کفاره (بسته به شرایط) است. اگر این جراحی موجب بیهوشی کامل در طول روز شود، بر اساس نظر فقها، روزه شخص باطل است و باید آن را قضا کند. همچنین اگر فرد بدون ضرورت پزشکی اقدام به این عمل کند و بداند که نمی‌تواند روزه بگیرد، علاوه بر قضا، کفاره نیز بر او واجب خواهد شد.
تحلیل فقهی انجام عمل بینی در ماه رمضان
عدم جواز اقدام به عملی که موجب ترک روزه شود
فقها متفق‌القول‌اند که اقدام به عملی که موجب ترک عمدی روزه گردد، فی‌نفسه ناپسند بوده و در صورت عدم وجود ضرورت، حکم آن است که چنین اقدامی به ایامی غیر از رمضان موکول شود.
قاعده لاضرر و لاضرار
چنانچه تاخیر جراحی موجب ضرر جسمی و مخاطره سلامتی شود، می‌توان تحت قاعده "لاضرر و لاضرار فی‌الاسلام"، حکم به جواز افطار داد. در این صورت، روزه فرد حکم معذور را دارد و فقط قضای آن بر وی واجب است.
قاعده وجوب حفظ سلامت نفس
در روایات اسلامی نیز پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «لا ضَرَرَ وَ لا ضِرارَ فِی الإسلامِ»؛ یعنی در اسلام، هیچ ضرر و زیانی بر مؤمنان تحمیل نشده است. این قاعده فقهی یکی از مهم‌ترین ادله فقهاء در مواردی است که روزه گرفتن موجب ضرر جسمی یا مشقت غیرمعمول شود.
بیهوشی و تأثیر آن بر صحت روزه
در باب بیهوشی در روزه، فقها میان بیهوشی موقت و بیهوشی طولانی‌مدت تفکیک قائل شده‌اند. به این صورت که اگر شخص در تمامی ساعات بین طلوع فجر تا مغرب بیهوش باشد، روزه وی باطل است و باید قضا کند. اما اگر در بخشی از روز هوشیاری بازگردد، روزه‌ی او صحیح محسوب می‌شود.
با توجه به این که جراحی بینی مستلزم بیهوشی عمومی است و ممکن است تا ساعت‌ها پس از عمل، بیمار در حالت نیمه‌بیهوش باشد، قهراً روزه او باطل خواهد بود؛ لذا مکلف بایستی پس از ماه رمضان، قضای روزه را به‌جا آورد.
علاوه بر آن پس از عمل، به دلیل ضعف بدنی و نیاز به مصرف دارو، بهترین جراحان بینی در تهران توصیه می‌کنند که بیمار روزه نگیرد. این موضوع نیز تاییدی بر این است که بهتر است جراحی را به بعد از ماه رمضان موکول کرد.
حکم خونریزی پس از عمل و تأثیر آن بر روزه
حکم بلعیدن خون
اگر پس از جراحی، خون در مجاری بینی و حلق جریان یابد و فرد عمداً آن را ببلعد، روزه‌اش باطل خواهد شد. اما اگر این امر بدون اختیار و از روی ناآگاهی رخ دهد، روزه وی صحیح است.
حکم استفاده از دارو‌های استنشاقی و شستشوی بینی
استفاده از محلول‌های شست‌وشو یا اسپری‌های بینی چنانچه موجب ورود مواد دارویی به حلق و معده شود، روزه را باطل می‌کند. اما اگر تنها در مجاری بینی باقی بماند، مشکلی ایجاد نخواهد کرد.
دیدگاه فقهای عظام درباره جراحی بینی در ماه رمضان
آیت‌الله خامنه‌ای
اگر عمل جراحی ضروری نباشد و فرد از قبل بداند که این اقدام در ماه مبارک رمضان موجب ترک روزه می‌شود، کفاره نیز بر وی واجب خواهد شد.
آیت‌الله سیستانی
در صورتی که جراحی صرفاً جهت زیبایی باشد و فرد بدون عذر شرعی روزه نگیرد، کفاره بر او لازم است. اما در موارد اضطراری، تنها قضا کفایت می‌کند.
آیت‌الله مکارم شیرازی
چنانچه فرد از پیش آگاه باشد که به دلیل جراحی روزه نخواهد گرفت، مکلف است علاوه بر قضا، کفاره نیز بپردازد.
آیت‌الله وحید خراسانی
اگر بیمار تمام روز را در حالت بیهوشی به‌سر ببرد، روزه وی صحیح نیست و باید قضای آن را انجام دهد.
روزه گرفتن بعد از عمل بینی
براساس نظر پزشکان، بعد از جراحی بینی برای پیشگیری از عفونت، فرد باید آنتی بیوتیک مصرف کند؛ به‌همین‌خاطر پزشکان توصیه می‌کنند روزه گرفتن بعد از عمل بینی را به حداقل ۱ هفته بعد از جراحی موکول کنید؛ بنابراین اگر پزشک تایید کند که بیمار می‌تواند بدون مشکل روزه بگیرد و مصرف مایعات و دارو‌ها ضروری نباشد، روزه گرفتن بعد از گذشت یک هفته از نظر پزشکی اشکالی ندارد. علائمی که نشان می‌دهند می‌توانید روزه بگیرید:
عدم نیاز به مصرف دارو در طول روز
نداشتن ضعف شدید و احساس سرگیجه
توانایی تنفس راحت از طریق بینی یا دهان بدون مشکل
نداشتن احساس خشکی شدید در بینی و گلو
اگر این شرایط برقرار باشد، فرد می‌تواند به عبادت خود ادامه دهد. در غیر این صورت، بهتر است پس از مشورت با پزشک و مرجع تقلید خود، روزه را به زمان دیگری موکول کند. بر اساس نظر فقها نیز، اگر فردی به علت بیماری یا نیاز پزشکی نتواند روزه بگیرد، می‌تواند آن را افطار کند و پس از بهبودی، فقط قضای آن را انجام دهد. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید:
"فَمَن کَانَ مِنکُم مَّرِیضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ... " (سوره بقره، آیه ۱۸۴)
(هر کس از شما بیمار یا در سفر باشد، پس باید به همان تعداد، روز‌های دیگری را روزه بگیرد).
با این تفاسیر، اگر عمل جراحی بینی فقط برای زیبایی باشد و تاخیر آن تا بعد از رمضان ممکن باشد، انجام آن در ماه رمضان بدون ضرورت شرعی، مکروه است، اما حرام نیست. اما اگر پزشک تأیید کند که جراحی به دلیل مشکلات تنفسی، انحراف شدید بینی، یا مشکلاتی که به سلامت مرتبط است، ضروری است، در این حالت، افطار روزه جایز و بدون کفاره خواهد بود.
* انتهای رپورتاژ آگهی
انتهای پیام