ابراهیم حیدری، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران در نشست خبری هفدهمین دوره جایزه ادبی جلال که یکشنبه ۳۰ دی‌ماه در خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد، گفت: بنده تقریبا نیمه راه یا نزدیک پایان راه رسیدم و زحمات بر دوش سایر دوستان بود و در حال تکمیل کار دوستان هستم.
او با تاکید بر اینکه جایگاه ادبیات در کشور ما خاص است، اظهار کرد: به خاطر همین امثال «جلال»ها در کشور ما جایگاه ویژه‌ای دارند. برگزاری چنین برنامه‌هایی به نوعی یاد کردن از بزرگان و زنده نگه داشتن ادبیات است. هر بخش از ایران دارای ادبیات خاص خود است که باید مورد توجه ویژه قرار گیرد، به قول وزیر ارشاد، ایران فقط تهران نیست و باید به ظرفیت‌های شهری و روستایی توجه شود و با این رویکرد به بخش‌های اقلیمی توجه کردیم.
حیدری ادامه داد: بر اساس گزارش‌ها استقبال از این دوره جایزه جلال از نظر کیفی و کمی بسیار خوب بوده است، هرچند تغییر و تحولات و سایر اتفاقاتی که در کشور رخ داد باعث شد کار‌ها به تاخیر بیفتد، اما قول می‌دهیم سال‌های بعد طبق جدول زمان‌بندی حرکت کنیم.
او افزود: امیدوارم خبرنگاران مطالبه‌گر باشند و به ما کمک کنند تا جوایز، اقدامات و آیین‌نامه‌ها در حوزه نشر و کتاب را به‌روز‌رسانی کنیم. برخی برنامه‌ها شاید نیاز به تکمیل و تقویت داشته باشد. شرایط ملی و بین‌المللی متفاوت شده است و نسل جدید هم در این بین باید مورد توجه قرار گیرند. فراموش نکنیم که ادبیات و کتاب بهترین راه گفت‌و‌گو است.
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران بیان کرد: طبق روال سال قبل مبلغ جوایز حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد افزایش یافته است. قبلا جوایز به شکل سکه بود که با مصوبه‌ای که سالیان قبل دریافت شد توانستیم جوایز را به نوع ریالی تبدیل کنیم. در حال حاضر به خاطر توجه ویژه‌ای که به ادبیات وجود دارد، مبلغ جایزه ۵۰۰ میلیون تومان برآورد شده است و شایستگان تقدیر هم حدود ۲۰۰ میلیون تومان دریافت می‌کنند. مبلغ جایزه برگزیدگان سال قبل ۴۰۰ میلیون تومان بود.
حیدری اضافه کرد: با توجه به بازخورد‌های سال قبل و واکای شرایط سعی کردیم همه گرایش‌ها و رویکرد‌ها دیده شود، اما در حوزه فرهنگ، کیفی‌گرایی سخت است ولی سعی کردیم همه نگاه‌های کسانی را که در این خاک قلم می‌رنند، ببینیم و صدایشان را بشنویم. نکته مهم این است که بعد از اهداء جایزه هم آثار فراموش نشوند و همچنان صدای برگزیدگان را بشنویم.
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران درباره حمایت از نویسندگان برگزیده، گفت: شاید در سیاست‌گذاری ضعف‌هایی داشتیم، اما نوع نگاه ما بر مبنا و اصل حمایت است؛ جایزه مادی شاید زود تمام شود، اما فرایندی تعریف کرده‌ایم تا عرضه کتاب‌ها در فضا‌های مختلفی شکل گیرد.
او افزود: معتقدم خیلی از جوایز و رویداد‌ها همپوشانی دارند و باید در این زمینه آسیب‌شناسی کنیم تا موازی‌کاری‌ها حذف شود. بعد از چندین سال باید رویداد‌های مختلف را با توجه به نیاز روز بازنگری کنیم و همگام با تحولات روز برنامه‌های خود را به‌روز کنیم.
حیدری درباره اضافه شدن انتخاب مردمی به جوایز مسابقه «جلال» گفت: این موضوع هم پیشنهاد خوبی است و قابل بحث و بررسی است.
او تاکید کرد: ۵۰۰ میلیون تومان رقم جایزه چندان زیاد نیست و حتی نمی‌گذاریم یک هفته تاخیر در واریز جوایز صورت گیرد.
حامد محقق، معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب نیز در ادامه این مراسم گفت: جوایز بر اساس قاعده خود کار را پیش می‌برند و مابقی کار رسانه است که آثار برگزیده را بیشتر معرفی کنند.
او ادامه داد: در کل تعداد ۲۵۲۶ اثر به هفدهمین دوره جایزه جلال رسیده است که ۱۲۶۵ اثر داستان بلند و رمان بوده است. رتبه دوم مربوط به مستندنگاری با ۷۴۹ عنوان کتاب و رتبه سوم مربوط به مجموعه داستان کوتاه با ۳۹۶ اثر و رتبه چهارم با ۱۱۶ اثر مربوط به آثار نقد ادبی است. همچنین ۸۷۹ ناشر نیز کتاب‌های خود را به دبیرخانه هفدهمین دوره جایزه جلال رساندند. در نهایت نیز ۲۲ اثر نامزد هفدهمین دوره از جایزه جلال شدند.
به گفته معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب، مسن‌ترین فردی که در این دوره از جایزه «جلال» اثر فرستاده است، ۶۷ سال دارد و جوان‌ترین فرد ۳۵ ساله است.
او افزود: ۳ نامزد خانم هستند و ۳ نفر نیز با نخستین کتابی که نوشته‌اند نامزد دریافت جایزه شده‌اند. چون می‌خواستیم تمام تمرکز بر شهر تهران نباشد، از میان ۱۲ داور ۵ نفر غیرتهرانی هستند.
معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب درباره کاهش تعداد آثار توضیح داد: جایزه «جلال» وظیفه بررسی کتاب‌های منتشر شده در سال را دارد. شاید این جایزه یکی از شفاف‌ترین جایزه‌های ادبی کشور باشد، چون همه می‌توانند آیین‌نامه آن را ببینند. جایزه «جلال» چهار بخش اصلی دارد و طبق شیوه‌نامه، دبیرخانه اجازه دارد بنابر اتفاقات موجود بخش جنبی هم برای جایزه درنظر گیرد، به عنوان مثال برای توجه ویژه به بخش ویراستاری حدود ۳ سال است که این بخش جنبی به جایزه اضافه شده است.
او درباره حمایت از آثار گفت: در نمایشگاه تهران و سایر نمایشگاه‌های استانی و همکاری موسسات فرهنگی دیگر تمام کتاب‌های برگزیده سال‌های قبل مورد بررسی قرار می‌گیرد. مثلا در نمایشگاه کتاب امسال در سالن جوایز مبحث اصلی معرفی کتاب‌های برگزیده در جشنواره‌های مختلف بود.
محقق درباره اساتید اقلیم «آل جلال» نیز توضیح داد: استاد فراست، حاجی‌علیان و گودرزی در این دوره برای هنرجویان کلاس می‌گذارند.
مسعود کوثری، دبیر علمی هفدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد در ادامه این نشست بیان کرد: جایزه جلال در دروه هفدهم با فشردگی زیادی برگزار شد، اما خوشبختانه با کار زیاد همکاران و داوران روند به سرعت پیش رفت.
او با اشاره به اینکه در این دوره از جایزه «جلال» داستان کوتاه نسبت به سالیان قبل بیشتر شده است، ادامه داد: همچنین در داستان بلند و رمان هم با افزایش انتشار مواجه بودیم. ۱۲۶۵ رمان یا داستان بلند در سال ۱۴۰۲ منتشر شده است و این یعنی به تولید کمّی بیشتری رسیدیم که البته تحلیل‌های مختلفی پیرامون این موضوع وجود دارد، اما باید از کمی‌سازی به سوی کیفی‌سازی حرکت کنیم و در گزینش آثار سختگیری شود تا آثار خوبی بالا بیاید.
کوثری تاکید کرد: از طرفی در جامعه هم باید انجمن‌های نقد ادبی فعال‌تر شوند تا آثار بهتری نوشته شود و بتوانیم سهمی از جوایز بین‌المللی داشته باشیم.
او ادامه داد: سنت‌های داستان‌نویسی و اسطوره‌های منطقه‌ای خیلی زیادی داریم بنابراین نباید داستان‌نویسی تنها به پایتخت محدود شود. این مشکل در سینما هم وجود دارد که بیشتر داستان‌ها تهرانی است، اما داستان‌های زیادی برای روایت در نقاط مختلف کشور وجود دارد که نباید آنها را از یاد ببریم.
دبیر علمی هفدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد بیان کرد: دو نکته باید در آیین‌نامه «جلال» اصلاح شود؛ اول مسئله پژوهش ادب فارسی است. متاسفانه به دلیل اینکه فقط حیطه نقد ادبی را در چهارحوزه‌ای که داوری می‌کنیم داریم، اکثر آثار قابل عنایت که تحقیق و پژوهش آثار ادبی هستند کنار می‌روند و بیشتر آثار نقد ادبی دیده می‌شود درحالی که نباید به پژوهش ادب فارسی کم لطفی شود. نکته دوم هم این است که در مستندنگاری هم طیف وسیعی از آثار ارزیابی می‌شوند، از زندگی‌نامه‌نویسی، تاریخ شفاهی و مستند‌های تاریخ جنگ تا مستند‌های اجتماعی در این زمینه داریم که یکدست نیستند و امسال با کمک یک شاخصه مرتبط‌تر توانستیم این آثار را داوری کنیم، اما به نظرم بخش‌هایی از این حوزه باید به سایر جوایز واگذار شود و صراحتی در مستندنگاری شکل گیرد.
کوثری درباره اینکه برای دبیر جایزه «جلال» انتخاب شده است و برخی انتقادات در این زمینه، گفت: این مسئله‌ای نیست که به آن بپردازیم، در هر جایگاهی که باشیم یک عده معتقدند که آن جایگاه متعلق به ما نیست. باید با صبر و آرامش مسئله را دنبال کنیم. بدون شک از همه کسانی که چنین انتقاداتی دارند سابقه بیشتری در فرهنگ دارم و برای خیلی از رمان نویسان کارگاه جامعه‌شناسی رمان برگزار کردم و در داوری‌های جایزه «جلال» شرکت داشتم و در نهایت همین است که هست؛ هرکسی که بنده را انتخاب کرده خودش باید پاسخگو باشد.
او در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر چندآوایی و چندصدایی در جایزه «جلال» و بررسی آثار از طیف‌های مختلف فکری، بیان کرد: در سال‌های گذشته هم این اتفاق وجود داشته است و آن‌طور که در جریان داوری‌ها بودم انتخاب‌ها نشانگر تنوع آثار است. اما اگر تغییر لازم باشد باید از آن استقبال کنیم.
کوثری درباره سیاست‌هایی که برای بین‌المللی شدن جایزه «جلال» وجود دارد، اظهار کرد: خوب است که عرصه زبان فارسی را گسترش دهیم. در مورد جهانی شدن این جایزه می‌توان به جهانی شدن «جلال پژوهی» کار‌هایی انجام داد،، اما در عرصه ادبیات فارسی شاید فعلا شرایط فراهم باشد، چون ادبیات ما به سطح جهانی راه نیافته و در این زمینه باید بیشتر کار کنیم،، اما می‌توان به کشور‌هایی که فهمی از زبان فارسی دارند که از آنها با عنوان ایران فرهنگی یاد می‌شود، مانند افغانستان و تاجیکستان فکر کرد.
او با تاکید بر اینکه کار با گِرَنت دولتی (کمک هزینه دولتی) درست نمی‌شود، گفت: باید سطح آثار به شکلی که بازار جهانی خواستار آنها باشد افزایش پیدا کند، البته در مورد رمان به لحاظ محتوا و دامنه مسائل تغییر نسبت به دو یا سه دهه گذشته مشهود است که می‌تواند خود را به سطح جهانی نزدیک کند، اما این گام را باید خود نویسنده‌ها بردارند، با پول دولتی و ترجمه دولتی کار به جایی نمی‌رسد و باید سراغ بخش خصوصی برویم، اما درعین حال باید مشوق‌هایی در نظر بگیریم. ما در حال باختن بازار به رمان خارجی هستیم و این خطری است که شاید رمان فارسی از سبد خانوار حذف شود و باید مورد توجه قرار گیرد.
دبیر علمی هفدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد با بیان اینکه باید از تغییرات استقبال کنیم، اظهار کرد: حوزه مستندنگاری بسیار متنوع است و باید بیشتر به آن پرداخت و یا ضابطه‌های روشن‌تری برای آن درنظر گرفت تا جفایی به نویسندگان این حوزه نشود.
کوثری ادامه داد: «جلال» برای من به عنوان یک نشانه راه است و قرار نیست در سطح «جلال» بمانیم، بنابراین وقتی می‌گوییم جایزه «جلال» یعنی توجه به شاخصه‌ها است و نه صرفا جلال‌آل‌احمد.
منبع: ایسنا