فرارو- آزمایش تستوسترون مقدار هورمون تستوسترون (Testosterone) را در خون اندازه گیری می‌کند و مقدار آن به صورت نانوگرم در هر دسی لیتر (ng/dl) مشخص می‌شود. در بدن زنان نیز تولید تستوسترون اتفاق می‌افتد. از هورمون‌های استروئیدی مهم موجود در بدن پستانداران ازجمله انسان (هر دو جنس) می‌باشد که اثرات آندروژنیک (جنسیتی) و آنابولیک (سازنده، رشد دهنده) دارد.
به گزارش فرارو، تولید تستوسترون پیش از دو ماهگی جنین در رحم مادر آغاز می‌شود و در تعیین نرینگی یا مادینگی آن نقش دارد. تولید این هورمون در دوره بلوغ جنسی در پسران افزایش یافته و عامل اصلی تغییرات فیزیکی این دوران به شمار می‌آید. به طور متوسط بدن هر مرد ۲۰ برابر بیشتر از بدن هر زن تستوسترون تولید می‌کند هر چند به دلیل متابولیسم بیشتر سطح پلاسمایی این هورمون در مردان فقط هفت برابر زنان است.
در مردان بیضه‌ها بیشتر تستوسترون را تولید می‌کنند. در زنان تولید تستوسترون اکثرا در تخمدان‌ها انجام می‌پذیرد. مردان نسبت به زنان سطح تستوسترون بالاتری دارند.
با این حال این هورمون در زنان نقش مهمی ایفا می‌کند از جمله سلامت باروری و توانایی تحریک احساسات جنسی.
متابولیسم تستوسترون
حدود ۹۷ درصد از تستوسترون پس از ترشح از بیضه‌ها یا به سستی به آلبومین پلاسما متصل می‌شود یا به طور محکم‌تر به نوعی بتا گلوبین موسوم به گلبولین متصل شونده به هورمون جنسی اتصال می‌یابد و بدین اشکال حدود ۳۰ دقیقه تا چند ساعت در خون گردش می‌کند. تا آن زمان تستوسترون یا به بافت‌ها منتقل شده یا به محصولاتی غیر فعال تجزیه می‌گردد. بخش زیادی از تستوسترونی که در بافت‌ها مستقر می‌شود در سلول‌ها به دی هیدروتستوسترون تبدیل می‌شود به ویژه در اعضای خاص مانند غده پروستات بالغین و دستگاه تناسلی خارجی جنین پسر. برخی از اثرات تستوسترون به این تبدیل وابسته‌اند در حالی که برخی دیگر چنین نیستند.
نتایج نرمال و غیر نرمال آزمایش تستوسترون
نتایج نرمال آزمایش تستوسترون برای مردان از ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ نانو گرم در هر دسی لیتر (ng/dl) است. برای زنان بین ۱۵ و ۷۰ نانوگرم در هر دسی لیتر است. به طور طبیعی در طول سال‌های زندگی، سطح تستوسترون تغییراتی خواهد داشت. سطح نرمال تستوسترون بر اساس سن و جنس همانند نمودار ایجاد شده است.
میزان تستوسترون به طور طبیعی به دلیل سن و شرایط دیگر می‌تواند کاهش پیدا کند. پس از ۴۰ سالگی، مقدار تستوسترون در مردان معمولا هر سال به میزان مشخصی کاهش می‌یابد. برخی از علائم تستوسترون پایین به خصوص اختلال نعوظ، در اکثر مواقع در مردان بالای ۴۰ سال دیده می‌شود. سطح پایین تستوسترون معمولا در افراد مبتلا به چاقی و صرف نظر از سنی که دارند، مشاهده می‌شود.
در نوزادان دختر و پسر علائم تستوسترون غیر طبیعی می‌تواند شدیدتر باشد. آزمایش تستوسترون اکثرا برای دختران و پسرانی که رشد طبیعی ندارند یا مواقعی که والدین متوجه تاخیر در بلوغ دختر یا پسر خود می‌شوند، صورت می‌گیرد. پسرانی که تستوسترون پایین دارند، بدن‌شان مو نداشته و عضلات‌شان ضعیف‌تر شروع به رشد می‌کنند. دخترانی که تستوسترون بالایی دارند احتمالا شاهد تاخیرهایی در پریودی یا رویش موها در بدن باشند. پسرانی که تستوسترون بالایی دارند ممکن است زودتر و به صورت شدید دچار بلوغ شوند.
چرا آزمایش تستوسترون لازم است؟
ممکن است بنا به دلایل متفتوتی این آزمایش تجویز شود.
تستوسترون در مردان
یک دلیل رایج جهت انجام این آزمایش، بلوغ زود رس یا تاخیر در آن است. تست هورمون تستوسترون همچنین در صورتی که پزشک به پایین بودن هورمون مشکوک باشد پیشنهاد می‌شود. پایین بودن سطح تستوسترون در مردان به عنوان هیپوگونادیسم هم شناخته می‌شود.
علائم هیپوگونادیسم در مردان عبارتند از:
• کاهش موی بدن
• کاهش توده عضلانی
• کاهش میل جنسی
• اختلال نعوظ
• رشد بافت سینه یا ژینکوماستی
برخی از نشانه‌های ممکن دیگر تستوسترون شامل موارد زیر می‌شوند:
• تاخیر در بلوغ
• صدمه به بیضه که می‌تواند بوسیله ضربه، اعتیاد به الکل یا اوریون ایجاد شده باشد
• بیماری هیپوتالاسمی
• بیماری هیپوفیز
• تومور هیپوفیز غیر سرطانی
برخی از بیماری‌های ژنتیک هم بر میزان هورمون تستوسترون اثر می‌گذارند از جمله سندرم کلاین فلتر، سندرم کالمن و دیستروفی میوتونی.
البته ممکن است در برخی از مردان مقدار هورمون بیش از اندازه باشد. میزان بالای تستوسترون می‌تواند مشکل ساز باشد. مقدار زیاد این هورمون‌ها می‌تواند موجب موارد نام برده شده شوند:
• بلوغ زودرس یا با تاخیر
• هیپرتیروئیدیسم یا پر کاری تیروئید
• استروئیدهای آنابولیک
• هیپر پلازی مادرزادی آدرنال
• سندرم حساسیت به آندروژن
• تومور بیضه
• تومور آدرنال
تستوسترون در زنان
پزشکان آزمایش تستوسترون را در صورتی که در مورد زنانی که مشکوک به داشتن میزان بالای این هورمون باشند پیشنهاد می‌کنند. مقدار زیاد این هورمون در زنان می‌تواند منجر به علائم بیان شده شود:
• پریودهای نا منظم یا تاخیر در عادت ماهانه
•عدم باروری
• رشد موی زائد در بدن و صورت
• ضخیم شدن صدا
بالا بودن هورمون تستوسترون در زنان به چند دلیل می‌تواند اتفاق بیفتد نظیر:
• سندرم تخمدان پلی کیستیک
• هیپرپلازی مادرزادی آدرنوکورتیکال
• تومور یا سرطان تخمدان
• تومور غده فوق کلیوی
عملکرد
تستوسترون مهم‌ترین هورمون مردانه و بسیار موثر در رشد و تکامل اندام‌های جنسی و بروز صفات ثانویه جنسی مانند رویش موی صورت، بم شدن صدا، ریزش موی مدل مردانه و خواص آنابولیک مانند رشد عضلات و توده استخوانی می‌باشد. این هورمون باعث جهش رشد در نوجوانان و توقف رشد قدی با بستن صفحات رشد در دو انتهای استخوان‌ها می‌شود. تستوسترون باعث ساخته شدن بافت‌ها می‌گردد. محل اصلی ساخت و ترشح این هورمون در بدن مردها بیضه است هر چند که مقدار کمی در غده فوق کلیوی هم تولید می‌شود لذا برداشتن بیضه‌ها (خواجه شدن) موجب کاهش صفات ثانویه جنسی می‌شود. در زنان این هورمون در تخمدان و غده فوق کلیوی سنتز می‌شود.
به طور کلی تستوسترون مسئول ایجاد صفات متمایز بدن مردانه است. حتی در طول زندگی جنینی هم گنادوتروپین جفتی (chorionic gonadotropin)، بیضه‌ها را وادار به ترشح مقادیر متوسطی از تستوسترون می‌کند و تستوسترون در تمام دوره تکامل جنینی و حداقل ۱۰ هفته پس از تولد ترشح می‌شود، از آن پس در دوران کودکی تقریبا هیچ مقدار تستوسترون تولید نمی‌شود. اما در حدود سنین ۱۰ تا ۱۳ سالگی که شروع بلوغ است، ترشح تستوسترون تحت تاثیر هورمون‌های گنادوتروپیک هیپوفیز قدامی به سرعت افزایش می‌یابد و این ترشح زیاد در بیشتر بقیه طول عمر ادامه می‌یابد، ولی پس از ۵۰ سالگی به سرعت کاهش می‌یابد و تا ۸۰ سالگی به ۲۰ تا ۵۰ درصد حداکثر ترشح آن می‌رسد.
بیضه‌های جنین پسر در حدود هفتمین هفته از زندگی رویانی شروع به آزادسازی تستوسترون می‌کنند. در واقع یکی از تفاوت‌های عمده علمی میان کروموزوم‌های جنسی زنانه و مردانه این است که کروموزوم مردانه ژن SRY (ژن ناحیه تعیین جنسیت Y) دارد که حامل رمز پروتئین فاکتور تعیین بیضه (یا پروتئین SRY) می‌باشد. پروتئین SRY آبشاری از فعال سازی‌های ژنی را آغاز می‌کند که ستیغ تناسلی (genital ridge) در حال تشکیل را به سلول‌های ترشح کننده تستوسترون متمایز می‌کنند و نهایتا بیضه را می‌سازند در حالی که کروموزوم زنانه باعث تمایز ستیغ به سلول‌های ترشح کننده استروژن‌ها می‌شود.
آمادگی برای آزمایش تستوسترون
داروهای مخصوصی می‌توانند بر میزان هورمون تستوسترون اثر بگذارند و در نتیجه آزمایش تستوسترون اختلال ایجاد کنند. لازم است که با پزشک‌تان در مورد تمامی داروهایی که استفاده می‌کنید نظیر داروهای بدون نسخه و داروهای تجویز شده توسط پزشک، مشورت کنید. این امکان وجود دارد پزشک از شما بخواهد قبل از انجام آزمایش، مصرف برخی از داروها را کنار بگذارید.
داروهایی که ممکن است بر این آزمایش تاثیر داشته باشند، عبارتند از:
• درمان آندروژن
• استروئیدها
• ضد انعقاد
• باربیتورات‌ها
• کلومیفن
• درمان استروژن
این احتمال وجود دارد که پزشک در زمان مشخصی از روز را برای آزمایش تعیین کند؛ و این امر به این دلیل است که سطح هورمون‌ها به هنگام صبح به بالاترین حد از خود می‌رسند و لازم است که این آزمایش بین ساعت ۷ تا ۱۰ صبح صورت گیرد. همچنین ممکن است پزشک از شما در خواست کند که دوباره آزمایش را تکرار کنید تا بتواند تغییرات هورمونی را در طول روز پیگیری کند.
تستوسترون بالا ناشی از هیپرپلازی مادرزادی آدرنال
در برخی مواقع تستوسترون بالا در نتیجه یک عارضه به نام هیپر پلازی مادرزادی آدرنال (CAH) است. این مقدار بالای تستوسترون می‌تواند در مردان منجر به بزرگی غیر طبیعی آلت و در زنان به داشتن اندام تناسلی غیر طبیعی هنگام تولد شود. در بعضی موارد این عارضه می‌تواند منجر به داشتن صدای خشن و رشد موی صورت در زنان شود.
هیپرپلازی مادرزادی آدرنال را می‌توان در مراحل اولیه در نوزادان تشخیص داد، چون این عارضه منجر به کم آبی، عادت‌های تغذیه‌ای نا مناسب و علائم دیگر می‌شود. همچنین ممکن است باعث رشد نا کافی و یا متوقف شدن آن شود.
درمان تستوسترون غیر نرمال
اگر پزشک به میزان غیر طبیعی هورمون شما مشکوک باشد یا در صورتی که متوجه شود که اختلالات رشدی در کودکان‌تان وجود دارد، آزمایش تستوسترون را درخواست می‌کند. چندین روش درمانی برای تستوسترون غیر طبیعی وجود دارد.
رایج‌ترین درمان برای تستوسترون پایین، درمان جایگزینی تستوسترون یا TRT است. در TRT یک آمپول تزریقی، پچ پوستی یا یک ژل موضعی حاوی تستوسترون است که میزان تستوسترون از دست رفته بدن را جبران می‌کند. البته این روش درمانی رایج TRT خطرات و عوارض جانبی نیز همراه دارد. این عوارض عبارتند از:
• آپنه خواب
• آکنه
• تشکیل لخته خون
• هیپرپلازی خوش خیم پروستات یا رشد پروستات
• امکان افزایش خطر حمله قلبی و سکته مغزی
در صورتی که در حال مصرف هر نوع دارو یا مکملی از جمله استروئیدها هستید که معمولا به شکل غیر معمول بر مقدار تستوسترون اثر می‌گذارند از پزشک خود در مورد موارد جایگزین یا قطع آن‌ها مشورت کنید. احتمالا پزشک‌تان توصیه کنند که تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید تا سطح تستوسترون را متعادل سازید، با ورزش برای بازسازی عضلات و کاهش وزن از طریق تغییر در رژیم غذایی می‌توانید به این تعادل‌سازی دست یابید.
نکاتی در مورد آزمایش تستوسترون
در صورتی که متوجه علائم غیر معمول از جمله کاهش رشد موی بدن، کاهش وزن یا آکنه شدید و بالای ۴۰ سال داشتید، احتمالا به آزمایش تستوسترون نیاز داشته باشید. این آزمایش می‌تواند بیماری‌های زمینه ای، مشکلات سلامتی را آشکارسازد. در اکثر موارد، میزان تستوسترون بر اساس سن، رژیم غذایی، رژیم دارویی یا حتی سطح فعالیت فرد تغییر می‌کند. آزمایش تستوسترون مشخص می‌کند که سطح تستوسترون صرفا نتیجه روند افزایش سن طبیعی است و یا فاکتورهای دیگری که قابل تنظیم هستند.
هنگامی که پزشک نتایج آزمایش تستوسترون را دریافت می‌کند و با دقت آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهد در نهایت در صورتی که میزان تستوسترون بالاتر یا پایین‌تر از حد نرمال باشد، سعی می‌کند که بر اساس نتایج به دست آمده، مشکلات را مشخص کند. پزشک با توجه به نتایج به شما در این زمینه کمک خواهد کرد. در صورت نیاز ممکن است درمان دارویی را برای شما در نظر بگیرد، تمامی شرایط درمانی به وضعیت و نتایج آزمایش بستگی دارد.