ایوب اسلامیان، مددکار اجتماعی به مناسبت روز جهانی معلولین، در گفتوگو با ایکنا به تشریح این مسئله پرداخت که چگونه می‌توان به سؤال‌های کودکان در مواجهه با افراد دارای معلولیت به درستی پاسخ داد، معلولیت را برای کودکان تشریح کرد و رفتار صحیح با معلولان را به کودکان آموزش داد و گفت: براساس آمارهای جهانی 11 تا 15 درصد افراد جامعه دارای معلولیت هستند اما آیا ما در جامعه این درصد از افراد معلول را می‌بینیم؟
وی با ابراز تأسف از اینکه به دلیل محدودیت‌ها و مشکلاتی که برای معلولان وجود دارد بسیاری از آنها در اجتماع حضور ندارند، گفت: بخش زیادی از مسئله مواجهه صحیح در جامعه با معلولان به بحث عادی‌سازی باز می‌گردد. وقتی کودکان در جامعه، موضوعی را به صورت نادر می‌بینند، به ویژه مسئله معلولیت را که بعضاً با ناهنجاری‌های اسکلتی و بدنی همراه است، ممکن است ناخواسته بترسند و این نوع مواجهه کودکان با افراد معلول ناشی از این است که در بستر جامعه شاهد حضور معلولان نیستیم و این امکان را در جامعه ایجاد نکرده‌ایم که بچهها و بزرگسالان دارای معلولیت حضور گسترده داشته باشند و حضور آنها در جامعه عادی شود.
این مددکار اجتماعی افزود: بستر مدارس، آموزش و پرورش، بافت‌ها و نهادهای محلی مثل مساجد و سرای محلات و کل سطح جامعه اگر مناسب‌سازی شده و معلولان در جامعه تردد و حضور داشته باشند حضورشان عادی می‌شود. باید رویکرد دوستانه‌تری نسبت به معلولان داشته باشیم و شهرمان دوستدار معلولان باشد. همین حضور معلولان موجب می‌شود به بسیاری از سؤال‌های مربوط به آنها در تعامل با کودکان پاسخ داده شود.
اسلامیان فرهنگ مواجهه با معلولان در جامعه را بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: باید بررسی کنیم دیدگاهی که در جامعه نسبت به معلولان وجود دارد چیست و ما چه دیدگاهی را به بچهها تزریق می‌کنیم؟ متأسفانه در گذشته مسئله معلولیت با تکدی‌گیر و اصطلاحات نامناسب انگ زده می‌شد و یا ضرب‌المثل‌هایی مطرح می‌شد که چهره منفی از معلول به جامعه متبادر می‌کرد.
وی با انتقاد از اینکه در این شرایط معلولان در جامعه امکان رشد استعدادهایشان را ندارند و جایشان در رسانه بسیار خالی است و غایبی هستند که اطراف آنها برچسب منفی وجود دارد، گفت: همه این دلایل موجب می‌شود وقتی کودکی با فردی معلول مواجه می‌شود برایش سؤال پیش می‌آید که این فرد متفاوت است؛ در مواجهه با این پرسش‌ها خانوادهها باید با هوشیاری پاسخ دهند. اگر کودکی با فرد معلول مواجه شد و از خانواده دلیل این معلولیت را سؤال کرد، پیشنهاد ما این است که خانواده پاسخ دهد که برای معلولیت دلایل زیادی می‌تواند وجود داشته باشد مثلاً می‌تواند در اثر مشکل ژنتیکی باشد، در دوران بارداری مادر یا در حین تولد مشکلی بیش آمده باشد و مثلاً اکسیژن به کودک نرسیده باشد و نباید یک دلیل کلی غیر عملی مطرح کرد.
دلیل معلولیت را با بچهها در اینترنت جست‌وجو کنید
این مددکار اجتماعی ادامه داد: می‌توان به کودکان گفت مثل هر بیماری دیگری ممکن است بیا با هم در اینترنت دلیل معلولیت را جست‌وجو کنیم(به ویژه اینکه کودکان اکنون در جست‌وجوی اینترنت قوی‌تر هستند) و ببینیم دلیل معلولیت‌ها چه چیزی می‌تواند باشد. نباید این پیش فرض را به کودکان القا کرد که دلیل همه معلولیت‌ها یک مسئله است.
وی اضافه کرد: جامعه معلولان به شدت متکثر و با ضریب هوشی و توانمندی جسمی متفاوت است و همچنان که ممکن است ما دچار بیماری‌های مختلفی شویم، افراد هم ممکن است به دلیل مشکل متفاوتی دچار معلولیت شوند. باید جنبه‌های مثبت و توانمندی معلولان را نیز به بچهها آموخت مثلاً اینکه اگر آنها در شنوایی مشکل دارند زبان اشاره بلد هستند و یا نابینایان با خط بریل توان نوشتن و خواندن دارند و بچه‌هایی که مشکل حرکتی دارند می‌توانند از ابزار کمک‌حرکتی مثل ویلچر استفاده کنند و چه قدر خوب می‌شد اگر وضعیت کوچه ما خوب بود و این بچهها می‌توانستند به راحتی به کوچه بیایند و با ما بازی کنند و یا از بچهها سؤال کنیم با توجه به شرایطی که کودک معلول دارد چه بازی‌هایی را می‌توان با او انجام داد و چطور می‌توان با آنها دوست شد.
اسلامیان افزود: متأسفانه فرهنگ اشتباه برخی خانوادهها به حدی است که اجازه نمی‌دهند فرزندشان با بچههای معلول بازی کنند و متأسفانه وقتی بچهها معلول از جامعه طرد می‌شوند و خانوادهها نیز آنها را از منظر عموم پنهان می‌کنند، رفتارهای درست اجتماعی متناسب با سنشان را یاد نمی‌گیرند و ممکن است به بچه‌هایی که آنها را مسخره می‌کنند پرخاش کنند و برچسب مضاعف اجتماعی به آنها زده شده و مشکل آنها تشدید شود.
جملاتی که هرگز نباید در مورد معلولان گفت
وی تأکید کرد: این یک وظیفه همگانی است که همه اعضای جامعه از جمله معلولان را بپذیریم و اگر در خانواده ما فرد معلولی حضور دارد، هرگز نباید در حضور بچهها بگوییم که خدا را شکر ما حالمان خوب است یا به پدر و مادر آن کودک انگ بزنیم که حتماً گناهی مرتکب شده‌اند که فرزندشان معلول شده و یا حتماً حکمت الهی بوده است؛ هرگز نباید این جملات را گفت و وارد این فضاها شد.
این مددکار اجتماعی در ادامه گفت: ارائه یک توضیح علمی متناسب با سن کودک بهترین جواب برای کودکان است. همچنین به بچه‌‌هایمان یاد دهیم که ارتباط با این بچهها به کمی صبر نیاز دارد مثلاً اگر لکنت دارند نباید حرف آنها را تکمیل کنیم بلکه باید اجازه دهیم صحبت کنند. باید مدارا را در ارتباط با افراد معلول بیشتر کنیم و در فضای شهری و رسانه‌ها به این افراد فرصت دهیم.
وی ادامه داد: چه قدر خوب است که در دوران تحصیل بچههای دارای معلولیت نیز در مدارس عادی حضور داشته باشند تا برای بچهها حضور معلولان در جامعه عادی شود. متأسفانه برخی از کودکان، افراد دارای معلولیت را اذیت و مسخره می‌کنند که لازم است عوامل و مسئولان مدرسه به بچهها یاد دهند که این کودکان با شما تفاوت‌هایی دارند که این تفاوت‌ها بعضاً محدودیت‌هایی نیز برای آنها به همراه دارد که نباید به خاطر این محدودیت‌ها آنها را آزار داد.
حتی در پروتکل‌های مددکاری جایی برای معلولان نیست
اسلامیان همچنین هشدار داد: بچهها ناشی از فرهنگ خانواده ممکن است تفاوت‌ها را برنتابند و به افراد متفاوت از خودشان انگ بزنند. البته متأسفانه در گذشته حتی در فیلم‌های قدیمی شاهد هستیم که انگ‌های بدی به افراد معلول زده می‌شد اما اکنون این مسئله بهبود پیدا کرده است ولی باید سهم بیشتری از اجتماع داشته باشند. حتی در پروتکل‌های مددکاری جایی برای معلولان نیست مگر در پروتکل‌هایی که خاص معلولان نوشته شده باشد. یعنی انگار این گروه را یادمان نیست؛ مثلاً در مورد خشونت مطلب نوشته می‌شود اما به خشونت علیه معلولان نمی‌پردازیم در حالی که گروه آسیب‌پذیر در برابر خشونت چه در خانواده و چه در جامعه گروه معلولان هستند.
وی با اشاره به اینکه به کودکان معلول عنوان بچههای دارای نیازهای ویژه اطلاق می‌شود، گفت: باید خانوادهها نیز این مسئله را یاد بگیرند که کودکان معلول دارای نیازهای خاص هستند و اگر کودک معمولی برای یادگیری مسئله‌ای نیاز به 10 دقیقه زمان دارد ممکن است کودک معلول نیاز به زمان بیشتری برای یادگیری همان مسئله داشته باشد. یا باید در راه رفتن با این بچهها قدری صبورتر بود و سرعتمان را با حرکت این بچهها تنظیم کنیم.
اسلامیان تصریح کرد: البته مسئله معرفی جامعه معلولان به مردم یک فرایند است و نیاز دارد آنها در جامعه حضور داشته باشند و نمایندگان آنها با مردم حرف بزنند. عنصر دیدن، هم‌کلامی و شنیدن دغدغه‌ها و مسائلی که آنها را ناراحت کرده به حضور راحت‌تر آنها در جامعه کمک می‌کند. وقتی فردی که لکنت دارد در خصوص مشکلاتی که دارد حرف می‌زند و می‌گوید به حدی توسط مردم مسخره شده که دیگر اعتماد به نفس حضور در اجتماع را ندارد و مردم این مسئله را بشنوند و بدانند رفتار آنها چه قدر می‌تواند به افراد دارای معلولیت آسیب بزند، تلاش می‌کنند رفتارشان را اصلاح کنند.
رفتار صحیح با معلولان به گفتمان جامعه تبدیل شود
این مددکار اجتماعی تصریح کرد: البته مسئله معلولان و رفتار درست به آنها باید تبدیل به گفتمان شود و افراد جامعه در خصوص آن صحبت کنند. امکان همدلی با افراد دارای معلولیت محصول حضور، شنیده شدن و دیده شدنشان در جامعه است و البته در مواجهه با افراد معلول باید از تعریف کلیشه‌ای و برچسب زدن خودداری کنند.
وی ادامه داد: بچهها تفاوت‌ها را می‌بینند و ممکن است در خصوص آن سؤال کنند. اگر کودکی روی ویلچر است باید دلیل مشکل را برای او توضیح دهیم و بگوییم که به دلیل حادثه، بیماری، ویروس و ... شکل بدن این بچهها تغییر کرده اما (اگر کودک معلول مشکل ذهنی نداشته باشد) مثل شما بچههای باهوشی هستند، درس می‌خوانند، به مدرسه می‌روند و می‌توانند در جامعه حضور داشته باشند، زندگی تشکیل دهند و کار و فعالیت داشته باشند.
نگاه خیره را از جامعه معلولان برداریم
اسلامیان تأکید کرد: یکی از مسائل بسیار مهم این است که نگاه خیره را از روی بچهها و افراد معلول برداریم. مراقب هم باشیم اگر می‌خواهیم برای بچهها در خصوص معلولیت صحبت کنیم نباید آنها را گول بزنیم و باید در این خصوص توضیح کافی را بدهیم چون بچهها به خوبی متوجه می‌شوند. و البته کار بسیار خوب این است که رسانه‌ها نمونه‌های موفق معلولان در مسابقات ورزشی، هنری و ... را برجسته کنیم و به جامعه نشان دهیم که علی‌رغم محدودیت‌ها این افراد چطور توانستند موفق شوند.
گفتوگو از زهرا ایرجی
انتهای پیام