این‌ها تنها بخشی از تبلیغات و شعارهایی است که در فضای مجازی برای جذب مخاطبان احتمالاً فربه و چاق به‌طور گسترده استفاده می‌شود.وعده‌هایی اغواکننده که به گفته متخصصان و کارشناسان، سلامت بخشی از جامعه را نشانه رفته‌اند.
در دنیای مدرن و پرشتاب امروز که گویا همه چیز قرار است در کسری از ثانیه فراهم شود، لاغر شدن و رسیدن به اندام ایده‌آل در سریع‌ترین زمان ممکن نیز به یکی از اهداف و آرزوهای مشترک بسیاری از مردم تبدیل شده است؛ چنان‌که بر اساس یک تحقیق انجام شده در کشور ما، حدود ۴۰درصد زنان و ۳۰درصد مردان ایرانی در تکاپو و تلاش برای کاهش وزن هستند.
در این خصوص، رژیم‌های مد روز به‌عنوان میانبری برای کاهش وزن و رسیدن به اندام ایده‌آل مطرح می‌شوند.
کتوژنیک، گیاه‌خواری، مدیترانه‌ای و ناشتایی متناوب در ایران ازجمله رژیم‌هایی هستند که بیشترین محبوبیت را در میان طرفداران خود دارند.
اما آیا این رژیم‌ها واقعاً می‌توانند راه‌حلی پایدار و بدون ضرر برای کاهش وزن باشند؟
براساس پژوهش‌ها و به گفته کارشناسان سلامت، این رژیم‌ها نه تنها به کاهش وزن منجر نمی‌شوند بلکه مشکلاتی ازجمله اختلالات متابولیکی، کبد چرب، بیماری‌های قلبی و گوارشی و حتی آسیب‌های روانی به همراه دارند.
محمدرضا شانه‌ساز، رئیس سابق سازمان غذا و دارو به‌تازگی با اظهار نگرانی از افزایش آمار رژیم‌های کاهش وزن سریع و محدودیت‌های شدید غذایی گفته است: بسیاری از این رژیم‌ها، با وجود وعده‌های کاهش سریع وزن، می‌توانند به سلامتی افراد آسیب برسانند. به گفته وی، حذف گروه‌های غذایی خاص از رژیم غذایی و پیروی از برنامه‌های غذایی محدود ممکن است به کمبود ویتامین‌ها، مواد معدنی و مشکلات متابولیک منجر شود.
علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت نیز در تازه‌ترین اظهارات خود درباره این رژیم‌ها گفته است: رژیم‌هایی که وعده کاهش وزن سریع و معجزه‌آسا می‌دهند، معمولاً نتایج پایداری ندارند و می‌توانند مشکلات زیادی برای بدن به‌وجود بیاورند. وی بهترین راه برای کاهش وزن و حفظ سلامت را پیروی از یک رژیم غذایی متنوع و متعادل می‌داند که تمام گروه‌های غذایی ضروری را دربرگیرد و به‌طور مؤثر از متابولیسم بدن حمایت کند.
به گفته زهرا عبداللهی، رئیس دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت نیز رژیم‌های مد مانند رژیم‌های کم‌کربوهیدرات و فستینگ می‌توانند مشکلات جدی برای بدن به‌وجود آورند. این رژیم‌ها ممکن است در کوتاه‌مدت مؤثر به نظر برسند، اما در بلندمدت می‌توانند به کمبود مواد مغذی و اختلالات متابولیک منجر شوند. به‌ویژه رژیم‌هایی که شامل حذف برخی از گروه‌های غذایی ضروری مانند غلات و لبنیات می‌شوند، می‌توانند به سلامت عمومی آسیب بزنند.
با این‌همه و با وجود هشدارهای اینچنینی، آنچه باقی می‌ماند این پرسش مهم و اساسی است که چگونه می‌توان از آسیب‌ها و تکرار پیامدهای این تبلیغات غلط جلوگیری کرد؟
سازمان‌های مسئول باید قوانین سختگیرانه‌تری برای کنترل این تبلیغات وضع کنند. به‌طور مثال، استفاده از روش‌های هوش مصنوعی می‌تواند در شناسایی تبلیغات غیرمجاز و فریبنده مؤثر باشد. اگر جامعه به آگاهی کامل دست یابد و از تبلیغات گمراه‌کننده پرهیز کند، گام‌های موثری در جلوگیری از گسترش رژیم‌های غذایی مد روز و حفاظت از سلامت عمومی برداشته خواهد شد.
این روند نیازمند همکاری همگانی است، هم از سوی مسئولان برای ایجاد قوانین و نظارت‌های دقیق‌تر و هم از سوی خود افراد برای انتخاب آگاهانه‌تر در مواجهه با رژیم‌های غذایی و شیوه‌های مختلف کاهش وزن. تنها از این طریق می‌توان از آسیب‌هایی که رژیم‌های غلط به بدن و روح افراد می‌زنند، جلوگیری و مسیر بهتری برای داشتن یک سبک زندگی سالم و متعادل ترسیم کرد.
چاقی بیماری است
عبدالرضا نوروزی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با بیان اینکه رژیم غذایی یک اصطلاح پزشکی کلی است، به خبرنگار ما می‌گوید: سازمان بهداشت جهانی کتابی دارد که در آن برای هر بیماری یک تعریف و کد ارائه داده و در حال حاضر کسانی که نمایه توده بدنی یا بی‌ام‌آی بالای ۳۰ دارند، چاق محسوب می‌شوند و چاقی یک بیماری است.
عبدالرضا نوروزی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران
درمان چاقی یک درمان چندجانبه است که پایه و ستون اصلی آن، رژیم غذایی اصولی است. این رژیم غذایی ممکن است با دارو و مکمل‌های تخلیه‌ای همراه باشد که برای کاهش اشتها، چربی و یا حتی افزایش متابولیسم و سوخت‌وساز مناسب باشد. همان‌طور که چاقی یک بیماری است، درمان آن نیز باید توسط متخصص صورت گیرد.
فعالیت بدنی نیز یکی دیگر از اجزای این درمان است. رژیم‌های غذایی مانند کتوژنیک، فستینگ و... رژیم غذایی درمانی نیستند و به طور اکید توصیه می‌کنم از این رژیم‌ها برای کاهش وزن و درمان چاقی استفاده نکنید.
رژیم‌های اینستاگرامی؛ برای شرایط خاص و کوتاه‌مدت
نوروزی خاطرنشان می‌کند: افرادی که چاق هستند، رژیم غذایی خود را براساس درصد عضله، میزان چربی، وزن، عادت‌های غذا خوردن، میزان غذا خوردن و یا داشتن یا نداشتن بیماری‌های همراه مانند قند خون، دیابت، فشار خون یا کبد چرب دریافت می‌کنند.
رژیم‌های غذایی که برای کاهش وزن توسط یک متخصص ارائه می‌شود، معمولاً در طول دو ماه تغییر می‌کند. دلیلش هم این است پس از مدتی، بدن متابولیسم خود را کاهش می‌دهد، سوخت‌وساز به همان نسبت کم می‌شود و کاهش وزن یا متوقف می‌شود یا به سختی صورت می‌گیرد.
وی در خصوص اینکه در حال حاضر در شهرهای بالای ۶۰۰هزار نفر مانند تهران، کرج، مشهد و... شیوع چاقی و اضافه وزن در بزرگسالان حدود ۶۲درصد است و این عدد تا سال ۱۴۱۴ رو به افزایش است، اظهار می‌کند: یکی از راهکارهای جلوگیری از این وضعیت، پیشگیری از چاقی است. ما باید همیشه برای پیشگیری از چاقی و داشتن یک رژیم و روش زندگی درست، پرهیزهای غذایی را داشته باشیم. لازم به ذکر است در شرایطی که فرد بخواهد کاهش وزن محدود داشته باشد و حدود ۴درصد از وزن بدنش را کم کند، می‌تواند از رژیم‌های کتو، فستینگ، گیاه‌خواری و... براساس اصول درست استفاده کند و مانعی ندارد. به عنوان مثال برای خانمی که پس از بارداری با اضافه وزن مواجه شده و یا آقایی که پس از دوران سربازی و دانشجویی وزنش زیاد شده باشد، توصیه می‌کنم از این رژیم‌ها استفاده کند، اما برای چاقی و درمان آن در بلندمدت توصیه نمی‌شود.
اثر یویویی رژیم‌های فستینگ بر وزن افراد
این متخصص تغذیه ادامه می‌دهد: این روزها می‌بینم رژیم فستینگ یا کتوژنیک بسیار مورد توجه قرار گرفته و همه این رژیم‌ها یک اصول کلی دارند. افرادی هستند که براساس رژیم فستینگ از ساعت ۸ شب تا ۱۲ ظهر هیچ چیزی نمی‌خورند. به نظر من اثری که این رژیم‌ها بر بدن می‌گذارد، در اصطلاح «اثر یویو» نام دارد، یعنی همان‌طور که یویو بالا و پایین می‌رود، وزن اشخاص هم بر اثر گرفتن این رژیم‌ها دائم در حال تغییر است؛ پس یکی از اثرات منفی آن، اثر یویویی است.
رژیم غذایی کتو
دومین اثر نامطلوب این رژیم‌ها، این است موجب کاهش حجم عضلات و میزان پروتئین بدن می‌شود. حجم زیادی از بدن ما را آب و پس از آن چربی تشکیل داده است. برای مثال یک خانم با یک وزن مناسب، درصد چربی بدنش حدود ۲۵درصد است و زمانی که این خانم وارد مرحله چاقی می‌شود، این میزان به بالای ۴۰درصد افزایش می‌یابد. از طرفی پروتئین‌هایی که دستگاه گوارش را تشکیل می‌دهند و یا در پوست ما قرار دارند، عضلات ما هستند و اگر یک رژیم نامناسب داشته باشیم، حجم زیادی از پروتئین‌ها را از دست می‌دهیم. یکی دیگر از اثرات آن این است علاوه بر اینکه پروتئین‌های عضلات بدن کم می‌شود، پروتئین‌های پوست نیز کاهش می‌یابد. مهم‌ترین عاملی که سبب می‌شود پوست سالم و صافی داشته باشیم، پروتئین‌ها و کلاژن‌های پوست هستند. اگر این موارد را رعایت نکنیم، دچار پیری زودرس می‌شویم.
به دنبال معجزه و میانبر زدن نباشید
وی با بیان اینکه یک رژیم غذایی خوب، رژیمی است که از طریق آن بتوانیم حداقل ۹۰درصد از حجم چربی بدن را کاهش دهیم و تنها ۱۰درصد از آب و پروتئین بدن کم شود، عنوان می‌کند: رژیم‌های من درآوردی موجب می‌شوند به جای اینکه ۹۰درصد از بافت چربی را کم کنیم، ۵۰درصد از آن را کاهش دهیم و ۵۰درصد دیگر نیز از آب و عضلات کم می‌شود. توصیه می‌کنم برای درمان چاقی به دنبال معجزه و میانبر زدن نباشید.
رژیم غذایی فست
به‌طور کلی روش زندگی انسان قرن بیست و یکم در تمام دنیا این است که وزن او روز به روز در حال افزایش است. این موضوع مانند بیماری سرماخوردگی است. ممکن است فردی هر دو سال یک‌بار دچار سرماخوردگی شدید شود و بتواند با خوردن دارو و آنتی‌بیوتیک، خودش را درمان کند. اما این بهبود یافتن دلیل بر این نیست که دیگر بیمار نشود. نگاه ما به چاقی باید همین‌طور باشد. یک فرد همیشه باید مراقب افزایش وزن خود باشد و به محض اینکه دچار افزایش وزن شد، آن را کاهش دهد، زیرا هر چه افزایش وزن کمتر باشد، کاهش وزن راحت‌تر خواهد بود. پس نتیجه می‌گیریم اینکه هر دو سال یک‌بار به متخصص تغذیه مراجعه کنیم و کاهش وزن دو تا سه کیلویی داشته باشیم، کاملاً طبیعی است.
رژِیم غذایی گیاه خواری
نوروزی در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان از پیامدهای تبلیغات این رژیم‌های نامناسب جلوگیری کرد، می‌گوید: به نظر من هر شخصی باتوجه به توانایی فکری و مغزی که دارد، می‌تواند از فضای مجازی استفاده کند. او دارای قدرت تحلیل است و می‌داند چه رژیمی برای بدنش مفید یا مضر است و درصورتی که انتخاب نادرست کند، ممکن است شرایط را بدتر کند. پس اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی به افراد جامعه، بهترین راهکار برای نجات آن‌ها از انتخاب نادرست است. مثلاً فرض کنید حدود ۵۰سال گذشته، تعداد زیادی افراد با اندام معلول وجود داشتند که لنگ می‌زدند و یا دچار شکستگی دست و پا بودند. این موضوع بسیار طبیعی است و برای همه افراد در دوران کودکی و بزرگسالی اتفاق می‌افتد. این افراد برای حل مشکل خود نزد شکسته‌بند می‌رفتند و شخص مقابل سعی می‌کرد با زرده تخم‌مرغ و یا چرخاندن دست و پا، مشکل بیماران را حل کند. گاهی اوقات این شکستگی‌ها به‌خوبی جوش نمی‌خوردند یا کج می‌شدند. در حال حاضر تعداد این افراد بسیار کم شده است، زیرا افراد می‌دانند باید برای حل مشکل شکستگی خود به متخصص ارتوپد مراجعه کنند. در خصوص چاقی و اختلالات وزن نیز همین‌طور است. شخصی که دچار چاقی است، اگر به دنبال رژیم‌های من درآوردی که در فضای مجازی است برود، باید عوارض ناشی از این تصمیم را تا آخر عمر تحمل کند.
او در پایان می‌افزاید: در سال‌های اخیر، پژوهش‌های مختلفی در ایران در زمینه رژیم‌های غذایی جدید انجام شده است. در این تحقیق‌ها، متخصصان تغذیه و پژوهشگران به دنبال بررسی تأثیر رژیم‌های مختلف بر سلامت افراد و پیشگیری از بیماری‌ها هستند. این مطالعات بیشتر بر حوزه‌های خاصی مانند بیماری‌های متابولیک، چاقی، دیابت، فشار خون بالا و اختلالات قلبی متمرکز بوده است. بسیاری از این تحقیقات که به‌ویژه در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی کشور انجام می‌شوند، سعی دارند رژیم‌های غذایی مؤثری برای مدیریت این بیماری‌ها طراحی کنند.