به گزارش خبرگزاری ایمنا، دیابت به بیماری مرگ خاموش نیز معروف است و سالانه افراد زیادی در جهان مبتلا به دیابت می‌شوند. علت اصلی شیوع دیابت، عدم رعایت رژیم غذایی و رژیم لاغری صحیح، تغذیه مناسب، فعالیت بدنی کم و استرس و اضطراب در شرایط کاری و زندگی است، برای افراد مبتلا به دیابت، داشتن رژیم دیابتی و رعایت نکات مهم تغذیه دیابتی‌ها، فعالیت بدنی مستمر، مصرف ویتامین، مکمل و مصرف قرص و داروهای دیابت، به کنترل قند خون بالا و تنظیم سطح گلوکز و انسولین در خون کمک می‌کند.
تغذیه و فعالیت بدنی بخش مهمی از یک شیوه زندگی سالم در هنگام ابتلاء به دیابت است. در کنار سایر مزایا، پیروی از یک رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی دیابتی‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا سطح گلوکز خون خود را که قند خون بالا نیز نامیده می‌شود، در محدوده هدف خود نگه دارید. برای کنترل قند خون بالا، باید در صورت مصرف هرگونه غذا و نوشیدنی، با فعالیت بدنی و داروهای دیابت تعادل ایجاد کنید.
ضرورت توجه به تغذیه برای پیشگیری از ابتلاء به دیابت
احمد اسمعیل زاده متخصص تغذیه و مدیر کل بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با اشاره به اهمیت تغذیه افراد برای پیشگیری از ابتلاء به بیماری دیابت در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: برای پیشگیری از دیابت مواردی که باید آحاد جامعه انجام دهند تا به این بیماری مبتلا نشوند اینکه اول دقت به مقدار غذای مصرفی خود داشته باشند و اینکه چه غذایی مصرف کنند، یعنی اگر افراد به مقدار غذای مصرفی خود دقت نکنند که منجر به افزایش وزن در آنها شود حتی اگر از غذاهای خوب هم استفاده کنند به دلیل اینکه چون وزن آنها بالا می‌رود این اتفاق باعث می‌شود که خطر ابتلاء به بیماری دیابت در بدن آنها افزایش پیدا کند، بنابراین گام اول توجه به وزن و مقدار غذای مصرفی است که باید رعایت کنند.
وی ادامه می‌دهد: علاوه بر توجه به مقدار غذای مصرفی حتماً باید روزانه نیم ساعت تحرک و فعالیت بدنی مثل پیاده روی سریع را انجام دهند، گام بعدی علاوه بر مقدار غذای مصرفی توجه به مقدار کربوهیدارات‌های بدن و نوع کربوهیدرات‌ها است، یعنی سعی کنند مواد قندی و نشانسته‌ای که مصرف دارند از انواع سبوس دار استفاده کنند برای مثال اگر نان می‌خورند از نان‌های تیره سبوس دار باشد، اگر برنج مصرف می‌خورند بیشتر خوردن برنج قهوه‌ای در اولویت قرار دهند و بخوریم و اگر نتوانستند هر نوع برنجی که مصرف دارند باید سبوس برنج را از داروخانه تهیه کرده و روی برنجی که مصرف دارند اضافه کنند تا آن را تبدیل به برنج سبوس دار کنند و خوردن حبوبات به مقدار کافی را هم در برنامه غذایی داشته باشند.
متخصص تغذیه و مدیر کل بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت تصریح می‌کند: برای پیشگیری از ابتلاء به بیماری دیابت باید افراد خوردن میوه‌ها و سبزی‌ها را در برنامه غذایی روزانه داشته باشند، یعنی مقدار غذای مصرفی در جهت کنترل وزن و نوع غذای مصرفی برای پیشگیری از ابتلای به بیماری دیابت بسیار مهم است، موادی که حاوی قندهای ساده هستند را باید خوردن آنها را به حداقل برسانند قند، نوشابه‌ها، آبمیوه‌های صنعتی، شکلات، کیک، بیسکویت، شیرینی‌ها از موادی هستند که حاوی قند ساده هستند و نه تنها قند ساده زیاد دارند بعضی از آنها حاوی چربی‌هایی هم هستند که برای سلامتی بدن نامناسب است و مصرف آنها در در دوره طولانی مدت می‌تواند خطر ابتلاء به بیماری دیابت در افراد را افزایش دهد.
لزوم رعایت برنامه غذایی افراد پیش دیابتی
وی با اشاره به اهمیت تغذیه افراد پیش دیابتی برای پیشگیری از ابتلاء به بیماری دیابت اظهار می‌کند: احتمال ابتلای این افراد به دیابت وجود دارد اگر وزن این افراد بالا است باید سعی کنند ابتدا وزن خود را پایین بیاورند، کاهش وزن باعث می‌شود که بیمار پیش دیابتی به حالت نرمال تبدیل شود و قند خون او کنترل شود، اگر وزن فرد بالا نیست و پیش دیابتی است بهتر است دقت کند حتماً الگوی غذایی که مصرف می‌کند اشکال دارد.
اسمعیل زاده می‌افزاید: یعنی این از افراد سعی کنند حتماً وعده غذایی صبحانه را در برنامه غذایی خود داشته باشند و بین وعده صبحانه تا ناهار حتماً یک میان وعده مصرف کنند، بهتر است که این میان وعده از میوه‌های تازه یا خشک باشد یا وقتی نوشیدنی چایی می‌خورند از قند و شکر استفاده نکنند و از انواع میوه‌های خشک مانند توت، برگ‌ها و انجیر خشک استفاده کنند که قند کمتری وارد بدن آنها شود.
وی عنوان می‌کند: افراد پیش دیابتی در کنار وعده غذایی حتماً از سالاد و سبزیجات استفاده کنند و بین وعده ناهار تا وعده شام حتماً دومیان وعده دیگر مصرف کنند، به دلیل اینکه بسیاری از مواقع به ویژه در افرادی که دارای وزن زیاد نیستند و وزن آنها نرمال است اما مبتلا به پیش دیابت هستند، احتمال دارد یک جایی از این موادی که گفته شد در الگوی غذایی آنها ایراد دارد یا این افراد دریافت غذایی‌شان کنترل شده است و منظم هم غذا می‌خورند اما تحرک روزانه نیم ساعت را ندارند و عدم تحرک آنها باعث ایجاد مقاوم انسولین در بدن آنها شده و احتمال ابتلاء به پیش دیابت و دیابت را در آنها افزایش می‌دهد.
متخصص تغذیه و مدیر کل بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت تصریح می‌کند: افرادی که مبتلا به پیش دیابت هستند اگر به همین روند ادامه دهند تبدیل به بیماران دیابتی می‌شوند و باید مصرف دارو برای آنها شروع شود، بنابراین برای اینکه وارد این مرحله نشوند در گام اول وزن و در گام دوم اصلاح الگوی غذایی و رفتاری و در گام سوم تحرک بدنی پیاده روی سریع به مدت نیم ساعت را حتماً در برنامه روزانه خود داشته باشند.
برنامه غذایی بیماران دیابتی کدام است؟
وی با تاکید به مهم بودن برنامه غذایی بیماران دیابتی می‌گوید: بیماران دیابتی که دارو می‌خورند یا انسولین تزریق می‌کنند، تمام بیماران دیابتی علاوه بر اینکه به پزشک این حوزه مراجعه می‌کنند و تحت نظر هستند حتماً یک کارشناس تغذیه باید داشته باشند تا بتواند برنامه غذایی این بیماران را به صورت مرتب کنترل کرده و تنظیم کند و پیگیری‌های لازم را برای بیمار انجام دهد، به طور مرتب مشاهده شده است که افراد دیابتی که تنها به پزشکان غدد مراجعه داشته‌اند بعد از گذشت ۱۰ سال کنترل محسوس نداشته‌اند و به مراتب وضعیت آنها بدتر از از قبل شده است به دلیل اینکه تنها به مصرف داروی انسولین تمرکز داشته‌اند.
اسمعیل زاده ادامه می‌دهد: در حالی که نقش تغذیه و مقدار غذای مصرفی و نوع کربوهیدرات‌ها در کنترل قند خون بیماران دیابتی مؤثر است و باید هر دوماه یکبار بیماران دیابتی برای چکاپ برنامه غذایی خود به کارشناس تغذیه مراجعه داشته باشند، اصول کلی تغذیه در بیماران دیابتی توجه به دو نکته اساسی است در این گروه از بیماران با تنظیم برنامه غذایی آنها تلاش می‌شود که قندخون آنها از حد نرمال بالاتر نرود و هم افت قند نداشته باشند، مشکلی که در عده‌ای از بیماران دیابتی وجود دارد این است که وقتی که کارشناس تغذیه برای آنها برنامه غذایی تنظیم می‌کند هدف این است که قندخون او پایین بیاید و بیماری که برنامه غذایی را به مدت ۱۰ روز رعایت می‌کند با افت قند مواجه می‌شود و مصرف داروی متفورمین در بعضی از بیماران دیابتی کاهش اشتها و در عده‌ای هم به دلیل افت قند خون پرخوری را ایجاد می‌کند.
وی تاکید می‌کند: بیماران دیابتی این برنامه غذایی را که شروع می‌کنند اگر دارو و انسولین مصرف دارند افت قند به تبعیت از آن روی می‌دهد و افت قند بدن آنها را اذیت می‌کند و در این شرایط عده‌ای از بیماران دیابتی به اشتباه این باور را دارند که برنامه غذایی حال آنها را بدتر می‌کند و در نتیجه برنامه غذایی را کنار می‌گذارند و مصرف دارو را ادامه می‌دهند، در حالی که هدف برنامه غذایی این است قندخون بیمار را کاهش دهد و پزشک معالج او مصرف داروی انسولین را کمتر کند.
متخصص تغذیه و مدیر کل بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت بیان می‌کند: بیماران دیابتی دقت کنند اگر برنامه غذایی آنها تنظیم شده بعد از ۱۰ روز رعایت آن دچار افت قند خون می‌شوند و این اتفاق یعنی وضعیت آنها به شکل صحیح پیش می‌رود و نیاز آنها به مصرف دارو انسولین کمتر می‌شود، اصول کلی تغذیه در بیماران دیابتی این است که وعده غذایی صبحانه را همراه با نان سبوس دار و در کنار مصرف پروتئین مانند تخم مرغ، عدسی، پنیر و یا استفاده از یک لیوان شیر را در وعده صبحانه داشته باشند و در کنار آن افراد دیابتی مصرف چای را هم با خوردن انجیر و خرما در اولویت قرار دهند و از مصرف قند ساده و شکر پرهیز کنند.
وی ادامه می‌دهد: در وعده صبحانه افراد دیابتی باید از خوردن عسل، مربا و ارده شیره اجتناب کنند و خوردن خامه و کره توصیه نمی‌شود، بعد از خوردن وعده صبحانه افراد دیابتی باید تا وعده ناهار دو میان وعده مانند میوه و سبزیجات و بروکلی پخته، انواع آجیل‌ها و شیر را هر بیماری متناسب با شرایط خود می‌تواند مصرف کند، در وعده غذایی ناهار می‌توانند همه غذاها را مصرف کنند و باید از خوردن غذاهای زیاد سرخ شده و حاوی چربی بالا پرهیز کنند و بیشتر نان سبوس دار و برنج قهوه‌ای بخورند و در کنار وعده غذایی ناهار سبزی و سالاد استفاده کنند و از خوردن نوشابه و مواد نوشیدنی شیرین نیز پرهیز کنند.
اسمعیل زاده عنوان می‌کند: بیماران دیابتی دوباره بین وعده ناهار تا شام دو میان وعده غذایی را مصرف کنند و وعده غذایی شام بیماران دیابتی باید سبک باشد و در خوردن غذاها زیاده روی نکنند، اگر بیماران دیابتی دارو می‌خورند یا انسولین تزریق می‌کنند حتماً وعده غذایی آخر شب مانند میوه یا یک لیوان شیر را داشته باشند و مصرف نکردن وعده غذایی آخر شب باعث افت قندخون بیماران دیابتی شده و برای بیماران خطرناک است.
وی خاطرنشان می‌کند: نکته مهم دیگر برای بیماران دیابتی که انسولین تزریق می‌کنند مقدار کربوهیدارتی است که به ازای هر واحد انسولین تزریقی باید این گروه از افراد استفاده کنند که کارشناس تغذیه بیماران برنامه مصرف کربوهیدرات کلی روزانه را برای آنها بر مبنای واحد انسولینی که تزریق دارند تعیین می‌کند.
به وضوح پیداست که توجه به رعایت رژیم غذایی دیابتی و پیروی از آن ضرورت دارد یکی از مهم‌ترین عوامل، برای پیشگیری از دیابت، داشتن برنامه غذایی برای دیابتی‌ها و انجام ورزش است، با غذاهایی که می‌خوریم می‌توانیم قندخون را کنترل یا درمان کنیم، بنابراین کاهش وزن می‌تواند موجب مهار دیابت نوع دو شود، بنابراین، افراد مبتلا به این بیماری، برای کنترل آن، به برنامه غذایی برای دیابتی‌ها نیاز دارند.
رژیم غذایی سالم و کنترل وزن به ویژه در بیماران چاق اهمیت فراوانی دارد، در بیمارانی که دچار چاقی هستند، چربی‌ها گیرنده‌های هورمون انسولین که بر روی سطح سلول قرار دارند را می‌پوشانند و از اثر این هورمون بر سلول‌ها جلوگیری می‌کنند که گفته می‌شود حساسیت به انسولین سلول‌ها کاهش یافته است و این موضوع باعث افزایش قند خون می‌شود، قند اضافی موجود در خون به چربی تبدیل شده باعث افزایش چربی خون می‌شود، به این ترتیب بیماران چاق که به دیابت مبتلا هستند، پس از گذشت زمان دچار اختلالات لیپیدی نیز می‌شوند و کارشناس تغذیه با در نظر گرفتن وضعیت بیمار و میزان قند خون و چربی خون بیماران، رژیم غذایی تنظیم می‌کند.
تحقیقات در مورد تأثیر رژیم غذایی بر درمان دیابت نشان داده است که تغذیه سالم به کنترل قند خون، حفظ وزن در محدوده نرمال و پیشگیری از بیماری قلبی کمک می‌کند، وقتی افراد کالری و چربی زیادی دریافت کنند، سطح قند خون بالا می‌رود که در صورت تداوم این وضعیت به عوارض طولانی‌مدت دیابت مثل بیماری قلبی، نارسایی کلیوی و نوروپاتی (آسیب عصبی) مبتلا می‌شوند.