فاجعه ی منا که به کشته شدن بیش از 2 هزار نفر از زایران بیت الله الحرام منجر شد جهان اسلام را با شوک بزرگی روبرو ساخت؛ فاجعه یی که بیش از هر چیز از سوء مدیریت و بی مسوولیتی اداره کنندگان حرمین شریفین و بی تعهدی آنان به برقراری امنیت و سلامتِ مناسک حج حکایت دارد.
در این حادثه شماری زیادی از قربانیان از حاجیان ایرانی بودند. بر پایه ی آخرین آمار تاکنون 169 تن در فاجعه ی منا کشته و 46 تن مجروح شدند و 298 تن نیز همچنان مفقود هستند.
پیش از این حادثه نیز سقوط جرثقیل بر سر طواف کنندگان خانه ی خدا سبب جان باختن بیش از یکصد تن از جمله 11 ایرانی شده بود.

***دولت، پیگیر فاجعه ی منا
وقوع حادثه ی منا با واکنش های شخصیت های سیاسی و دینی جهان اسلام روبرو شد. آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب در پیامی ضمن ابراز همدردی با عزاداران جهان اسلام تصریح کرد که دولت سعودی موظف است در این زمینه مسوولیت بپذیرد.
«حسن روحانی» رییس جمهوری نیز که برای شرکت در هفتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد و «نشست سران برای توسعه پایدار» به نیویورک سفر کرده بود در ابتدای این سفر و پس از ترک تهران از فاجعه ی منا آگاه شد.
وی در پیامی پس از تسلیتِ فاجعه ی منا و ابراز همدردی با خانواده های جان باختگانِ این رخداد تلخ، به سرعت از معاون اول خود «اسحاق جهانگیری» خواست که در کوتاه ترین زمان ممکن، ستاد ویژه یی را برای رسیدگی به این فاجعه و فراهم آوردن امکانات لازم تشکیل دهد. در این پیوند، مقرر شد رسیدگی به امور حجاج بیت الله الحرام به ویژه مجروحان فاجعه و نیز انتقال درگذشتگان به کشور در اولویت قرار گیرد و در صورت لزوم تیم های امداد و هواپیما به کشورعربستان فرستاده شود. وی همچنین از استانداران خواست که با حضور در خانه های درگذشتگان و مجروحانِ فاجعه، ضمن ابلاغ پیام تسلیت رییس جمهوری، کمک های لازم و تسهیلات کافی برای انجام امور مربوطه را در سریعترین زمان ارایه کنند.
روحانی همچنین در این پیام وزارت امورخارجه و سفیر ایران در عربستان را موظف کرد که ضمن بررسی چگونگی رخ دادن این فاجعه، همه ی اقدام های لازم جهت احقاق حقوق درگذشتگان وحادثه دیدگان را به عمل آورند و از دولت عربستان نیز خواست که با پذیرشِ مسوولیت این فاجعه، به وظایف قانونی و اسلامی خود دراین زمینه عمل کند.
با آنکه رییس جمهوری در تهران نبود اما رسیدگی به این موضوع را به خوبی مدیریت و از نیویورک اخبار لحظه به لحظه ی فاجعه ی منا و چگونگیِ رسیدگی و بررسی این موضوع را در ستادهایی که به همین منظور تشکیل شده بود، پیگیری می کرد.
قرار است روز سه شنبه نخستین گروه از پیکرهای حاجیان جان باخته در مناسک حج تمتع امسال به کشور منتقل شوند. ناتمام ماندن سفر رییس جمهوری به نیویورک و لغو برخی برنامه ها و دیدارهای از پیش تعیین شده در پی بازگشت پیکرهای حاجیان جان باخته در روز سه شنبه نیز توجه و دغدغه ی رییس جمهوری و هیات دولت را در پیوند با این حادثه می نمایاند.
«علی جنتی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با هیاتی از مجموعه ی کنسولی وزارت امور خارجه، هلال احمر و برخی دیگر از دستگاه ها آماده ی سفر به عربستان شده اند که هنوز به درخواست روادید آنان پاسخی داده نشده است.

**دیپلماسی ایران در نیویورک زیر سایه ی رخدادهای مکه
بار اندوهِ حادثه ی منا به اندازه یی است که دیدارهای رییس جمهوری و هیات همراه او در نیویورک را نیز زیر تاثیر قرار داده بود. چنانکه روحانی در دیدار با «بان کی مون» دبیر کل سازمان ملل با ابراز ناراحتی از این رخداد و همکاری نکردن دولت عربستان در این زمینه گفت: متاسفانه دولت عربستان همکاری لازم را برای رسیدگی به وضعیت مفقودان، انتقال اجساد و مجروحان انجام نمی دهد و ضروری است که دبیر کل سازمان ملل وظایف قانونی و انسانی دولت ریاض را در این زمینه متذکر شود.
وی همچنین در دیدار با رییس جمهوری سنگال در ارتباط با جان باختن حجاج کشورمان درحادثه ی منا اظهار کرد: دولت عربستان در قبال این حادثه مسوول است و باید ضمانت های لازم را برای تکرار نشدن چنین حوادثی برنامه ریزی کند.
دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران نیز با تدبیرهای ویژه یی این موضوع را پیگیری کرد چنانکه «محمد جوادظریف» وزیر امور خارجه که همراه رییس جمهوری به نیویورک سفر کرده در دیدار با برخی همتایان خود و مقام های ارشد کشورها، آنان را در جریان جزییات این حادثه ناگوار قرار داد و با ابراز تسلیت به بازماندگان این حادثه تلخ، سرعت اقدام ها برای تعیین وضعیت مفقودان را رضایتبخش ندانست.
ظریف با اشاره به مسوولیت های حقوقی عربستان سعودی، از مقام های مسوولِ این کشور خواست که به وظیفه ی خود در حفظ امنیت حجاج ایرانی و دیگر کشورها بیش از پیش اهتمام ورزند و روند تعیین وضعیت، شناسایی و انتقال جان باختگان و مداوای مجروحان را سرعت بخشند.
ظریف در نیویورک اعلام کرد: حادثه ی منا ذهن هیات ایرانی را به خود معطوف کرده و از اینجا هماهنگی های لازم را با همکارانم در تهران و عربستان برای رسیدگی به شرایط مصدومان این حادثه انجام دادیم. با تمام توان، اقدامات لازم سیاسی، حقوقی و کنسولی را برای حمایت از حقوق اتباع ایرانی به ویژه قربانیان و مجروحان حادثه اسفبارِ منا به عمل می آوریم.
وزیر امور خارجه درباره ی اقدام ها و پیگیری چگونگی وقوع حادثه ی منا نیز گفت: هم اکنون چند هدف عمده را پیگیری می کنیم که از جمله آن ها تسریع در روند مداوای مجروحان، پیدا کردن مفقودان و بازگرداندن اجساد طیبه ی این حادثه است.
رسیدگی به وضعیت خانواده های افراد به خصوص آنهایی که در حج بودند از اولویت هایی است که ظریف بر آن تاکید کرده است. به گفته وی از نخستین ساعت های حادثه افزون بر نمایندگی های بعثه، ستاد ویژه یی برای رسیدگی به این موضوع در وزارت امور خارجه تشکیل و رسیدگی به این موضوع حتی در دیدار با مقام های سازمان ملل از جمله قائم مقام دبیرکل نیز پیگیری شده است.
سلامتی زایران از اولویت های ستاد ویژه ی وزرات خارجه است که به گفته ظریف ضرورت دارد از سلامتی و حفظ حرمت زوار ایرانی اطمینان به دست آید و درباره ی آسیب دیدگان نیز بحث رسیدگی به وضعیت آن ها را با جدیت دنبال شود. ظریف همچنین در سفر نیویورک بر این موضوع تاکید کرد که ضرورت دارد دولت عربستان نسبت به سوء مدیریت کارگزاران اجرایی حج، تدابیر جدی بیاندیشد و نسبت به پیدا کردن مفقودان و بازگرداندن اجساد با ایران همکاری کند.
طی چند روزی که از وقوع حادثه تلخ منا گذشته است، نظام و دولت جمهوری اسلامی نشان داده که همه ی امکانات و تدابیر لازم را برای پیگیری وضعیت حاجیان ایرانی و رسیدگی به وضعیت جان باختگان، مجروحان، مفقودان و رسیدگی به حق و حقوق آنان به کار گرفته است.
از زمان فاجعه ی منا تاکنون، سه بار کاردار عربستان به این وزارتخانه فراخوانده شده و معاون عربی و آفریقای وزیر امور خارجه خواستار توجه فوری و موثر مقام ها و مسوولان سعودی به پیامدهای حادثه ی منا و همکاری آنان در رابطه با وضعیت حاجیان ایرانی شده است.
حادثه ی منا به دلیل ابعاد گوناگونی که دارد یک فاجعه است و روی آن حساسیت های دینی، سیاسی و انسانی وجود دارد. این موضوع افزون بر بُعد انسانی دغدغه یی سیاسی برای دولت و دستگاه سیاسی کشور به شمار می رود و شدت این تاثر را در سخنان رییس جمهوری، دیدارهای وی و همچنین پیگیری ها و دستورهایی که مسوولان دولتی برای تشکیل ستاد های بررسی و رسیدگی این حادثه صادر کرده اند می توان دریافت.
*گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**3050** 9279**2054