گروه سياسي: واکنش جهانيان به فاجعه منا همچنان ادامه دارد و علما و شخصيت‌هاي برجسته جهان اسلام از عملکرد دولت عربستان بشدت انتقاد کرده و خواهان برگزاري مراسم حج توسط شوراي همکاري کشورهاي اسلامي هستند و در کنار علما و شخصيت‌هاي برجسته تشکل‌ها و رسانه‌هاي مختلف جهان نيز سوءمديريت عربستان را محکوم کرده و بي‌کفايتي سعودي‌ها را عامل اين جنايت بزرگ دانستند. دادستان کل کشور نيز ضمن محکوميت حادثه منا گفت: محاکمه آل سعود را به خاطر جنايت نسبت به حجاج بيت‌الله الحرام، از مجامع و دادگاه‌هاي بين‌المللي خواهيم خواست.حجت‌الاسلام و‌المسلمين سيد ابراهيم رئيسي ضمن محکوميت حادثه منا اظهار کرد: اين حادثه که مسلمانان خانه خدا را اينگونه مورد آسيب قرار داد بسيار تاسف‌بار و تاسف برانگيز است و از اين اقدام مي‌توان به بي‌تدبيري و بي‌کفايتي ياد کرد؛ البته تنها عنوان بي‌کفايتي کافي نيست، بلکه اين واقعه يک جنايت است.وي افزود: معتقدم بستن راه بر زائران خانه خدا که در يک نقطه مشخص مي‌خواهند مراسم رمي‌جمرات را انجام دهند، با علم و عمد بوده و وقوع اين حادثه قابل پيش‌بيني و پيشگيري بوده است.رئيسي تصريح کرد: اين مساله به عنوان يک بي کفايتي يا بي تدبيري نبايد مطرح باشد، بلکه به عنوان يک جنايت عليه زائران و مهماناني است که حکومت سعودي موظف بود جان و سلامت آنها را تضمين کند.وي گفت: مهمانان در هر کشوري طبق ميثاق‌هاي بين‌المللي بايد در بلد امن باشند، مکه و مدينه ارتباط به يک جريان خاصي ندارد و متعلق به همه مسلمانان عالم است، خصوصا در مناسک حج اين مساله بيشتر خود را نشان مي‌دهد.
در ايام زيارتي امام رضا (ع) و يا ايام عيد طبق آمار رسيده بيش از 10 ميليون زائر به مشهد مقدس سفر مي‌کنند و هيچ حادثه‌اي اتفاق نمي‌افتد.دادستان کل کشور عنوان کرد: بستن راه بر مردم به دليل عبور يکي از مقامات سعودي (وزير دفاع) کاملا قابل بررسي است. به عنوان دادستاني از دولت و دادستان عربستان مي‌خواهيم فقط مامورين دم دستي را مورد محاکمه قرار ندهند، بلکه جرمي‌را که دولتمردان عربستان در اين خصوص مرتکب شده اند را مورد رسيدگي و محاکمه قرار دهند.وي تصريح کرد: به عنوان دادستاني از دادگاه‌هاي بين‌المللي خواهيم خواست که اين جنايت آل سعود مورد رسيدگي قرار گيرد و اگر دولت عربستان به اين قضيه رسيدگي نکند، کارآمدي و مديريت آل سعود را زير سوال برده است.رئيسي همچنين گفت: براي همه مسلمانان روشن شده که دولت عربستان حادثه مسجدالحرام و سقوط جرثقيل را که منجر به شهادت صدها نفر شده، توجيه کرد، اما حادثه دوم قطعا عمدي بوده است. بستن راه در هجوم جمعيت به خاطر عبور شاهزاده از احتمال وقوع يک حادثه خبر مي‌داده است و حادثه منا کاملا قابل پيش بيني و پيشگيري بوده است.دادستان کل کشور در پايان تاکيد کرد: بايد اين مساله را با دادستان‌هاي کشورهاي اسلامي‌رايزني کنيم و با يک نگاه مشترک به لحاظ حقوق بين‌المللي اين قضيه کاملا قابل رسيدگي است. آل سعود نسبت به اين قضيه بايد پاسخگو باشد و حتما بدانند که محاکمه آل سعود را به خاطر جنايتي که نسبت به حجاج بيت‌الله الحرام شده است از مجامع و دادگاه‌هاي بين‌المللي خواهيم خواست. همچنين درپي فاجعه مصيبت‌بار منا که در آن جمع کثيري از ميهمانان الهي جان خود را از دست دادند حجت‌الاسلام و‌المسلمين سيد حسن خميني با صدور پيامي‌اين حادثه اندوهبار را خدمت رهبر معظم انقلاب اسلامى و همه مردم شريف ايران، به خصوص به خانواده‌هاى داغدار تسليت گفت.به گزارش جماران، پيام يادگار حضرت امام به شرح زير است:
وَمَنْ يَخْرُجْ مِنْ بَيْتِهِ مُهَاجِرًا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِکْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا [النساء : 100]
حادثه تلخ و دردناک منا که به کشته شدن جمع زيادى از لبيک گويان و محرمان حرم امن الهى و هموطنان عزيز و با ايمانمان منجر شد، قلب همگان را به درد آورد. بى شک ناتوانى و بى تدبيرى آل سعود و عمال بى‌کفايت ايشان از زمره امورى است که در اين فاجعه به خوبى نمايان گرديده است و يک بار ديگر سخن امام عظيم‌الشأنمان را درباره حاکمان حجاز به همه يادآور مى شود. ترديدى نيست که هماهنگى دولت‌هاى اسلامى در اين مورد مى تواند پرده از بسيارى از حقايق بردارد و آينده را از وقوع چنين حوادث تلخى مصون سازد. اينجانب ضمن عرض تسليت به رهبر معظم انقلاب اسلامى و همه مردم شريف ايران، به خصوص به خانواده‌هاى داغدارى که در آرزوى بازگشت عزيزانشان لحظه شمارى مى کردند، از خداى متعال علو درجات جانباختگان را مسئلت مى نمايم.
در پي کشته شدن مظلومان? جمع کثيري از حجاج در صحراي منا، آيت الله بيات زنجاني پيامي‌صادر کرد.به گزارش ايلنا، متن پيام آيت‌الله بيات زنجاني به شرح ذيل است:
وَمَن يَخْرُجْ مِن بَيْتِهِ مُهَاجِرًا إِلَى اللّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِکْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلى اللّهِ وَکَانَ اللّهُ غَفُورًا … سور? مبارک? نساء آي?100
حادث? خونين منا و جان باختن مظلومان? جمع قابل توجهي از حجاج ايراني و غير ايراني بيت‌الله الحرام، موجب تأسف و تأثر فراوان گرديد. اينجانب مراتب تسليت و تعزيت خود را به محضر بقيه‌الله الأعظم (ارواحنا فداه) و خانواده‌هاي بازماندگان و دردمندان اين حادثه و عموم ملت شريف و بزرگوار ايران عرضه مي‌دارم.آنچه حائز اهميت است اين است که يقيناً بايد عوامل اين حادثه بررسي و شناسايي شوند و با هر‌گونه قصور يا تقصيري در اين زمينه برخورد قاطع صورت گيرد و اين برخورد نيز در وهل? اول، تحرک دستگاه ديپلماسي کشورهاي اسلامي‌از جمله وزارت خارج? ايران را مي‌طلبد و صد البته که حاکميت سعودي به عنوان ميزبان برگزاري مراسم حج بايد پاسخگوي اين فاجعه باشد اگرچه توجه به اين نکته لازم است که اگر حاکميت عربستان به جاي آتش‌افروزي و ظلم پياپي به کشورهاي مظلوم اسلامي‌مانند يمن و بحرين و …، وحدت و وفاق اسلامي را سرلوح? عمل خود قرار مي‌داد، چه بسا امروز شاهد چنين فاجعه ناراحت کننده‌اي نبوديم.از خداوند متعال براي هم? مهاجران الي الله در اين حادثه، علو مقام و رحمت بي‌پايانش را مسئلت دارم و دعا مي‌کنم که خداوند آحاد مسلمين را از آتش افراط و کينه به‌دور بدارد.
«سيد حسن نصرالله» دبيرکل حزب‌الله لبنان، با اشاره به حادثه روز گذشته در منا، تاکيد کرد که مسئوليت اين حادثه بر عهده دولت عربستان است.به گزارش ايلنا به نقل از المنار، نصرالله با بيان اينکه دولت عربستان بايد مسئوليت حادثه روز گذشته در منا را بپذيرد، خواستار تشکيل کميته‌اي حقيقت‌ياب در اين‌باره شد.به گفته نصرالله، اين کميته بايد با مشارکت نمايندگاني از کشورهايي که زائران آنها در ميان قربانيان حادثه روز گذشته هستند، تشکيل شود.وي تاکيد کرد که اين حادثه نبايد ماهيت سياسي پيدا کند.سيدحسن نصرالله با اشاره به انتشار برخي گزارش‌ها درباره حضور نظامي‌روسيه در سوريه تاکيد کرد برخي از رسانه‌ها تلاش کرده‌اند در خصوص حضور جدي روسيه در سوريه موضع سلبي داشته باشند ولي ما با آن مخالف هستيم.وي افزود که اگر مسکو در سوريه حضور جدي‌تر داشته باشد، به اين معنا نيست که حضور ايران کمتر مي‌شود. ايران از روند اصلاحاتي در سوريه حمايت مي‌کند. ايران خلاف آنچه در رسانه‌هاي عرب خليج‌فارس مطرح مي‌شود، هرگز در امور داخلي سوريه دخالت نکرده است. دغدغه ايران اين است که سوريه در اختيار گروه‌هاي تکفيري قرار نگيرد.نصرالله گفت که معتقدم که روسيه اکنون مي‌تواند با آمريکايي‌ها درباره سوريه مذاکره کند و اکنون اين بازوها هستند که در جبهه عملياتي حرف مي‌زنند. وي افزود: «اينکه گفته شده است آمريکا و روسيه درباره تمام مسائل در منطقه از جمله سوريه اتفاق‌نظر دارند، صحت ندارد.»به گفته نصرالله، آمريکايي‌ها در مبارزه با تروريسم جدي نيستند و از تروريست‌ها استفاده مي‌کنند؛ آنها در راس تروريسم هستند. همانطور که اين مساله در عراق نيز مشخص شد.وي در پاسخ به اين پرسش که چرا حزب‌الله به زبداني رفت، گفت که ما از ابتداي حضورمان در جبهه سوريه، بين لبنان و سوريه هدف مشترک داشتيم؛ ما اميدوار بوديم که همه مرزهاي لبنان و سوريه امن شود و گروه‌هاي تروريستي از مرز دور شوند و تمام شهرها و روستاهاي لبنان امن شوند. در ابتدا منطقه قلمون را انتخاب کرديم چون آنجا مرکز فعاليت خودروهاي بمب‌گذاري شده بود. همانطور که پيش از اين هم اعلام کردم ما سقف زماني نداريم و تنها به دنبال رسيدن به هدف خود هستيم. جنگ زبداني بسيار شبيه جنگ قلمون و القصير بود.حسن نصرالله همچنين گفت که تغيير موضع کشورها در قبال سوريه به واسطه مقاومت اين کشور بوده است.
حادثه مرگبار کشته شدن صدها زائر حج در مراسم حج در مکه مکرمه، واکنش‌هاي متفاوت سران کشورها و شخصت‌هاي جهان را در پي داشته است.
شبکه خبري پرس تي وي اعلام کرد با گذشت چند روز از فاجعه مرگبار مکه، مقامات ايراني مي‌گويند آمار جان باختگان ممکن است به دو هزار نفر برسد. تاکنون مرگ حدود 1300 نفر از زائران حج در اين حادثه تاييد شده است که يک سوم از آنها از ايران بوده اند. صدها زائر ايراني نيز همچنان مفقود هستند. سوءمديريت مقامات عربستان سعودي در مناسک حج به طور گسترده علت اصلي وقوع اين فاجعه اعلام مي‌شود. پرس تي وي در گزارشي درباره واکنش رهبران جهان به اين فاجعه اعلام کرد :با گذشت دو روز از حادثه کشته شدن تعداد زيادي از زائران در زير دست و پا در منا در نزديکي شهر مقدس مکه، اين نگراني وجود دارد که آمار کشته‌ها همچنان افزايش يابد. زائران کشورهاي الجزاير، هند، اندونزي، ايران، مغرب، پاکستان و هلند جزو قربانيان اين حادثه هستند. عربستان سعودي آنچه را «بي نظمي‌زائران» خوانده، در وقوع اين فاجعه دخيل اعلام کرده است. اما جديدترين شواهد پرسش‌هايي را درباره توانايي رياض براي مديريت مراسم سالانه حج مطرح کرده است. تصاوير و فيلم‌هايي که اخير منتشر شده است يک کاروان موتوري بزرگ يکي از مقامات عربستان را نشان مي‌دهد که وارد محل برگزاري مناسک حج در پنج کيلومتري مکه مي‌شود. برخي گزارش‌ها پيش‌تر اعلام کرده بود حضور اين کاروان در مرکز منا که گفته مي‌شود فرزند ملک سلمان پادشاه عربستان با آن حرکت مي‌کرد، حادثه روز پنجشنبه را موجب شد. گفته مي‌شود حضور اين شاهزاده سعودي در اين مکان مقامات عربستان را بر آن داشت تا مسير حرکت زائران را تغيير دهند و اين مسئله موجب ازدحام جمعيت و ماندن تعداد زيادي از زائران در زير دست و پا و کشته شدن آنها شد. مقامات سعودي اين گزارش را تکذيب کرده‌اند. بازماندگان اين حادثه از مديريت سعودي‌ها در اين حادثه و رفتار تبعيض آميز آنها در کمک به مصدومان حادثه انتقاد کرده‌اند.
يکي از زائران گفت :«مردم در جمعيت داشتند کشته مي‌شدند. وقتي سعودي‌ها به کمک آمدند به شکلي تبعيض آميز وارد عمل شدند. آنها سياهپوستان را ناديده مي‌گرفتند. آنها هيچ توجهي به سياهپوستان نداشتند. آنها همچنين توجهي به زائران شيعه نمي‌کردند. آنها فقط به فکر تعداد اندکي از مردم سفيد پوست و عرب بودند و فقط مي‌کوشيدند آنها را از محل حادثه دور کنند. در بيمارستان‌ها نيز به صورت تبعيض آميز به مصدومان رسيدگي مي‌کردند. هيچ خبري از تجهيزات پزشکي و رسيدگي به مصدومان نبود و زائران يکي پس از ديگري در بيمارستان جان خود را از دست مي‌دادند.» فاجعه منا واکنش‌هاي متفاوتي را در جهان به دنبال داشته است. دبير کل حزب‌الله لبنان خواستار تحقيق درباره اين حادثه مرگبار شده است. سيد حسن نصرالله تکرار حوادث مرگبار در مناسک حج را ناشي از سوءمديريت سعودي‌ها دانست. فاجعه منا زماني رخ مي‌دهد که عربستان سعودي به دامن زدن به جنگ و کشمکش در کشورهاي خاورميانه و راه اندازي جنگي مرگبار در يمن متهم است. حسن روحاني رئيس‌جمهور ايران از رياض خواست در مقررات حج تجديد نظر کند تا امنيت زائران تضمين شود. معاون اول رئيس‌جمهور ايران در نشست فوق‌العاده روز جمعه کابينه دولت سعودي بايد پاسخگو باشد و ايران نيز در تحقيقات درباره اين فاجعه مشارکت داشته باشد.
در همين حال کميسيون حقوق بشر اسلامي‌اعلام کرد تصميم گرفته است درباره اين حادثه فاجعه بار تحقيق کند. مسعود شجره، از اين کميسيون در گفت‌وگو با پرس تي وي از لندن گفت :«امت اسلامي‌که يک چهارم از جمعيت جهان را تشکيل مي‌دهد حق دارد که بداند چه اتفاقي افتاده است و جايي براي مخفي کردن جنگ کثيف سعودي‌ها و و بي‌لياقتي آنها وجود ندارد. آنها بايد توضيح دهند و همه چيز را درباره چگونگي شکل گيري اين حادثه اعلام کنند.»
در همين حال، رجب طيب اردوغان رئيس‌جمهور ترکيه به رغم انتقادهاي شديدي که از مقامات عربستان سعودي شده است حمايت خود را از رياض اعلام کرد. وي گفت با انتقادهاي ضدسعودي همدلي ندارد. او همچنين از مديريت عربستان در اين گردهمايي مسلمانان جهان دفاع کرد و گفت منتقدان بايد به مشکلات برگزاري چنين گردهمايي بزرگي توجه داشته باشند. اما اظهارات اردوغان ظاهرا در داخل ترکيه نيز طرفدار چنداني ندارد و مخالفان از سکوت معنادار اردوغان در برابر اين حادثه مرگبار انتقاد کرده‌اند. حوادث ناگوار مکرر امسال در مراسم حج و خاطرات تلخ حوادث مشابه سال‌هاي گذشته ظاهرا پيام روشني براي جامعه مسلمانان جهان دارد. شايد وقت آن است که جهان اسلام به ياد داشته باشد که مکان‌هاي مقدس عربستان سعودي متعلق به همه امت اسلامي‌است و آنها نيز بايد نقش فعالانه‌تري در تامين امنيت گردهمايي مسلمانان در مراسم مختلف، به ويژه در مناسک سالانه حج، داشته باشند.
همچنين انجمن اسلامي‌دانشجويان دانشگاه علامه طباطبايي در محکوميت جنايات سعودي‌ها در منا بيانيه‌اي صادر کرد.متن کامل اين بيانيه به شرح زير است: «اگر از صدام بگذريم، اگر مسأله قدس را فراموش کنيم، اگر از جنايت‌هاي آمريکا بگذريم از آل سعود نخواهيم گذشت». سخنان بنيانگذار جمهوري اسلامي‌ايران روح‌الله کبير (ره) درباره رژيم فاسد آل سعود اين روزها بيشتر ملموس است به طوريکه در مراسم حج ابراهيمي‌امسال بيش از پيش بي‌لياقتي سعودي‌ها بر جهانيان ثابت شد.پر‌واضح است جنايات سعودي‌ها پررنگ‌تر از بي‌کفايتي آنها است و اين امر در «منا و رمي‌جمرات» به اوج خود رسيد.بيش از 1300 کشته و 2000مجروح سندي ديگر براي جنايت سعودي‌هاي متحجر در جهت اجماع آزادي‌خواهان جهان براي برداشتن اين لکه ننگ (آل سعود) از جهان اسلام است.حال سوال اينجاست سعودي‌هاي پليد وقتي جان هزاران حاجي را فقط و فقط براي عبور يک شاهزاده گرفتند آيا بهتر نبود حجاج امسال به جاي سنگ انداختن به نماد شيطان، ملک سلمان و سعودي‌ها را- که خود شيطان‌هاي واقعي هستند- سنگ‌سار مي‌کردند؟! انجمن اسلامي‌دانشگاه علامه طباطبايي بنا بر اصل آزادي خواهي تشکل‌هاي دانشجويي اعلام مي‌دارد تکرار اين قبيل جنايات پس از گذشت 28سال قابل بخشش نبوده و اين رژيم فاسد بايد مسووليت اين جنايت را برعهده بگيرد و تمامي‌خاطيان به اشد مجازات برسند. در غير اينصورت از دولت محترم جمهوري اسلامي‌ايران اين درخواست را داريم تا با اقدامات لازم اين مساله را در دادگاه‌هاي بين‌المللي پيگيري کرده و بي لياقتي سعودي‌ها را در مجامع بين‌المللي به اثبات برساند تا آنها به مجازات برسند.اما باز اين موضوعات مرهمي بر دل جوانان ايران زمين نخواهد شد و ماکماکان منتظر هستيم تا رياض را بر سر شيخ نشينانش خراب کرده و مسجدالحرام و مدينه‌النبي(ص) را از دست فاسدان و نااهلان آزاد کنيم.آري ما به عنوان فرزندان مکتب روح‌الله کبير(ره) اعلام مي‌داريم هيچگاه از جنايات آل سعود نخواهيم گذشت و تا لحظه آزادي مسجدالحرام از دست نااهلان و نامحرمان دست از تلاش برنخواهيم داشت و بر اين عهد خود با امام خميني(ره) هستيم تا با آزادي مسجدالحرام از دست فاسدان جاني با در دست داشتن پرچم امام عصر(عج) وارد مسجدالحرام شويم.انجمن اسلامي‌دانشجويان دانشگاه علامه طباطبايي نيز همسو با ملت بزرگوار ايران اسلامي‌‌اين جنايات سعودي‌ها را محکوم کرده و اين حادثه دلخراش را به خانواده‌هاي جان باختگان و ملت غيور ايران اسلامي تسليت گفته و از خداوند متعال به مصداق آيه شريفه «و من يخرج من بيته مهاجرا الي‌الله و رسوله ثم يدرکه‌الموت فقد وقع اجره علي‌الله» براي جانباختگان علو درجات را مسالت دارد.
گفتني است مقامات ايراني به خصوص وزارت امور خارجه کشورمان نيز در چند روز گذشته پيگير اعزام نيروهاي ايراني بودند.در اين باره معاون عربي و آفريقاي وزارت امور خارجه اظهار کرد: عدم مسئوليت‌پذيري عربستان سعودي در قبال فاجعه منا غيرقابل قبول است.حسين اميرعبداللهيان در گفت‌وگو با ايسنا، تأکيد کرد: مقامات سعودي نبايد سوء مديريت کارگزاران مرتبط با اداره مناسک حج را به قضا و قدر ربط دهند و انتظار فوري ما از مقامات سعودي تسريع در تعيين وضعيت مفقودين، کمک موثر به انتقال فوري جانباختگان و مجروحين است.وي در همين راستا ادامه داد: متأسفانه اکنون روند پيگيري اين امور در داخل عربستان رضايت‌بخش نيست و مقامات سعودي به جاي توجيه نادرست سهل‌انگاري کارگزاران حج، به مسئوليت انساني و اسلامي‌خود در قبال حادثه‌ديدگان عمل کنند.اين ديپلمات عالي‌رتبه کشورمان در پايان گفت: بار ديگر با همه بازماندگان اين حادثه تلخ و اسفبار در ايران و ساير کشورها ابراز همدردي مي‌کنيم. از سويي ديگر عربستان سعودي تاکنون براي سفر هيات ايراني به عربستان ويزا صادر نکرده است . در جلسه هيات دولت مقرر شد که هياتي به سرپرستي علي جنتي، وزيرفرهنگ و ارشاد اسلامي‌به همراه حسن قشقاوي معاون پارلماني و کنسولي وزارت خارجه و تعدادي ديگر از مديران مربوطه براي پيگيري وضعيت زائران ايراني در فاجعه منا و بررسي علل اين موضوع به عربستان اعزام شوند ولي تاکنون ويزاي اين هيات توسط عربستان سعودي صادر نشده است. در همين مورد کاردار عربستان در تهران براي بار سوم به وزارت خارجه احضار شد.کاردار عربستان در تهران بار ديگر به وزارت امور خارجه احضار شد تا تذکرهاي لازم براي تسريع روند پيگيري فاجعه منا و وضعيت حجاج ايراني به وي داده شود.
معاون سازمان حج و زيارت، از شناسايي 41 نفر ديگر از حجاج ايراني فاجعه منا خبر داد.حميد محمدي روز شنبه در گفت‌وگو با ايرنا افزود: اکنون شمار مفقودان ايراني فاجعه منا به 325 نفر کاهش يافته است.وي ادامه داد: حجاج ايراني پيدا شده، اکنون يا به کاروان‌هاي خود بازگشته و يا در بيمارستان تحت مداوا هستند.محمدي با بيان اينکه به محض پالايش اسامي‌افراد شناسايي شده، اطلاع‌رساني انجام مي‌شود، گفت: طبق آخرين آمار، در فاجعه منا 136 زائر ايراني کشته، 325 نفر مفقود و 103 نفر مجروح شدند. همچنين وزير امور خارجه کشورمان با ارسال پيام به همتايانش در کشورهاي اسلامي‌که شهروندان آنان در حادثه روز عيد قربان در منا جان باخته و يا مجروح شده‌اند با اين بازماندگان اين فاجعه ابراز همدردي کرد.به گزارش ايسنا، محمدجواد ظريف در اين پيام ابراز اميدواري کرده است، «کارگزاران اجرايي دولت عربستان با درک مسووليت خطير خود در جهت برگزاري بهينه مراسم حج زمينه‌هاي مشورت، همکاري و استفاده از تجارب ساير کشورهاي اسلامي در انجام فريضه حج را فراهم آورند. متاسفانه اين دومين حادثه دردناک در حج امسال بود که موجب جريحه‌دار شدن احساسات امت اسلامي‌شد و امنيت و سلامت حجاجي را که به بيت‌الله الحرام مشرف شده بودند به مخاطره انداخت. اميدوارم کارگزاران اجرايي دولت عربستان با درک مسووليت خطير خود در جهت برگزاري بهينه مراسم حج زمينه‌هاي لازم براي مشورت، همکاري و استفاده از تجارب ساير کشورهاي اسلامي‌را در انجام اين فريضه الهي فراهم کرده و مانع از بروز وقايع مشابه در آينده گردند.»
∎