دولت در تصمیمی غافلگیرکننده، مرحله تازه حذف یارانه نقدی پردرآمدها را آغاز کرده و همزمان از اجرای نسخه جدید کالابرگ الکترونیکی از آبان خبر داده است. در این طرح، یارانه نقدی برخی خانوارها حذف و به‌صورت کالابرگ با کالاهای بیشتر و قیمت ثابت ارائه می‌شود؛ تغییری مهم که می‌تواند مسیر حمایت معیشتی را در کشور دگرگون کند.

شوک بزرگ به یارانه نقدی و آغاز فاز تازه حمایت معیشتی

دولت ایران در حرکتی غافلگیرکننده، مرحله جدید حذف یارانه نقدی پردرآمدها را کلید زده است. طبق گزارش خبرآنلاین، تاکنون بیش از ۸ میلیون نفر از فهرست یارانه‌بگیران خط خورده‌اند و پیش‌بینی می‌شود این عدد تا پایان مهر به ۱۰ میلیون نفر برسد.

در کنار این تصمیم، وزارت تعاون و کار از بازطراحی کالابرگ الکترونیکی از آبان‌ماه خبر داده است؛ طرحی که با اضافه شدن کالاهای جدید، تثبیت قیمت‌ها و ورود دستگاه‌های جدید اجرایی، عملاً به فاز دوم اجرای سیاست حمایتی تبدیل می‌شود.

 حذف گسترده یارانه نقدی؛ دولت در مسیر اجرای قانون بودجه

بر اساس بندهای «پ» و «ت» تبصره ۱۳ قانون بودجه ۱۴۰۴، دولت مکلف است یارانه نقدی دهک‌های پردرآمد را قطع کند. «احد رستمی»، رئیس مرکز اطلاعات رفاه ایرانیان، گفته است:

«از ابتدای سال تاکنون حدود ۸ میلیون نفر از فهرست یارانه نقدی حذف شده‌اند و این روند تا پایان سال ادامه دارد تا به ۱۸ میلیون نفر برسد.»

به این ترتیب، حذف یارانه نقدی نه یک تصمیم مقطعی، بلکه بخشی از برنامه ساختاری دولت برای هدفمند کردن حمایت‌ها است.

 شاخص‌های جدید برای شناسایی حذف‌شدگان یارانه نقدی

دولت با بهره‌گیری از داده‌های هوشمند و اتصال سامانه‌های بانکی، مالیاتی و ملکی، شش معیار اصلی را برای شناسایی خانوارهای پردرآمد تعریف کرده است:

1. مجموع درآمد ماهانه خانوار

2. میزان تراکنش‌های مالی در ماه

3. ارزش املاک و دارایی‌های ثبت‌شده

4. مالکیت خودروهای لوکس

5. تعداد سفرهای خارجی در سال گذشته

6. سابقه اقامت یا سرمایه‌گذاری در خارج از کشور

طبق مصوبه هیئت وزیران، خانوارهایی که درآمد سرانه ماهانه بالاتر از ۱۰ میلیون تومان دارند، از دریافت یارانه نقدی حذف می‌شوند.

 اعتراض به حذف یارانه نقدی؛ پاسخ دولت

اگرچه در ماه‌های اخیر بیش از دو میلیون خانوار یارانه نقدی خود را از دست داده‌اند، اما حجم اعتراض‌ها پایین بوده است.
«رستمی» اعلام کرد:

«تاکنون ۱۸۰ هزار نفر اعتراض خود را ثبت کرده‌اند که تنها ۵ تا ۸ درصد آن‌ها پذیرفته شده است.»

به گفته او، بیشتر اعتراض‌ها به اشتباهات سیستمی مربوط می‌شود؛ مثلاً مالکیت خودرو یا حساب بانکی متعلق به شرکت یا بستگان، که اکنون با همکاری بانک مرکزی از حساب‌های تجاری تفکیک شده است.

 وزیر رفاه: دقت بالای دولت در حذف یارانه نقدی

احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در نشست خبری اخیر خود اعلام کرد:

«فقط پنج درصد از حذف‌شدگان به تصمیم دولت اعتراض داشته‌اند. این نشان‌دهنده دقت بالا در شناسایی دهک‌های پردرآمد است.»

او تأکید کرد که هدف دولت، انتقال منابع حذف یارانه نقدی به دهک‌های پایین درآمدی از طریق طرح کالابرگ است.

 سه تغییر مهم در کالابرگ الکترونیکی و پیوند آن با یارانه نقدی

همزمان با حذف بخشی از یارانه نقدی، دولت نسخه جدید کالابرگ الکترونیکی را نیز آماده اجرا کرده است. این طرح از آبان با سه تغییر مهم وارد فاز جدید می‌شود:

۱. ورود وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های جدید به طرح کالابرگ

وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صمت و سازمان حمایت از مصرف‌کننده، به جمع دستگاه‌های نظارتی کالابرگ پیوسته‌اند تا روند عرضه و کنترل قیمت‌ها شفاف‌تر شود.
هدف این است که مردم بدون نگرانی از افزایش قیمت، بتوانند با یارانه نقدی تبدیل‌شده به اعتبار کالابرگ خرید کنند.

۲. تثبیت قیمت کالاهای اساسی در کالابرگ جدید

طبق تصمیم دولت، قیمت کالاهای اساسی مشمول طرح برای چند ماه ثابت می‌ماند. دو سناریو مطرح شده است:

• حفظ قیمت کالاهای اساسی بر اساس نرخ ارز ترجیحی (۲۸۵۰۰ تومان)

• حفظ قدرت خرید مردم با جبران مابه‌التفاوت قیمتی از محل بودجه یارانه نقدی

وزیر تعاون گفته است:

«برای جلوگیری از نوسان قیمت‌ها، قراردادهای دو تا سه‌ماهه با تولیدکنندگان منعقد می‌شود.»

۳. اضافه شدن چهار کالای جدید به فهرست کالابرگ

دولت چهار قلم پروتئینی جدید را به فهرست کالابرگ اضافه کرده است تا سبد غذایی مردم متنوع‌تر شود:

• گوشت بوقلمون

• گوشت بلدرچین

• ماهی

• میگو

با این تغییر، تعداد اقلام مشمول کالابرگ از ۱۱ به ۱۵ قلم افزایش یافته است.

 جدول اقلام مشمول کالابرگ الکترونیکی جدید

نحوه پرداخت یارانه نقدی در قالب کالابرگ

در فاز جدید، یارانه نقدی به‌صورت اعتبار خرید در کارت بانکی سرپرست خانوار شارژ می‌شود. این اعتبار فقط برای خرید کالاهای مشمول طرح قابل استفاده است.
خانوارها می‌توانند با کارت بانکی یا وارد کردن کد ملی در فروشگاه‌های متصل به سامانه، خرید کنند.

پرداخت به فروشنده نیز به‌صورت روزانه و سیستمی انجام می‌شود تا نقدینگی بنگاه‌ها حفظ شود.

 جلسه نهایی برای تعیین سازوکار یارانه نقدی و کالابرگ

قرار است هفته آینده جلسه‌ای با حضور معاون اول رئیس‌جمهور، وزیر اقتصاد و وزیر رفاه برگزار شود تا نحوه اتصال کامل یارانه نقدی به کالابرگ تصویب شود.
منابع آگاه می‌گویند یکی از سناریوها، تبدیل یارانه نقدی به دو بخش نقدی + کالایی است؛ به‌گونه‌ای که ۵۰٪ به‌صورت نقد و ۵۰٪ در قالب اعتبار کالابرگ پرداخت شود.

 تأثیر حذف یارانه نقدی بر دهک‌های پایین

تحلیلگران اقتصادی معتقدند اگر منابع حاصل از حذف یارانه نقدی پردرآمدها درست مدیریت شود، دولت می‌تواند توان مالی خود را برای حمایت از دهک‌های پایین تا ۴۰ درصد افزایش دهد.
این حمایت می‌تواند در قالب افزایش اعتبار کالابرگ یا پرداخت یارانه مکمل انرژی انجام شود.

 نظر کارشناسان درباره آینده یارانه نقدی

کارشناسان می‌گویند دولت درصدد است یارانه نقدی سنتی را به‌تدریج حذف و آن را به یارانه هوشمند کالابرگ تبدیل کند.
دکتر محمد صادقی، کارشناس رفاه اجتماعی، در گفت‌وگو با فردا نیوز گفت:

«پرداخت نقدی یارانه در شرایط تورمی عملاً اثر حمایتی ندارد. کالابرگ با قیمت ثابت، اثر واقعی بر معیشت مردم می‌گذارد.»

 پیامدهای احتمالی برای بازار و خانوارها

اجرای همزمان حذف یارانه نقدی و تثبیت قیمت کالاها، دو پیامد اصلی دارد:

1. کاهش فشار تقاضای نقدی و کنترل تورم

2. افزایش اطمینان خانوارها نسبت به ثبات قیمت اقلام ضروری

با این حال، برخی اقتصاددانان هشدار می‌دهند که اگر بودجه جبرانی کافی نباشد، ممکن است در نیمه دوم سال فشار قیمتی دوباره افزایش یابد.

 آینده طرح یارانه نقدی و کالابرگ از نگاه دولت

به گفته منابع رسمی، دولت قصد دارد در سال ۱۴۰۵، یارانه نقدی را به‌طور کامل هوشمند و هدفمند کند.
یعنی هر خانوار با توجه به درآمد، مصرف انرژی و سطح دارایی، نوع خاصی از یارانه (نقدی، کالایی یا ترکیبی) دریافت کند.

این طرح به گفته دولت، «پایان پرداخت یکسان به همه» و آغاز عدالت واقعی در پرداخت یارانه‌ها خواهد بود.

 جمع‌بندی نهایی

دولت با حذف ۸ میلیون نفر از فهرست یارانه نقدی و آغاز کالابرگ جدید از آبان، بزرگ‌ترین بازطراحی نظام یارانه‌ای کشور در یک دهه اخیر را کلید زده است.
اگر نظارت و ثبات قیمتی وعده داده‌شده عملی شود، این طرح می‌تواند قدرت خرید میلیون‌ها خانوار کم‌درآمد را افزایش دهد و از نوسانات تورمی بکاهد.

سوالات متداول

۱. آیا یارانه نقدی من قطع می‌شود؟
اگر درآمد خانوار شما کمتر از ۱۰ میلیون تومان در ماه باشد، خیر؛ اما در صورت درآمد بالاتر، ممکن است حذف شوید.

۲. چه زمانی کالابرگ جدید اجرا می‌شود؟
طبق اعلام وزارت رفاه، از آبان‌ماه ۱۴۰۴ فاز جدید کالابرگ آغاز می‌شود.

۳. کالابرگ جدید شامل چه کالاهایی است؟
چهار کالای جدید شامل گوشت بوقلمون، بلدرچین، ماهی و میگو به طرح اضافه شده است.

۴. هدف از حذف یارانه نقدی چیست؟
انتقال منابع مالی به دهک‌های پایین و تقویت طرح کالابرگ برای تثبیت قیمت‌ها.

۵. آیا یارانه نقدی به‌طور کامل حذف می‌شود؟
خیر، فعلاً بخشی از آن به کالابرگ تبدیل می‌شود؛ بخش نقدی همچنان برقرار است.