یک رسوب غیرمنتظره در اعماق دریا ممکن است مدرکی باشد از انفجار یک ستاره‌ی نزدیک به زمین که در گذشته‌ای نه‌چندان دور به شکل ابرنواختر منفجر شده است.
به گزارش انتخاب و به نقل از sciencealert؛ اوایل امسال، گروهی از دانشمندان آلمانی در کف اقیانوس آرام افزایش غیرعادی‌ای از ایزوتوپ رادیواکتیو بریلیوم-۱۰ کشف کردند. این ایزوتوپ زمانی شکل می‌گیرد که پرتوهای کیهانی به جو زمین برخورد می‌کنند. سپس به‌صورت ذراتی از آسمان می‌بارد، در آب فرو می‌رود، بر کف دریا ته‌نشین می‌شود و در پوسته‌ی سنگی آن جای می‌گیرد.
از آن‌جا که بارش بریلیوم-۱۰ معمولاً در سراسر زمین یکنواخت است، انتظار می‌رود که رسوبات آن در پوسته‌ی سنگی نیز تقریباً یکسان باشند. اما این گروه تجمع عجیبی از آن را یافت که قدمتش به حدود ۱۰ میلیون سال پیش بازمی‌گشت. یکی از توضیحات محتمل برای این پدیده این است که در آن زمان ابرنواختری در نزدیکی زمین منفجر شده باشد.
(مرتبط: انفجارهای خشن ابرنواختری ممکن است دست‌کم دو رویداد انقراض بزرگ را رقم زده باشند)
جهش بریلیومی
این جهش یا «افزایش ناگهانی» بریلیوم-۱۰ در پوسته‌های فرومنگانزیِ کف اقیانوس آرام، در بازه‌ی زمانی بین ۹ تا ۱۲ میلیون سال پیش رخ داده است.
(Koll et al., Nature Communications, 2025)
اکنون گروهی دیگر از پژوهشگران برای بررسی این فرضیه، نگاه خود را به سمت ستارگان دوخته‌اند. آن‌ها با استفاده از داده‌های مأموریت Gaia متعلق به آژانس فضایی اروپا، مسیر حرکت خورشید و ۲٬۷۲۵ خوشه‌ی ستاره‌ای نزدیک را در طول ۲۰ میلیون سال گذشته ردیابی کردند تا برآورد کنند در آن مدت، به‌طور میانگین چند ابرنواختر در این خوشه‌ها رخ داده است.
نتیجه نشان داد که با احتمال حدود ۶۸ درصد، در فاصله‌ی ۳۲۶ سال نوری از خورشید، در فاصله‌ی زمانی حدود یک میلیون سال پس از جهش بریلیوم-۱۰، ستاره‌ای منفجر شده است. همچنین، پژوهشگران ۱۹ خوشه‌ی ستاره‌ای را شناسایی کردند که هر یک بیش از ۱ درصد احتمال داشتند در همان دوره و در همان محدوده‌ی فضایی، شاهد وقوع ابرنواختر باشند.
در مقاله‌ی منتشرشده آمده است:
«نتایج ما از احتمال منشأ ابرنواختری برای ناهنجاری بریلیوم-۱۰ پشتیبانی می‌کند.»
هنوز پرونده بسته نشده است
با این حال، هنوز نمی‌توان با قطعیت نتیجه گرفت. اگر این جهش تنها در بخش‌هایی از اقیانوس آرام یافت شود، ممکن است علت آن عوامل محلی مانند تغییر در جریان‌های اقیانوسی باشد که باعث تمرکز بیشتر بریلیوم-۱۰ در برخی نواحی شده‌اند. اما اگر منشأ آن کیهانی باشد، باید همین جهش در سراسر جهان و در همان بازه‌ی زمانی دیده شود.
بنابراین، جمع‌آوری و بررسی نمونه‌های رسوبی از نقاط مختلف زمین می‌تواند به حل این معما کمک کند.
این پژوهش در مجله‌ی Astronomy & Astrophysics منتشر شده است.
∎