به گزارش ایرنا، یادواره ادبی «رنگ آمیزی عشق» در گرامی داشت یاد و خاطره استاد فقید نگارگری ایران زمین، مرحوم محمود فرشچیان شامگاه یکشنبه ۱۹ مردادماه با حضور جمعی از اهالی فرهنگ و ادب کشورهای ایران، هند، افغانستان، پاکستان و عراق با اجرا و دبیری سید مسعود علوی تبار با میزبانی گروه بین المللی هندیران برگزار شد.

علیرضا قزوه شاعر، رمان نویس و رئیس مرکز پاسداشت زبان و ادبیات فارسی سازمان صدا و سیما در ابتدای این نشست اظهار کرد: در تأمل بر شخصیت برجسته و ممتاز استاد محمود فرشچیان، هنرمند عاشورایی و صاحب‌دل، به این باور می‌رسیم که برخی هنرمندان، نظرکرده اند، یعنی نظر لطف خداوند و عنایت اهل بیت علیهم‌السلام در وجودشان جاری شده، و آثارشان را به مرتبه‌ای از قدس و جمال، و مقبولیت رسانده که فراتر از هنر صرف است. استاد فرشچیان بی‌تردید از زمره این نظرکردگان است.

وی افزود: یکی از ویژگی‌های یک هنرمند بزرگ آن است که آثارش دیده شود، هنر استاد فرشچیان از این منظر، هم در اوج است و هم مردمی؛ هم بلندمرتبه و هم آشنا با دل‌ها است. بسیاری از هنرهای مردمی، گرچه با احساسات سخن می‌گویند، اما فاقد آن جلال، آن خلوص و آن زیبایی‌اند که در آثار فرشچیان موج می‌زند. تابلوی «عصر عاشورا» از برجسته‌ترین نمونه‌های این هنر متعالی و قدسی است؛ اثری که نه‌فقط دیده شده، بلکه نوعی حضور، و نوعی اتصال با حقیقت عاشورا از مرزهای رنگ و خطوط آن عبور و به دل های عموم راه یافته است.

قزوه عنوان کرد: مرحوم فرشچیان از لحاظ شخصیتی و اخلاقی نیز انسانی بی‌هیاهو، بی‌حاشیه، پاک‌دل و اهل صفا بودند.. برای ما، بسیار ارزشمند است که بزرگان‌ما، همچون مرحوم فرشچیان، از اصالت، نجابت، و صفای درون برخوردارند. هنر قدسی امثال ایشان، علاوه بر آفرینش زیبایی، هویت ما ایرانی‌ها را نیز شکل می دهند. او هرجا که پای ملیت یا دین ما به میان آمده، با تمام وجود از آن دفاع کرده است.

سید سلمان صفوی پژوهشگر و رئیس آکادمی مطالعات ایرانی لندن نیز استاد محمود فرشچیان را نماد هنر قدسی با زبان عشق و ایمان دانست و خاطر نشان کرد: استاد فرشچیان؛ نماد هنر قدسی معاصر، با در هم تنیدن عشق، ایمان، خلاقیت و خیال معنوی؛ سفیر بی بدیل و شامخ هنر قدسی ایرانی در گستره گیتی است. آثار وی در طول قرون و اعصار، روح ابنای بشر را از عطر دل‌انگیز عرفان، عشق و انسانیت سرشار می سازند. آثاری که در بین آنها تابلوی «عصر عاشورا» تراژیک‌ترین و تابلوی «ضامن آهو» رحمانی‌ترین اثر استاد به شمار می روند.

وی ادامه داد: ایشان با آمیزه ای خیال انگیز از نقاشی ایرانی با اندیشه عرفانی؛ هنری والا و ماندگار آفرید که هر رنگ و فرم آن روایتگر تجربه ای روحانی و قدسی است. از جمله مشهورترین آثار استاد فرشچیان می توان به تابلو «پنجمین روز آفرینش» تجلی گردهمایی مخلوقات آسمانی و زمینی برای ستایش پروردگار یکتا، تابلو «ابراهیم نبی» به تصویر درآوردن صحنه گلستان شدن آتش بر حضرت ابراهیم(ع) و شاهکارهای «ستایش»، «آسمان چهارم»، «شام غریبان» و «شمس و مولانا»؛ تجلی خیال و اندیشه عمیق استاد در وادی حکمت مینوی و عرفان عاشقانه اشاره کرد.

صفوی در پایان خاطرنشان کرد: استاد فرشچیان با طراحی ضریح‌ مطهر امام رضا(ع)، امام حسین(ع)، عبدالعظیم حسنی(ع) و گلدسته های امامزاده صالح(ع)؛ پیوندی عمیق، استوار و بی نظیر بین هنر قدسی و تشیع برقرار نمود. هنر قدسی ایشان به مثابه گشودن پنجره ای به ساحت معنویت و فرهنگ ایران زمین است که هر نقش آن، حکایتی ژرف و سرشار از شور و شوق و جذبه و اشراق در خود نهان دارد.

اصغر مسعودی رئیس خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در لاهور نیز اظهار کرد: مرحوم فرشچیان یکی از بزرگ‌مردان تاریخ هنر این سرزمین، استاد بی‌بدیل نگارگری ایرانی است؛ مردی که نه‌فقط نقاش بود، بلکه روح هنر ایران و فرهنگ عاشورایی را در قالب رنگ و نقش به مخاطبین منتقل می نماید.

وی افزود: آثار استاد فرشچیان، فراتر از زیبایی بصری، روایت‌گر حماسه، ایمان و عرفان‌ و آینه‌ای از مفاهیم عرفانی و معنوی هستند. بسیاری از آثار او در خانه‌ها، اماکن مذهبی، دانشگاه‌ها، کتاب‌های درسی و پوسترهای فرهنگی دیده شده‌اند. این گستردگی باعث شده که آثار او در حافظه جمعی مردم ماندگار شود.

رئیس خانه فرهنگ ایران در لاهور تصریح کرد: آثار فرشچیان نه‌تنها در ایران، بلکه در موزه‌ها و مجموعه‌های هنری دنیا نیز مورد توجه قرار گرفته‌اند. او از سنت نگارگری ایرانی برخاست، اما مرزها را شکست و جهانی شد و آثارش در قلب‌ها و موزه‌های جهانی جای گرفت. این گستره جهانی باعث شده که آثارش به‌عنوان بخشی از میراث هنری بشریت شناخته شوند. او هنرمندی بود که با دل و احساس عمیق انسانی و مذهبی توانست نگارگری را از قاب سنتی‌اش بیرون بکشد و آن را به سطح جهانی برساند، بی‌آن‌که هویت ایرانی‌اش از بین برود.

وی در انتها تأکید کرد: آثار فرشچیان اعتبارشان را از این می‌گیرند که هم زیبا هستند و هم پرمعنا؛ هم از دل سنت می‌آیند و هم نوآورند؛ هم فنی‌اند و هم عاطفی؛ هم به عمق دل مردم می‌نشینند و هم در سطح جهانی می‌درخشند.

سید مسعود علوی تبار شاعر و کارشناس تاریخ و تمدن ملل اسلامی نیز بیان داشت: نگارگری ایرانی پیش از فرشچیان غالباً به تصویر کشیدن لحظه یا لحظه هایی از یک شعر یا داستان بود مثل ملاقات لیلی و مجنون، و مفهوم اصلی و کلی در شعر نهفته بود. بسیار مبرهن است که شعر فارسی یکی از حامل های اصلی فرهنگ و عرفان ایران زمین است، لیکن نگارگری تا پیش از ظهور استاد فرشچیان معمولاً برای القاء تصویری از آن مفهوم کلی در حاشیه کتاب ها، به عنوان تزئین و مکمل قرار داشت.

علوی تبار افزود: اما با نبوغ و با نوآوری های بی نظیر استاد فرشچیان نگارگری ایرانی از لحاظ مفاهیم درونی، هویتی مستقل پیداکرد و همانند شعر فارسی خود حامل اندیشه، و دارای جهان بینی مستقل شد. یعنی در حقیقت نگارگری همراه با شعر در دوران فرشچیان، دو زبان متفاوت برای بیان یک حقیقت اند.

وی در پایان تشریح کرد: همانطوری که می بینیم حداقل در همین نشست ادبی حاضر، شاعران بسیاری، گوشه ای از مفاهیم الهام شده توسط نگارگری های مرحوم فرشچیان را در قالب قالبهای مختلف شعری ارائه داده اند. رباعی بسیار زیبای مولوی این تعامل و تجانس باطنی را به زیباترین شکل به تصویر می کشد:

«من یک جانم که صد هزار است تنم

چه جان و چه تن که هر دو هم خویشتنم

خود را به تکلف دگری ساخته ام

تا خوش باشد آن دگری را که منم»

عظمی زرین نازیه استاد زبان و ادبیات فارسی دانشکدہ خاور شناسی دانشگاہ پنجاب لاھور پاکستان نیز در بخشی از سخنان خود ایراد داشت: استاد محمود فرشچیان نه تنها آفتاب درخشان آسمان هنر ایران زمین بلکه با فروغ تابناک هنر اصیل خود که از منبعی عرفانی و معنوی سرچشمه می گرفت در جغرافیایی فراملی و خارج از مرزهای کشور ایران هم دیدگان مردم جهان را به خود خیرہ کردہ است۔ هنرش به آن اوج از بام عروج رسیدہ که بنده بارها شاهد بودم که آثار او برای میهمانان اعزاز و ویژہ بعنوان ھدیه ای نفیس، و جایزہ و یادبودی ارزشمند إعطا می شد۔ خوشبختانه بنده هم از این یادبود ها دریافت کرده ام.

وی افزود: از جمله مشهورترین آثار او تابلوی ماندگار عصر عاشوراست۔ این اثر برای تمام دلدادگان حقیقت و آزادگی پذیرفتنی است چه در ایران چه در پاکستان بلکه در هر جا که نامی از مینیاتور و نامی از آزادگی و شهادت هست.

وی در انتها تصریح کرد: در تاریخ هنر نگارگری تا طلوع قله ای دیگر در این هنر، دوران زرین زیست هنری استاد فرشچیان و دوران اثرگذاری های او در بازه های زمانی بعدتر را باید با نام دورہ فرشچیان نامگذاری کرد. درود بر فرشچیان، پایندہ باد ایران.

علی عاتب نقاش و هنرمند عراقی هم گفت: برخی انسان‌ها هستند که خداوند عزّ و جلّ اعمالشان را با رحمت و شفاعت دربر می‌گیرد و فرصت‌های بزرگی برای پاداش و ثواب به آنان عطا می‌کند. استاد بزرگ مرحوم محمود فرشچیان، از جمله کسانی بود که خداوند او را مورد لطف ویژه خویش قرار داد تا طراحی پنجره ضریح مبارک آقا امام حسین (ع) را به انجام برساند. تا این کار، ذخیره‌ای برای قبر و قیامت او باشد.

وی ادامه داد: علاوه بر این، استاد فرشچیان گنجینه‌های هنری متعدد و بی‌نظیری از خود به‌ یادگار گذاشته است، که هر کدام از این آثار به نوبه خود جلوه‌ای از زیبایی و شکوه هنر نگارگری ایرانی را به مردم دنیا نشان می دهند. آثاری که برای نسل‌های امروز و آینده حامل اندیشه، زیبایی و معنویت اند.

سید محمدرضا موسوی صابری شاعر، استاد دانشگاه از هندوستان نیز در بخشی از سخنان خود گفت: شاهکارهای ماندگار استاد فرشچیان نه‌تنها در ایران، بلکه در سراسر جهان تحسین شده‌اند و در موزه‌ها و مجموعه‌های معتبر نگهداری می‌شوند. آثار که با آمیزه‌ای از روح عرفان، ذوق شاعرانه و ترکیب‌بندی‌های بدیع، جان بیننده را به سیر و سفر در جهان معنا هدایت می کند.

این شاعر هندی با تأکید بر تأثیر مرحوم فرشچیان بر فضای هنری شیعیان هند بیان داشت: واقعیت آن است که پیش از ظهور آثار استاد فرشچیان، چنین نمونه‌های برجسته‌ای از نگارگری مذهبی در میان شیعیان این سرزمین کمتر دیده می‌شد. در امام‌باره‌ها یا خانه‌ها، آثار تصویری که بتواند این‌گونه عواطف دینی را برانگیزد، بسیار اندک بود. با انتشار و رواج آثار استاد فرشچیان، به‌ویژه «عصر عاشورا» و «ضامن آهو»، موجی از استقبال و شوق پدید آمد. این آثار نه‌تنها بر دیوار امام‌باره‌ها و مکان‌های مقدس، بلکه در خانه‌های مردم جای گرفت و هر بیننده‌ای را به تأثر واداشت. مردم با دیدن این تصاویر، واقعهٔ کربلا یا کرامت امام رضا(ع) را گویی با چشم خویش مشاهده می‌کردند. امروز نیز این دو اثر همچنان محبوبیت فراوانی دارند و مردم آنها را به‌عنوان زینت و تبرک نگه می‌دارند.

استاد دانشگاه کشمیر هند در پایان خاطرنشان کرد: بی‌تردید، استاد فرشچیان با این آثار، راهی نو در هنر مذهبی شیعی گشود. پس از آن، رفته‌رفته علاقه‌مندان به‌ویژه جوانان و کودکان، به تصویرگری وقایع کربلا و دیگر رویدادهای مذهبی روی آوردند. هرچند این حرکت هنوز در مراحل آغازین خود است، اما می‌توان با اطمینان گفت که جرقهٔ این انقلاب هنری و الهام‌بخش اصلی آن، استاد محمود فرشچیان بوده و هست؛ و آینده نویدبخش ظهور آثار ماندگاری در این عرصه خواهد بود.

در این برنامه که با بداهه نویسی محسن شعبانی و مسعود ربانی همراه بود شاعران دیگری چون ایرج قنبری، بلرام شکلا، سید تصور مهدی، محمد علی یوسفی، علی مزمل لاهوری، سید مهدی بنی هاشمی لنگرودی، نغمه مستشار نظامی، نجمه بنائیان بروجنی، نگین نقیبی، میترا ملک محمدی، آسیه مرادی، فاطمه ناظری، فاطمه نانی زاد، سیده بلقیس فاطمه حسینی، زهرا پرویزی، و صبا فیروزی در پاسداشت استاد شادروان محمود فرشچیان به قرائت شعر پرداختند.