سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): کتاب «نمایشنامه‌های محبوب کودکان» مجموعه‌ای از نمایشنامه‌های کلاسیک و معاصر است که برای کودکان و نوجوانان گردآوری شده است. این اثر توسط کلمن ای. جنینگز و اوراند هریس تألیف شده و حسین فدایی‌حسین آن را به فارسی ترجمه کرده است. کتاب توسط انتشارات نمایش در ۲۴۸ صفحه و با قطع رقعی منتشر شده است. این کتاب پیش‌تر توسط شورای کتاب کودک نیز برگزیده شده است.
این مجموعه گنجینه‌ای ارزشمند از نمایشنامه‌های متنوع است که هم برای اجرا در تئاترهای کودک و نوجوان و هم برای مطالعه در این حوزه مناسب است. حسین فدایی‌حسین، مترجم این اثر، متولد ۱۳۴۵ و دارای کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی است. او آثار متعددی در زمینه ادبیات و هنر کودک و نوجوان منتشر کرده است.
حسین فدایی حسین مترجم این کتاب در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا درباره انگیزه ترجمه این کتاب، چالش‌های آن و تأثیر این نمایشنامه‌ها بر فرهنگ و هنر کودک و نوجوان سخن گفته است.
- چه انگیزه‌ای باعث شد که این نمایشنامه‌ها را برای ترجمه انتخاب کنید و چگونه به این آثار رسیدید؟
ترجمه این کتاب ادامه همان مسیری است که سال‌ها پیش آغاز کرده بودم. مسیری که مبتنی بر جست‌وجو، تهیه و ترجمه منابع مورد نیاز برای تئاتر کودک و نوجوان بوده است. در اوایل دهه ۷۰، وقتی وارد این حوزه شدم، به شدت از کمبود منابع علمی و آموزشی در این زمینه رنج می‌بردم. بعدها، با احیای جشنواره تئاتر کودک و نوجوان در اواسط دهه ۸۰، شرایط برای تهیه و انتشار منابع خارجی بهتر شد و من نیز تمام وقت و انرژی خود را صرف یافتن و ترجمه آثار مناسب در این حوزه کردم.
برای تهیه منابع خارجی، ۳ دسته‌بندی مشخص داشتم. اول، «منابع پژوهشی»؛ شامل کتاب‌ها و مقاله‌هایی که مبانی نظری تئاتر کودک و نوجوان را بررسی می‌کردند. دوم، «منابع آموزشی»؛ که به‌صورت عملی و کاربردی به آموزش تولید و اجرای تئاتر کودک می‌پرداختند. سوم؛ «متون نمایشی» یا همان نمایشنامه‌هایی که توسط نویسندگان مختلف برای کودکان و نوجوانان نوشته شده بودند.
«نمایشنامه‌های محبوب کودکان» در دسته سوم قرار دارد و اهمیت آن در این بود که هم نویسندگان ما را با سبک‌ها و شیوه‌های نوشتاری مختلف آشنا می‌کرد و هم دیدگاه‌های تازه‌ای را به تئاتر کودک و نوجوان ایران می‌آورد.
- ترجمه این نمایشنامه‌ها چه چالش‌هایی داشت؟ چگونه اصالت متن اصلی حفظ شد، در حالی که آن را برای فرهنگ و زبان کودک ایرانی قابل فهم ساختید؟
نمایشنامه‌های این مجموعه از نظر مضمون، طراحی قصه، شخصیت‌پردازی و رعایت اصول نمایشنامه‌نویسی استانداردهای لازم را دارند و همین مسئله جذابیت آن‌ها را برای مخاطبان کودک و نوجوان تضمین می‌کند. فرقی نمی‌کند این کودک در کجای دنیا زندگی کند، وقتی یک نمایشنامه بر اساس اصول درست نوشته شده باشد، برای مخاطب کودک جذاب خواهد بود. البته برخی نمایشنامه‌ها دارای نشانه‌های فرهنگی خاصی بودند که ممکن بود برای کودکان ایرانی غریبه باشد. در این موارد با کمی تغییر یا معادل‌سازی، مشکل را برطرف کردم. اما داستان‌های اصلی، مانند «جادوگر اُز» یا «جزیره گنج»، جهانی هستند و در طول سالیان دراز مورد علاقه کودکان بوده‌اند، پس نیاز به تغییر زیادی نداشتند.
علاوه بر جذابیت‌های داستانی، یکی دیگر از نقاط قوت این مجموعه، قابلیت اجرای آسان نمایشنامه‌ها در مدارس، مراکز فرهنگی و حتی در خانه است. دیالوگ‌ها ساده و روان نوشته شده‌اند و صحنه‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بتوان آن‌ها را بدون نیاز به دکورهای پیچیده اجرا کرد. این ویژگی باعث می‌شود که کودکان نه‌تنها به مطالعه این نمایشنامه‌ها علاقه‌مند شوند، بلکه بتوانند خودشان نیز در اجرای آن‌ها مشارکت کنند و خلاقیتشان را بروز دهند.
همچنین، این نمایشنامه‌ها از نظر آموزش غیرمستقیم ارزش‌های اخلاقی و مهارت‌های زندگی نیز اهمیت دارند. بسیاری از داستان‌ها پیام‌های مثبتی مانند دوستی، همکاری، شجاعت و صداقت را منتقل می‌کنند. این موضوع به ویژه در دنیای امروز که کودکان زمان زیادی را صرف تماشای محتوای دیجیتال می‌کنند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. مطالعه و اجرای نمایشنامه‌های تعاملی، می‌تواند به تقویت مهارت‌های ارتباطی، اعتمادبه‌نفس و تفکر خلاق در کودکان کمک کند.
از دیگر ویژگی‌های این مجموعه می‌توان به تنوع ژانرها اشاره کرد. برخی نمایشنامه‌ها طنزآمیز هستند و لحظات شاد و مفرحی را برای کودکان رقم می‌زنند، در حالی که برخی دیگر پر از ماجراهای هیجان‌انگیز و آموزنده‌اند. این تنوع باعث می‌شود که مخاطبان با سلیقه‌های مختلف بتوانند نمایشنامه مورد علاقه خود را پیدا کنند و با آن ارتباط برقرار کنند.
در نهایت، انتخاب و ترجمه این نمایشنامه‌ها با دقت انجام شده تا هم از نظر ادبی ارزشمند باشند و هم برای اجرا در فضای آموزشی و فرهنگی مناسب باشند. امید است که این مجموعه بتواند نقشی در ترویج هنر نمایش در میان کودکان و نوجوانان ایفا کند و آن‌ها را به دنیای جذاب تئاتر علاقه‌مند کند.
- به نظر شما این نمایشنامه‌ها چه تأثیری بر رشد فرهنگی، اجتماعی و هنری کودکان دارند؟
این آثار، تأثیرات چندگانه‌ای دارند. از یک‌سو برای نویسندگان و فعالان تئاتر کودک و نوجوان در ایران، الگوهای ارزشمندی ارائه می‌دهند. مطالعه نمایشنامه‌هایی که سال‌ها در کشورهای مختلف اجرا شده‌اند، می‌تواند به غنی‌تر شدن دانش و تجربه اهالی تئاتر ما کمک کند.
از سوی دیگر، این نمایشنامه‌ها برای خود کودکان نیز اثرگذار هستند. آن‌ها نه‌تنها نکات آموزنده و فرهنگی را منتقل می‌کنند، بلکه لذت زیبایی‌شناسانه‌ای را نیز به مخاطب ارائه می‌دهند. کودکانی که با نمایشنامه‌های استاندارد و جذاب آشنا شوند، سطح سلیقه‌شان بالا می‌رود و انتظار بیشتری از تئاتر خواهند داشت. این مسئله در بلندمدت به ارتقای سطح کیفی تولیدات تئاتری کشور کمک می‌کند.
- در طول فرایند ترجمه و انتشار این کتاب، نکته یا تجربه خاصی وجود داشت که برای شما جالب توجه باشد؟
یکی از ویژگی‌های برجسته این مجموعه، تنوع در انتخاب نمایشنامه‌ها و دسته‌بندی آن‌هاست. این کتاب در سه بخش تدوین شده است. ۱.« نمایشنامه‌های بلند»؛ که باید توسط گروه‌های حرفه‌ای اجرا شوند .۲.« نمایشنامه‌های کوتاه»؛ که هم توسط گروه‌های حرفه‌ای و هم توسط کودکان قابل اجرا هستند. ۳. «بخش ویژه»؛ که شامل نمایشنامه‌هایی است که توسط خود کودکان نوشته شده‌اند.
این تقسیم‌بندی باعث شده که کتاب نه‌تنها برای گروه‌های حرفه‌ای تئاتر، بلکه برای مدارس، کلاس‌های آموزشی و حتی خود کودکان نیز کاربردی باشد. این تنوع، نقطه قوت اصلی کتاب است و باعث می‌شود طیف گسترده‌ای از مخاطبان بتوانند از آن بهره ببرند.
- اگر بخواهید یک جمع‌بندی از اهمیت این کتاب و تأثیر آن بر تئاتر کودک و نوجوان ایران ارائه دهید، چه نکاتی را برجسته می‌کنید؟
کتاب «نمایشنامه‌های محبوب کودکان» را می‌توان گنجینه‌ای ارزشمند از نمایشنامه‌های کلاسیک و معاصر برای کودکان و نوجوانان دانست. این مجموعه نه‌تنها برای کودکان و نوجوانان، بلکه برای نویسندگان و فعالان تئاتر کودک در ایران نیز الهام‌بخش و راهگشاست. حسین فدایی حسین، با تجربه‌ای طولانی در عرصه تئاتر کودک، توانسته است با این ترجمه گامی مؤثر در جهت غنی‌سازی منابع نمایشی کودک و نوجوان در ایران بردارد.
∎