جوان آنلاین: دبیر علمی هفدهمین جایزه جلال آل احمد روز گذشته در نشست خبری این رویداد ضمن تأکید بر اینکه آثار ادبی با کمک گرنت دولتی به جهان معرفی نمی‌شوند، از به صدا در آمدن زنگ خطر برای ادبیات کشورمان با واگذاری بازار داخلی به رمان‌های خارجی و همچنین لزوم تغییر آیین‌نامه‌های جایزه جلال خبر داد.
نشست خبری هفدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد پس از چند ماه تأخیر روز گذشته در سرای کتاب خانه کتاب و ادبیات ایران آغاز شد. ابراهیم حیدری مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، در ابتدای این نشست گفت: جایگاه جلال‌آل احمد و ادبیات در کشور ما جایگاه خاصی است. در خون هر ایرانی داستان و ادبیات نهفته است، بنابراین برگزاری چنین جشنواره‌هایی پویایی ادبیات ماست. هر بخشی از ادبیات دارای اقلیم خاصی است و باید به هر اقلیم توجه داشته باشیم. در این دوره استقبال شرکت‌کنندگان از نظر کمی و کیفی خوب بوده‌است. هر چند تغییر، تحول و تأخیر ناخواسته‌ای را داشتیم، اما تلاش می‌کنیم در سال‌های بعد طبق جدول زمان‌بندی کار را جلو ببریم.
مدیر عامل خانه کتاب و ادبیات گفت: برگزیده جایزه جلال آل احمد در این دوره مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان را به عنوان جایزه دریافت می‌کند و به این ترتیب از نظر ریالی این جایزه با افزایش ۲۵ تا ۳۰ درصدی روبه‌رو بوده‌است. همچنین شایستگان تقدیر نیز مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان را دریافت خواهند کرد. پیش از این جوایز به صورت سکه‌ای بود و مصوبه‌ای وجود دارد که بر اساس آن می‌تواند جایزه هم اندازه با جایزه کتاب سال و به شکل ریالی پرداخت شود.
حیدری در پایان خاطر نشان کرد: در این دوره در استان‌ها ۱۰۰ کارگاه و در تهران ۳۰ کارگاه و دو دوره تخصصی برگزار شد. در حال حاضر جوایز و رویداد‌ها با یکدیگر همپوشانی دارند و باید نحوه برگزاری جوایز از نظر جهانی و استانی بازنگری شود، بنابراین باید همگام با تحولات روز باشیم. بخشی از برنامه‌ها پس از گرفتن جایزه در قالب بازاریابی، نشست و نقد است. در بحث ترجمه هم باید فکر شود که کدام اثر قابلیت این کار را دارد. قطعاً یکی از وظایف ما این است و رویکرد اصلی ما رویکرد پس از گرفتن جایزه است.
ناکامی رمان ایرانی در بازار‌های خارجی
مسعود کوثری، دبیر علمی هفدهمین جایزه جلال آل احمد نیز در ادامه این نشست گفت: پیش از این قرار بود که هفدهمین دوره جایزه جلال آل احمد در سالروز تولد جلال برگزار شود، اما به دلایل مختلف و اتفاق‌هایی که همه از آن خبر دارند، امکان برگزاری جایزه در این زمان مهیا نشد.
وی افزود: در این دوره بخش داستان کوتاه نسبت به سال قبل گسترش پیدا کرد و بنابراین هزار و ۲۶۵ رمان و داستان کوتاه که در سال ۱۴۰۲ منتشر شده‌اند، به دبیرخانه رسید، این نشان می‌دهد به تولید کمی قابل‌توجهی در رمان و داستان بلند رسیدیم، بنابراین باید گامی برداریم و از کمی‌سازی به سمت کیفی‌سازی برویم.
دبیر علمی جایزه جلال آل احمد ادامه داد: جایزه جلال باید به شکلی باشد تا آثار بتوانند به جوایز ادبی جهانی راه پیدا کنند. در هر اقلیم سنت داستان‌نویسی متفاوت است. تنوع اقلیمی کمک می‌کند جایگاه داستان‌ها، آپارتمان‌های تهران نباشد، در اطراف این کشور داستان‌های متعددی وجود دارد. دو نکته در آیین‌نامه جایزه ادبی جلال آل احمد باید اصلاح شود، یکی مسئله پژوهش ادب فارسی، به این دلیل که بخش نقد ادبی را در جوایز جلال داریم و آثاری که پژوهش هستند کنار می‌روند و نادیده گرفته می‌شوند، اما بخش پژوهش باید در جایزه جلال یا کتاب سال جایی داشته باشد. کوثری با اشاره به بخش مستندنگاری و اهمیت آن گفت: آثاری برای این بخش به دبیرخانه ارسال شده‌است. در این دوره مستند‌های تاریخ جنگ و مستند اجتماعی داریم که یک دست نیستند و با شاخصه‌های این جایزه توانستیم آن را با جایزه مرتبط کنیم. این حوزه متنوع است و می‌توان فکری برای آن کرد، امیدوارم بتوانیم راه تغییر آیین‌نامه‌ها را ایجاد کنیم.
گرنت دولتی ناکارآمد
کوثری در ادامه تأکید کرد: اثر ادبی با کمک گرنت دولتی به جهان معرفی نمی‌شود و باید کیفیت آثار افزایش پیدا کند. رمان ایرانی می‌تواند در این حوزه گام بردارد، با گرنت کار به جایی نمی‌رسد سال‌های قبل درباره کار‌های آثار هوشنگ مرادی کرمانی اقداماتی انجام شد، اما بازخورد جهانی نداشت. بازار را به رمان خارجی می‌بازیم و این خطری است که ممکن است رمان فارسی با آن مواجه شود و به همین دلیل از سبد خانوار حذف شود، اگر چه رمان ترجمه شده محترم است، اما در حال حاضر بازار را به رمان خارجی واگذار کردیم و این زنگ خطری برای ادبیات ماست.
دبیر علمی هفدهمین جایزه ادبی جلال درباره ترجمه آثار برگزیده و برگزاری جایزه جهانی جلال در افغانستان و تاجیکستان گفت:، چون ادبیات متنوعی در افغانستان و تاجیکستان منتشر می‌شود، بسیار خوب است که جایزه جلال و زبان فارسی را گسترش دهیم، اما شاید فعلاً موقع این مسئله نباشد، چون ادبیات ما هنوز به بازار جهانی راه نیافته‌است، ولی در قسمت جلال‌پژوهی می‌توانیم بین‌المللی باشیم، همچنین در بحث گسترش زبان فارسی می‌توان به منطقه گسترش داشته باشیم.
جوان‌ترین و مسن‌ترین نامزد جایزه جلال
حامد محقق، معاون شعر و ادبیات خانه کتاب و ادبیات نیز در بخش پایانی این‌نشست با اشاره به اینکه در هفدهمین دوره جایزه جلال دو هزار و ۵۲۶ اثر به دبیرخانه ارسال شده‌است، افزود: از این‌تعداد هزار و ۲۶۵ اثر مربوط به حوزه داستان بلند رمان می‌شود؛ در حوزه مستندنگاری ۷۴۹اثر، در حوزه مجموعه داستان کوتاه ۳۹۶ اثر، در بخش نقد ادبی نیز ۱۱۶ اثر مورد داوری قرار گرفتند.
وی افزود: همچنین در این دوره ۸۷۹ ناشر کتاب به دبیرخانه فرستادند که پس از داوری ۲۲ اثر نامزد اعلام شد. در این میان نشر چشمه و نشر خط مقدم بیشترین نامزد را دارند. دو نامزد غیرتهرانی و پنج نویسنده غیرتهرانی هم در میان نامزد‌ها هستند. هشت نفر نامزد‌هایی هستند که در دوره‌های پیش تکرار شدند. جوان‌ترین نامزد ۳۵ ساله و مسن‌ترین ۶۷ ساله است، سه خانم در میان نامزد‌ها وجود دارند. در بین ۱۲داور بخش اصلی پنج نفر غیرتهرانی و شش نفر از داور‌ها مدرسان دانشگاه هستند.
معاون شعر و ادبیات خانه کتاب و ادبیات درباره کاهش تعداد آثار در هفدهمین دوره جایزه جلال نسبت به سال گذشته گفت: جایزه جلال وظیفه بررسی کتاب‌های منتشره در سال را دارد و یکی از جوایز ادبی شفاف است. این رویداد چهار بخش اصلی دارد که طبق آیین‌نامه هیئت علمی اجازه دارند برای دقت بیشتر یک بخش جانبی نیز در نظر بگیرند. بنابراین برای توجه ویژه به بخش ویراستاری این بخش از جمله بخش‌های جانبی است. تعداد ارسال آثار ۳۶۳ اثر نسبت به سال گذشته پایین‌تر است و خب باید شرایط جامعه و دلایل چاپ و عدم چاپ کتاب توسط ناشران را در این‌باره بررسی کنیم.