به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو، پایان تابستان ۱۴۰۰ بود که برنامه «مثبت نگاتیو» وارد میدان شد. این برنامه که شنبه تا چهارشنبه حوالی ساعت ۱۹:۳۰ روی آنتن می‌رود، بیشتر حول موضوع دفاع مقدس بود تا اینکه در سری جدید خود، رنگ و بوی جبهه مقاوت را گرفته است.
به دلیل شروع فصل سوم این برنامه تلویزیونی، دانشجو مصاحبه‌ای تفصیلی با محمدطه امیری؛ کارگردان «مثبت نگاتیو» داشت که در ادامه ارائه می‌شود:
دانشجو: آیا این برنامه آن‌طور که در خبر‌های پیشین آمده‌بود برای پاسخ به شبهه‌افکنی‌هایی متولد شد که پیرامون جنگ صورت می‌گرفت؟
امیری: مسئله تنها شبهه‌افکنی نبود. ضمن اینکه توضیحات ما درباره تاریخچه مقاومت اسلامی، ناخودآگاه به بسیاری از شبهات نیز پاسخ می‌داد.
ما به این نتیجه رسیدیم که با توجه به نبرد جاری بین حزب‌الله لبنان و اسرائیل، فرصت بسیار خوبی است که به ریشه‌های شکل‌گیری حزب‌الله لبنان از ابتدا بپردازیم. این موضوع با تاریخچه کشور لبنان ارتباط مستقیم دارد. به هر حال، حزب‌الله لبنان که در آنجا شکل گرفته، پیشینه‌ای دارد که این پیشینه نه تنها با تاریخ سرزمین لبنان، بلکه با وضعیت اجتماعی، دینی و سیاسی آن سرزمین گره خورده است. این عوامل ریشه‌هایی دارند که به مرور زمان به شکل‌گیری مقاومت اسلامی لبنان منجر شده‌اند.
ما در این برنامه تلاش کردیم به این ریشه‌ها بپردازیم. طبیعتاً وقتی مخاطب بتواند این مسائل را از ابتدا درک کند و ریشه‌ها را بشناسد، به تدریج می‌تواند این اطلاعات را در کنار اخبار روز لبنان قرار دهد و به تحلیل‌های جدیدی برسد.
برای اینکه مخاطب بتواند به درکی از وضعیت حزب‌الله در لبنان برسد، لازم است بداند شرایط سیاسی و اجتماعی آن کشور چگونه است، نظام طایفه‌ای لبنان به چه شکلی عمل می‌کند، نسبت‌بندی‌های دینی آنجا چگونه است و مردم چه نگاه و رویکردی نسبت به کشور خود دارند. علاوه بر این، باید تاریخچه درگیری‌های لبنان و اسرائیل را نیز بداند.
ما این زمان را بهترین فرصت دانستیم تا یک برنامه تهیه کنیم که به صورت دقیق، تاریخچه‌ای از مقاومت اسلامی لبنان ارائه دهد. هدف ما این بود که قدم به قدم مخاطب را با روند شکل‌گیری حزب‌الله پیش ببریم و او را به نقطه‌ای برسانیم که ما در پایان برنامه به آن اشاره کردیم؛ یعنی شهادت سید حسن و وضعیت حزب‌الله پس از سید حسن نصرالله.
دانشجو: معتقد هستید چه عناصری «مثبت نگاتیو» را از سایر برنامه‌های هم شکل، متفاوت می‌سازد؟ این برنامه قرار است جای خالی چه نوع از بصیرت افزایی را پر کرده و به کدام نیاز مخاطب پاسخ دهد؟
امیری: برنامه «مثبت نگاتیو» ساختاری ساده، اما هدفمند دارد که در بسیاری از برنامه‌های مشابه قابل مشاهده است. این برنامه شامل یک مجری، یک کارشناس و مجموعه‌ای از آیتم‌هاست. در فصل جدید، تغییراتی در ساختار آن ایجاد شده است، از جمله افزودن گفتگو در دو لوکیشن مجزا، بهره‌گیری جدی از نقشه‌ها، و اضافه کردن آیتم‌هایی در ابتدا و انتهای هر قسمت.
آنچه «مثبت نگاتیو» را از دیگر برنامه‌های مشابه متمایز می‌کند، عمق و جزئیات پرداختن به موضوعات است. هدف اصلی برنامه، نگاهی دقیق و واقع‌بینانه به تاریخ جنگ است، به گونه‌ای که مخاطب بتواند آن را همچون یک مرجع استفاده کند. برخلاف برنامه‌هایی که از موضوعات به‌سرعت عبور می‌کنند، «مثبت نگاتیو» به‌طور پله‌پله و با جزئیات فراوان، تاریخ جنگ را پردازش می‌کند.
این برنامه با استفاده از اسناد، کتاب‌ها، عکس‌ها و فیلم‌های تاریخی، تلاش دارد تصویری جامع از جنگ ارائه دهد. آغاز برنامه با تمرکز بر تاریخچه جنگ بود و اکنون، پس از گذشت دو فصل، همچنان در روز‌های ابتدایی سال نخست جنگ قرار دارد. این تأخیر به دلیل تأکید بر جزئیات، رفع شبهات و ارائه دیدگاه‌های جدید است.
کارشناس برنامه، آقای صمدی، برای هر قسمت با مرور و خلاصه‌سازی صفحات بسیاری از کتاب‌ها، مطالعه اسناد و مشاهده فیلم‌های مرتبط، مطالب را آماده می‌کند. این تلاش‌ها باعث می‌شود برنامه به منبعی دقیق و جامع تبدیل شود که به‌طور عمیق به هر مقطع زمانی جنگ می‌پردازد.
برای مثال، اگر کسی بخواهد درباره عملیات فتح‌المبین اطلاعات کاملی کسب کند، این برنامه پنج یا شش قسمت مجزا را به علل، فرآیند شکل‌گیری، تیپ‌ها، لشکرها، نقشه‌های عملیاتی و نتایج آن اختصاص داده است.
به باور سازندگان، اگر «مثبت نگاتیو» به کار خود ادامه دهد، می‌تواند به یک تاریخ شفاهی و مصور ارزشمند از دفاع مقدس تبدیل شود که پژوهشگران و علاقه‌مندان برای سال‌ها به آن رجوع کنند.
دانشجو: موضوعات این برنامه اغلب بر چه اساسی انتخاب می‌شوند؟ تا به حال با سوژه یا موضوعی مواجه شده‌اید که تا کنون به آن پرداخته نشده و ابعاد آن مطرح نشده باشد؟
امیری: برنامه «مثبت نگاتیو» با رویکرد اصلی خود در بررسی دفاع مقدس، تلاش دارد تا از ریشه‌ها و دلایل آغاز جنگ به تحلیل بپردازد. هدف برنامه صرفاً پرداختن به وقایع جنگ نیست، بلکه با نگاهی جامع و دقیق، زمینه‌های تاریخی، سیاسی و اجتماعی برخورد ایران و عراق را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد. به همین دلیل، نخستین قسمت برنامه نه به خود جنگ، بلکه به سال‌ها پیش از انقلاب اسلامی و زمینه‌های تنش‌آفرین میان دو کشور می‌پردازد.
رویکرد اصلی برنامه این است که از دلایل و پیش‌زمینه‌های وقوع جنگ شروع کرده و وقایع را تا پایان جنگ، صدور قطعنامه و پایان کامل درگیری‌ها دنبال کند. موضوعات برنامه نیز بر همین اساس دسته‌بندی شده‌اند.
یکی از ویژگی‌های «مثبت نگاتیو» پرداختن به جزئیات و زوایای کمتر شناخته‌شده از تاریخ جنگ است. برای نمونه، در یکی از قسمت‌های برنامه، با حضور یک مهمان به پرونده فرماندهان عراقی که در مقابل ایران می‌جنگیدند، پرداخته شد. در این قسمت، اشاره شد که شهید حسن باقری برای هر فرمانده عراقی که با نیرو‌های ایران درگیر بود، یک پروفایل دقیق تهیه می‌کرد. این پروفایل شامل اطلاعاتی همچون سن، روحیات، سوابق نظامی و نقاط ضعف آن فرماندهان بود تا بتواند استراتژی‌های مناسبی برای مقابله با آنها طراحی کند. این موضوع که برای نخستین بار به‌طور مفصل در برنامه مطرح شد، بازتاب گسترده‌ای داشت.
علاوه بر این، «مثبت نگاتیو» در مسیر روایت تاریخی خود، به شهدای کمتر شناخته‌شده نیز توجه دارد. برای مثال، در برنامه به برخی شهدای شاخص ارتش جمهوری اسلامی ایران پرداخته شد که بازخورد‌های مثبتی به همراه داشت.
یکی دیگر از بخش‌های برنامه، ویژه‌برنامه‌هایی است که به‌صورت موضوع‌محور یا شخصیت‌محور تهیه می‌شود. در این ویژه‌برنامه‌ها، زندگی و فعالیت‌های فرماندهان شهیدی همچون شهید بروجردی، شهید همت و شهید متوسلیان، به‌صورت جامع و از جنبه‌های مختلف، از جمله زندگی شخصی و جهادی آنها، مورد بررسی قرار گرفته است.
همچنین، موضوعاتی مانند عملیات‌های بزرگ دفاع مقدس، از جمله عملیات کربلای ۵، به‌طور ویژه در برنامه بررسی شده است. در این قسمت‌ها، اسناد جدید و کمتر دیده‌شده‌ای ارائه شد که برای نخستین بار به برخی شبهات درباره تعداد تلفات و سایر مسائل مرتبط پاسخ داده شد.
در نهایت، هرگاه تیم سردبیری برنامه به موضوعاتی برسد که کمتر به آنها پرداخته شده یا شبهاتی پیرامون آنها وجود دارد، این موارد به‌عنوان موضوعات ویژه در برنامه گنجانده می‌شوند. هدف اصلی «مثبت نگاتیو» این است که با ارائه اطلاعات دقیق و کمتر مطرح‌شده، تصویری جامع از دفاع مقدس ارائه دهد.
دانشجو: چه چیزی باعث شد تصمیم بگیرید پس از «نگاتیو»، «مثبت نگاتیو» ساخته شود؟ آیا این دو برنامه از نظر رویکردی، موضوعی و یا فرمی تفاوتی با یکدیگر دارند یا در امتداد هم هستند؟
امیری: برنامه «نگاتیو» ابتدا در شبکه مستند تولید شد و هدف اصلی آن ارائه محتوای آرشیوی کوتاه درباره دفاع مقدس بود. این محتوا شامل فیلم‌های آرشیوی، چه دیده‌شده و چه کمتر دیده‌شده، همراه با توضیحات تکمیلی بود. برنامه با نمایش این آرشیوها، هم به موضوعات مرتبط با دفاع مقدس می‌پرداخت و هم این تصاویر را به مخاطبان ارائه می‌داد.
با توجه به موفقیت «نگاتیو»، شبکه مستند پیشنهاد تولید برنامه‌ای تحت عنوان «مثبت نگاتیو» را مطرح کرد که نسخه‌ای گسترش‌یافته از همان برنامه اولیه باشد. برخلاف «نگاتیو» که فرصتی کوتاه برای ارائه محتوا داشت و امکان بحث و گفتگو در آن وجود نداشت، «مثبت نگاتیو» از فضایی گسترده‌تر برای پرداختن به موضوعات بهره می‌برد.
در طراحی «مثبت نگاتیو»، قالب برنامه به شکل گفتگویی ثابت بین مجری (آقای بختیاری) و کارشناس برنامه (آقای صمدی) شکل گرفت. هدف اصلی برنامه این بود که کل تاریخ جنگ را از آغاز تا پایان، با جزئیات کامل و با امکان پاسخ به تمامی شبهات موجود، بررسی کند.
ایده اصلی این بود که برنامه به نوعی تاریخ شفاهی و مصور از دفاع مقدس تبدیل شود، به‌طوری‌که مخاطبان بتوانند از آن به‌عنوان مرجعی جامع و مستند برای درک عمیق‌تر وقایع جنگ تحمیلی استفاده کنند.
دانشجو: چه چیزی باعث شد برنامه از موضوع جنگ تحمیلی به سمت عرصه جبهه مقاومت برود؟
امیری: ما همواره دغدغه مسائل مربوط به فلسطین و لبنان را داشته‌ایم. در برنامه‌های پیشین نیز به این موضوعات پرداخته‌ایم. در این میان، شبکه به ما پیشنهاد داد که آیا مایل هستیم یک ویژه‌برنامه در این زمینه تهیه کنیم. ما نیز، با توجه به مسئولیت و دغدغه‌ای که نسبت به این مسائل داشتیم، این پیشنهاد را پذیرفتیم و بلافاصله جلسات برنامه‌ریزی را برگزار کردیم.
با همکاری آقای بختیاری، آقای صمدی، و تهیه‌کننده محترم برنامه، تیم سردبیری «مثبت نگاتیو» موضوعات را بررسی و چارچوب کلی برنامه را مشخص کردیم. تصمیم گرفتیم به گونه‌ای عمل کنیم که مخاطب ضمن آشنایی با مفهوم مقاومت اسلامی در لبنان، به‌ویژه حزب‌الله، درک بهتری از تاریخچه و شرایط شکل‌گیری آن پیدا کند. هدف این بود که مخاطبان بدانند حزب‌الله چگونه و در چه شرایطی تأسیس شد، چه عواملی باعث رشد و قدرت‌گیری آن شد، و این شناخت به‌گونه‌ای باشد که مخاطب بتواند با اطمینان در برابر شبهات و اطلاعات نادرست موضع بگیرد و حتی در تصحیح اطلاعات دیگران مؤثر باشد.
برنامه‌ریزی کردیم که از فرصت به وجود آمده استفاده کنیم و در برنامه «مثبت نگاتیو» به بهانه این اتفاقات، تحلیلی جامع ارائه دهیم. مشابه آنچه در ویژه‌برنامه مرتبط با رویداد‌های «طوفان الاقصی» انجام دادیم، در اینجا نیز تلاش شد پیوندی میان تجربیات دفاع مقدس در ایران و مقاومت اسلامی در لبنان برقرار کنیم. به‌طور خاص، به نقش افرادی، چون شهید قاسم سلیمانی و دیگر شهدایی پرداختیم که تجربیات دفاع مقدس ایران را به جبهه مقاومت منتقل کردند و از این طریق، طراحی‌های عملیاتی و ساختاری مهمی را انجام دادند.
ویژه‌برنامه‌ای که برای این منظور تهیه شد، شامل ۲۵ قسمت است. از تاریخچه شکل‌گیری لبنان و مقاومت اسلامی تا شهادت سید حسن نصرالله و چشم‌انداز حزب‌الله پس از این حادثه احتمالی را در بر می‌گیرد. اولین قسمت این مجموعه دو شب گذشته (ساعت ۱۹:۳۰) از شبکه مستند پخش شد و پخش آن به صورت روزانه ادامه خواهد داشت. امیدواریم این برنامه بتواند دیدگاهی روشن و جامع در ارتباط با موضوع مقاومت اسلامی لبنان و حزب‌الله به مخاطبان ارائه دهد.