نورنیوز- گروه اجتماعی: فهرست خدماتی که این روزها کلینیک‌های زیبایی به "مردان زیباجو" ارائه می‌کنند دست کمی از خدمات‌شان به زنان "زیباجو" ندارد. این را با یک جست و جوی ساده اینترنتی یا گفت و گوی کوتاه تلفنی با این مراکز هم می شود فهمید. روزگار ما لابد روزگار خوش‌اقبالی است که نرخ برابری زنان و مردان حتی به برابری در نوع و نرخ عمل‌های جراحی زیبایی هم رسیده است. اکنون هر شهروندی،خواه مرد و خواه زن" می تواند "تن" خود را مدیریت کند و به فکر بازآفرینی بدن خود باشد. چیزی را که هست بکوبد و دوباره بسازد؛ و ظاهرش را به چیزی که دوست دارد تبدیل کند. این کارها اکنون کاملا شدنی‌اند. بازآفرینی بدن، این روزها دیگر زن و مرد ندارد و هردو جنس می توانند تقریبا تمام خدمات زیبایی را به طور یکسان دریافت کنند.
زیباجویی در زنان، البته سابقه‌ای درازتر و تنوعی بیشتر داشته است. در مردان، به دلایل بسیار، مداخله در جسم و مدیریت بر بدن و تن، نرخی پایین‌تر و محدوده‌ای کوچک‌تر از زنان داشته است. امروز اما این معادله به هم خورده و چنین مداخله‌ای تقریبا به یک اندازه میان دو جنس توزیع شده است. در ایران امروز، چنین برابری و همسانی را به وضوح می توان شاهد بود. تحقیقات نشان داده‌اند که روند جراحی زیبایی در مردان ایرانی با شیب مشهودی در حال صعود است. به این ترتیب، در ایران امروز تعبیر "مردان زیباجو" دیگر تعبیری غریب نیست و جمع زیادی از مردان را می توان یافت که با مداخله و مدیریت روی بدن و تن خود، دنبال رسیدن به "وضعیت ایده‌آل"اند. این تحول نوپدید، اکنون از حالت پنهان بیرون آمده و به چیزی "رؤیت پذیر" تبدیل شده است. اکنون در جامعه ایران می توان انبوهی از مردان را شاهد بود که بدون شرمساری یا پنهان‌کاری، به قصد زیباتر یا متناسب‌تر شدن، روی جسم خود مداخله اساسی انجام می دهند. چنین تحولی را هم از نگاه جامعه شناسی و نظریه های هویت‌یابی، بازنمایی خود،مقبولیت و پذیرش خود، کالایی شدن بدن، مراقبت و کنترل، و سرمایه فرهنگی می توان تحلیل کرد؛ و هم از نگاه روان‌شناسی و نظریه‌های ترومای شخصیتی، اختلال اعتماد به نفس، و بیماری "خود بدریخت انگاری". در این گزارش اما فقط به یک روایت توصیفی از آنچه در بازار پرسود "زیباجویی" به عنوان یک پدیده عینی و فراگیر و البته روبه‌رشد، می گذرد پرداخته خواهد شد.
مردان ایرانی در صف جراحی های زیبایی
آرایشگاه‌ها و کلینیک‌های زیبایی، این روزها کانون رفت و آمد مردانی از تمام رده‌های سنّی است که طالب دستکاری در سر و شکل خودند. آرایشگاه‌ها کارشان وررفتن با مو و ریش و سبیل و ابرو و زیرابرو است. در بسیاری از آرایشگاه‌ها، منوی پرگزینه‌ای از آرایش‌های مردانه به چشم می‌خورد؛ از رنگ و مش گرفته تا تتوی ابرو، مانیکور و پدیکور ناخن و اصلاح زیبایی و گریم صورت. کلینیک‌ها اما فعالیت‌شان در حوزه کاشت مو،لیفت گردن،تزریق چربی به صورت، بازسازی پلک و غبغب، جراجی روی سینه و شکم و حتی اندام های مردانه است. امروز هزاران مدل عمل جراحی روی صورت انجام می‌شود، از کاشت مژه تا انواع ابروهایی مانند میکروپیگمنتیشن، فیبروز، میکروبیلدینگ با ۵۰ مدل، تتو، تزریق ژل به لب و گونه، بوتاکس لب، انواع مدل جراحی بینی گوشتی، استخوانی و انحرافی برای رسیدن به بینی طبیعی، نیمه فانتزی، فانتزی و عروسکی و مدل‌هایی برای صورت‌های گرد. پرطرفدارترین عمل های زیبایی در جهان، لیپوساکشن و پروتز سینه است درحالیکه در ایران، زیبایی صورت و چهره،رتبه اول را دارد. در خود جراحی‌های صورت هم عمل روی بینی، مقام اول را دارد و در مراحل بعد، تزریق چربی به پلک و رفع پف زیر چشم و نهایتا ترمیم پوست افتاده‌ی گردن و غبغب آویزان قرار دارند. بیخود نیست که تهران، پایتخت جراحی بینی در جهان لقب گرفته است!
تحقیقات نشان داده است که بیش از ۹۰ درصد این مداخله‌ها دلیل درمانی و طبّی ندارد و عمدتا با رویکرد زیبایی‌جویی انجام می شوند. جالب اینکه پزشکان متخصص جراحی زیبایی گفته‌اند فقط ۳۰ درصد مراجعان به کلینیک‌های زیبایی واقعا نیاز به عمل دارند؛ و در ۷۰ درصد بقیه، نه تنها هیچ دلیل درمانی وجود ندارد بلکه حتی هیچ ضرورت زیبایی‌شناسانه هم در بین نیست و مردی که برای عمل مراجعه و اصرار دارد، به هیچ وجه عدم تناسبی در اندام یا چهره‌اش نیست تا جراحی زیبایی را الزامی کند.
تحلیل‌گران رفتارهای اجتماعی گفته‌اند اصلی‌ترین دلیل در شیوع جراحی زیبایی در میان مردان، میل آنها به تهیه عکس‌های سلفی به نیّت بارگذاری در شبکه‌های اجتماعی و جذب تعقیب‌کننده یا طرفدار با هدف کسب درآمد بیشتر است. به قول این تحلیل‌گران، امکان‌هایی که اپلیکیشن‌هایی مثل اسنپ‌چت یا اینستاگرام در اختیار کاربران قرار می‌دهد تا تصاویر خود را ویرایش کنند، آرام آرام آنها را به واقعی کردن چهره جدید هدایت می‌کند. به این ترتیب، بین میزان مراجعه به شبکه‌های اجتماعی و میل به جراحی زیبایی، نسبتی مستقیم و معنادار برقرار است. اکنون متخصصان جراحی زیبایی اعلام کرده اند که دست‌کم ۳۵ درصد مراجعان به کلینیک‌های زیبایی را مردان تشکیل می‌دهند. این در حالی‌است که نرخ جراحی زیبایی مردان در جهان، تقریبا ۱۵ درصد است.
نکته جالب دیگر در جراحی‌های زیبایی در ایران، میانگین سنّی مراجعان است. محققان اعلام کرده‌اند که بیشترین میزان مراجعه زنان برای چنین عمل‌هایی، مربوط به بازه ۱۶ تا ۳۵ ساله است درحالی که همین پژوهش، بیشترین مراجعه مردان ایرانی برای عمل‌های زیبایی را مربوط به سنین ۱۵ تا ۳۰ می‌داند. به این ترتیب، مردان ایرانی در مجموع زودتر از زنان ایرانی، کار جراحی زیبایی را شروع می کنند و زودتر هم خاتمه می‌دهند. به بیان دیگر، میانگین سنّی جراحی‌های زیبایی در مردان ایرانی، پایین‌تر از زنان است، اگرچه نرخ فراوانی و نیز تنوع این جراحی‌ها در زنان بیشتر از مردان است. در عین‌حال تعداد عمل‌های زیبایی که یک زن انجام می‌دهد هم از مردان بیشتر است. عمل‌های زیبایی اکنون آنقدر متنوع و حرفه‌ای شده‌اند که قادرند فرایند شناسایی یک فرد را مختل کنند. به یاد داشته باشید که سال ۱۴۰۲ وزیر وقت کشور اعلام کرد خانم‌ها و آقایانی که عمل جراحی زیبایی می‌کنند و بیش از حد تغییر کنند باید مدارک هویتی خود را هم تغییر دهند، گفت: اگر این عمل‌های زیبایی منجر به تغییر چهره شود و چارچوب عکس قبلی را از دست بدهد، منطقی است که باید عکس‌های جدید را جایگزین کنند!!
مردان با چیزی که اکنون به تجارت زیبایی شهرت یافته است به دنبال تعریف جدیدی از هویت هستند. رابطه این هویت جدید با صنعت مُد و تبلیغات، و مفهوم بسیار مهم "سلبریتی" غیرقابل‌انکار است. با یک گردش کوتاه در خیابان‌ها می‌توان تعداد زیادی از پسران و مردانی را دید که نشانه‌های متعددی از این تجارت در چهره و اندام‌شان پیداست. هرچند اطلاعات و آمار روشنی از گردش سرمایه در تجارت زیبایی مردان، دست‌کم در ایران، وجود ندارد اما محاسبات سرانگشتی از ارقام آن، ثابت می‌کند مبادله پول در این تجارت، حتی قابل مقایسه با سودآورترین کسب‌وکارها می تواند باشد. یک جراح زیبایی در این‌باره گفته است:« هزینه‌های زیبایی، از جمله بوتاکس، پرکننده‌های پوستی و ابزارهای پیلینگ و البته جراحی پلاستیک بسیار بالاست و همه افراد نمی‌توانند به‌راحتی و بدون دغدغه از پس هزینه‌های سرسام‌آور آن برآیند. بنابراین به سراغ مراکز ارزان می‌روند. اینگونه مراکز عمدتا از افراد متخصص و با تجربه برای کارهای زیبایی استفاده نمی‌کنند و بیش از خدمات‌رسانی به دنبال پول هستند و معمولا سلامت مشتریان خود را به خطر می‌اندازند. بنابراین شاید نگران‌کننده‌ترین اثر جنبه رسانه‌های اجتماعی و ارتباط آن با فرایندهای زیبایی خطراتی باشد که سلامت افراد، به‌ویژه جوانان، را تهدید می‌کند.»
نورنیوز∎