به‌ دنبال افزایش دمای هوا و تقاضای ایجاد شده در بخش سرمایشی، این روزها شبکه برق کشور تحت فشار مضاعف قرار گرفته است. به‌ گفته کارشناسان، بزرگ‌ترین چالش شبکه برق کشور، جایگزین‌نشدن کولرهای گازی با نمونه‌های آبی در مناطق معتدل و استفاده مشترکان از کولرهای آبی قدیمی و مستهلک است که هر دو مصرف برق بالایی دارند و استفاده از آنها به‌ سود شبکه برق و نیز مشترکان بخش خانگی نیست و می‌تواند منجر به بروز خاموشی‌های گسترده در روزهای گرم پیش‌رو شود. در همین راستا وزارت نیرو امسال نیز با هدف فرهنگ‌سازی در راستای مصرف بهینه برق در ماه‌های گرم سال، برنامه‌های متنوعی تدارک دیده است. این مجموعه با راه‌اندازی پویش با انرژی و اپلیکیشن آن سعی دارد ضمن آموزش و فرهنگ‌سازی در راستای مدیریت بهینه مصرف برق و انرژی، با در نظر گرفتن جوایزی نفیس، شهروندان را به این مهم ترغیب کند. کولرهای آبی قدیمی، متداول‌‌ترین و بیشترین تعداد کولرهای آبی در کشور هستند و با وجود اینکه مصرف کمتری از کولرهای گازی دارند اما همچنان برق بیشتری در مقایسه با «کولرهای سلولزی» و «پلیمری ـ سلولزی» مصرف می‌کنند و آن‌گونه که تولیدکنندگان می‌گویند، بهره‌وری پایین‌تری از دو رقیب دیگر دارند. این به آن معناست که کولرهای «سلولزی» و «پلیمری ـ سلولزی»، قدرت خنک‌کنندگی بیشتری از کولرهای آبی قدیمی دارند و آب و برق کمتری نیز مصرف می‌کنند، ضمن آنکه نمونه‌های جدید کولر آبی، دارای ریموت کنترل نیز هستند و انتخاب بیشتری برای تنظیم دور موتور و خنک‌کنندگی در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌دهند. در‌این‌میان اپلیکیشن «با انرژی» شرایطی را فراهم کرده که شهروندان بعد از ثبت مشخصات خود در این پلتفرم، می‌توانند حدود قیمت قبض برق خود را قبل از دریافت قبض مشاهده کنند. بر‌اساس‌این شهروندان با مراجعه به سرویس تعرفه می‌توانند تعرفه برق شهر خود را مشاهده و براساس میزان مصرف، هزینه برق خود را محاسبه کنند. همچنین پویش با انرژی از نیمه اردیبهشت شروع شده است و تا ۲۱ هفته ادامه دارد. هدف این اپلیکیشن این است که شهروندان در این ۲۱ هفته مصرف برق خود را بهینه کنند. فرایند محاسبه این بهینه‌سازی از طرف شهروندان هفتگی است و کاربر هر هفته با توجه به مشخصاتی که در اپلیکیشن «با انرژی» ثبت کرده است، میزان مصرف بهینه او محاسبه می‌شود. سیستم پاداش این اپلیکشین برای شهروندانی که ثبت‌نام کرده‌اند، در صورت کاهش مصرف حداقل به ۱۵ درصد امتیازدهی می‌کند. در‌صورتی‌که بهینه‌شدن مصرف بیشتر از ۱۵ درصد باشد، کاربر به صورت پلکانی امتیازهای بیشتری دریافت خواهد کرد. الگوی مصرف شهروندان در این دوره ۲۱ هفته‌ای در اپلیکیشن «با انرژی» ثبت شده است و کاربران قیمت نهایی میزان استفاده از برق را می‌توانند مشاهده کنند. بر‌اساس‌این در این پویش شهروندان می‌توانند با مراجعه به سایت پویش با انرژی به نشانی https://ba-energy.ir یا دانلود اپلیکیشن آن، ضمن آگاهی از روش‌ها و راهکارهای کاهش مصرف برق، از جزئیات هدایای این پویش نیز مطلع شوند. همچنین تعرفه‌گذاری پلکانی مصرف برق از‌جمله اقداماتی است که وزارت نیرو در کنار اعطای پاداش صرفه‌جویی به مشترکان کم‌مصرف با هدف توزیع عادلانه یارانه انرژی دنبال می‌کند و براساس‌ این برنامه تخصیص یارانه برای مصارف بالاتر از الگو ممنوع است. با توجه به اینکه الگوی مصرف برق در ایران در فصل گرم سال متناسب به مناطق جغرافیایی متغیر است و از ۳۰۰ کیلووات در مناطق عادی، ۴۰۰ کیلووات در مناطق گرمسیر چهار، هزار کیلووات در مناطق گرمسیر سه، دو هزار کیلووات در مناطق گرمسیر دو، سه هزار کیلووات در مناطق گرمسیر یک تعیین شده است، بر‌اساس‌این مشترکانی که در این فصل مازاد از الگوی مصرف منطقه محل زندگی برق مصرف کنند، مشمول تعرفه‌های پلکانی می‌شوند. در مقابل مشترکانی که میزان مصرف برق خود را در مقایسه با الگو و مصرف سال قبل کاهش دهند، پاداش ۲۰برابری خوش‌مصرفی دریافت می‌کنند و علاوه‌بر‌آن در قرعه‌کشی جوایز نفیس پویش با انرژی شرکت داده می‌شوند. توضیح اینکه اصلاح نظام افزایش پلکانی تعرفه برق در بخش خانگی و حذف یارانه مشترکان پرمصرف در بند «ی» تبصره ۸ قانون بودجه سال ۱۴۰۰، بند «ک» تبصره ۱۵ قانون بودجه سال ۱۴۰۱، بند «ل» تبصره ۱۵ قانون بودجه ۱۴۰۲ و همچنین ماده ۶ قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق تعیین شده است.

‌تخصیص یارانه به مصارف بالاتر از الگو ممنوع است: بر‌اساس ماده ۶ قانون‌زدایی از توسعه صنعت برق، تخصیص یارانه به مصارف بالاتر از الگو ممنوع بوده و تعریف برق مشترکان خانگی با مصرف بالاتر از الگوی مصوب برای میزان مصارف کمتر از الگو، مازاد بر الگو تا 1.5 برابر، مازاد بر الگو تا 2.5 برابر و میزان مصارف بیش از 2.5 برابر به ترتیب با ضرایب ۰.۵، ۱.۵، ۲.۵ و ۵ برابر هزینه تأمین برق محاسبه و دریافت می‌شود. در شیوه جدید تعرفه‌گذاری که در دو‌سال‌و نیم گذشته وارد فاز اجرا شده است، ضمن کاهش مصرف برق بخش خانگی و در مقابل افزایش امکان تأمین برق برای بخش‌های مولد، نه‌تنها این تعرفه‌ها به گونه‌ای طراحی شده است که با شرایط آب‌و‌هوایی مناطق مختلف کشور همخوانی داشته باشد، بلکه در آن تلاش شده است تا از اعمال هرگونه فشار اقتصادی بر روی اقشار آسیب‌پذیر جلوگیری شود. اقدامی که در دو سال گذشته توانست نقش مؤثری در کاهش میزان مصرف برق مشترکان خانگی داشته باشد، در‌حالی‌که در فصل گرم سال ۱۴۰۱ میزان مصرف برق بخش خانگی کشور ۴۸ تراوات ساعت بود، این میزان در فصل گرم سال گذشته و متأثر از همین برنامه‌های مدیریت مصرف با وجود افزایش ۷۵۰ هزار مشترک جدید و افزایش بی‌سابقه دما نه‌تنها افزایش نداشت؛ بلکه تا ۴۶ تراوات ساعت کاهش یافت.

صفرشدن تعرفه مشترکان کم‌مصرف تحت پوشش کمیته امداد: در‌این‌میان تعرفه مشترکان کم‌مصرف تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی برابر صفر و تعرفه برق مشترکان تا الگوی مصرف به صورت یارانه‌ای محاسبه شود، تعرفه برق مشترکان پرمصرف به صورت غیر یارانه‌ای و بر‌اساس الگوی افزایش پلکانی تعیین می‌شود. با توجه به اینکه حدود سه‌چهارم از مشترکان بخش خانگی الگوی مصرف برق را رعایت می‌کنند، براساس‌این با هدف ترغیب دیگر مشترکان به رعایت الگو و نیز جلوگیری از تحمیل هزینه پرمصرفی‌ به دیگر مشترکان، به افزایش پلکانی تعرفه برق اقدام می‌شود. این موضوع از آنجایی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که بدانیم با وجود افزایش شدید قیمت‌ها در بخش تولید برق و تورم کشور، اما هزینه برق مشترکان بخش خانگی در ۴۰ سال گذشته با توجه به افزایش تورم به‌ویژه پس از تصویب قانون تثبیت قیمت‌ها، سهم ناچیزی از قیمت تمام‌شده تولید را به خود اختصاص داده و همین موضوع خسارت‌های سنگینی به صنعت برق به‌ویژه در بخش نیروگاهی وارد کرد. با توجه به اجرای پویش با انرژی در سال جاری و اعطای جوایز نفیس به مشترکان بخش خانگی پیش‌بینی می‌شود برنامه‌های مدیریت مصرف سال جاری مؤثرتر از دو سال گذشته ادامه یابد و در ادامه نیز با اجرای کامل قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق مشترکان بیشتری ترغیب شوند تا شدت مصرف انرژی خود را با روش‌های مختلف مانند ارتقای بازدهی وسایل برقی و تغییر بازه زمانی مصرف کاهش دهند. در پایان نیز لازم است به چند راهکار کلیدی برای کاهش مصرف برق اشاره کرد:

استفاده از  لامپ‌های LED

پیش‌از‌این توصیه می‌شد که برای کاهش مصرف برق در بخش روشنایی، لامپ‌های کم‌مصرف فلوئورسنت جایگزین لامپ‌های رشته‌ای شوند؛ اکنون لامپ‌های کم‌مصرف نیز در مقایسه با لامپ‌های LED پرمصرف به حساب می‌آیند. لامپ LED به‌ علت نداشتن جیوه و سرب، سالم‌تر بوده، اشعه فرابنفش ساطع نکرده و عمری بیشتر از شش برابر لامپ‌های کم‌مصرف دارند. در کنار تمام این مزیت‌ها باید دانست که مصرف لامپ‌های LED نسبت به لامپ‌های کم‌مصرف، ۷۵ درصد پایین‌تر است.

جایگزینی کولرهای گازی با کولرهای آبی یا سلولزی: طبق آماری که مدیرکل امور انرژی و مشتریان شرکت توانیر ارائه داد، در مناطق معتدل کشور، در ماه‌های گرم سال، تأمین سرمایش خانه از طریق کولر گازی، مصرف برق سرمایشی را تا شش برابر در مقایسه با کولر آبی بالا می‌برد و هزینه برق را نیز به ۲۴ برابر بیشتر می‌رساند. کولرهای سلولزی از کولرهای آبی معمولی نیز به‌صرفه‌تر هستند؛ زیرا علاوه بر طول عمر بالاتر و نیاز کمتر به سرویس دوره‌ای راندمان بالاتری را نیز از نظر مصرف برق دارند.

استفاده از ترموستات کولر آبی: سهم بزرگی از مصرف برق خانگی در تابستان مربوط به بخش سرمایش است. همان‌طور که گفته شد، جایگزین‌کردن کولرهای گازی با کولر آبی، مصرف برق سرمایشی را تا حد زیادی کاهش می‌دهد اما با اجرای چند راهکار می‌توان برق سرمایشی مصرف‌شده را باز هم کمتر کرد. یکی از آن راهکارها استفاده از ترموستات کولر آبی است. با تنظیم درجه ترموستات روی دمای استراحت، از فعالیت اضافه آن و درنتیجه سرد‌شدن هوای خانه و مصرف برق اضافه جلوگیری می‌شود.

توجه به ساعات اوج مصرف برق: در ساعات ابتدایی شب (۲۰ تا ۲۴) که وسایل روشنایی و بعضی از وسایل برقی به شبکه برق متصل می‌شوند، فشار بر شبکه به میزان اوج خود می‌رسد. در نیمه نخست سال، بازه زمانی دیگری نیز به ساعات یادشده اضافه می‌شود که زمان روشن‌شدن سیستم‌های سرمایشی است. این ساعات را ساعات اوج مصرف برق می‌گویند. در نیمه اول سال علاوه بر این زمان، با ساعات اوج مصرف روز نیز مواجهیم که بین ساعات ۱۲ تا ۱۶ اتفاق می‌افتد. در این زمان وسایل سرمایشی شروع به کار می‌کنند. استفاده از وسایل برقی پرمصرف در این ساعت، علاوه بر خطر آتش‌سوزی با فشار بر سیم‌کشی ساختمان، به‌ علت محاسبه‌شدن با تعرفه متفاوت هزینه برق بالاتری را نیز به مشترک تحمیل می‌کند. برای مثال هزینه استفاده از اتو با توان دوهزارو 600 وات در ساعات کم‌بار، به مدت یک ساعت در روز در شهر تهران در ماه خرداد برابر با سه‌هزارو ۱۲۷ تومان است. همین مقدار مصرف در ساعت اوج بار هزینه‌ای برابر با ۱۲هزارو ۵۲۵ تومان دارد. پلکانی‌بودن هزینه قبض برق، این مقدار را در صورت روشن‌بودن دیگر وسایل برقی از این نیز بیشتر می‌کند.

استفاده از گزینه اکو در وسایل برقی: برنامه اقتصادی یا اکو، گزینه‌ای است که در لوازم برقی مانند ماشین لباس‌شویی و ظرف‌شویی یا یخچال و فریزر وجود دارد. با انتخاب این گزینه تنظیمات دستگاه به‌ گونه‌ای تغییر می‌کند که مصرف انرژی برق به بهینه‌ترین حالت ممکن برسد. برای مثال این گزینه در ماشین لباس‌شویی، دمای آب، دور موتور، زمان شست‌وشو و استراحت را به‌ گونه‌ای انتخاب می‌کند که مصرف انرژی در حالت بهینه قرار بگیرد.