وزارت بهداشت در تلاش است تا با طرحی به نام قلیان اکسیژن، مصرف دخانیات در میان جامعه را کنترل و محدود کند.

قلیان اکسیژن وسیله‌ای جدید بر پایه ساختار قلیان دخانی، اما به‌صورت بهداشتی است؛ اخیرا بحث‌های زیادی پیرامون عرضه نوعی خاصی از قلیان تحت نام قلیان اکسیژن در برخی قهوه‌خانه‌ها و کافی‌شاپ‌ها بر سر زبان افتاده است. موضوعی که به‌نظر می‌رسد یک طرح پاکسازی و کنترل‌کننده از سوی وزارت بهداشت برای کنترل مصرف مواد دخانی توسط مردم در نظر گرفته شده باشد. این طرح در مرحله اول قرار است در 10 استان کشور به‌صورت آزمایشی به اجرا درآید و در صورت استقبال مردم، به‌طور گسترده در سایر استان‌ها نیز اجرایی شود.

بر اساس گفته‌ها به‌نظر می‌رسد این محصول جدید عوارض جسمانی برای مصرف کننده ندارد و تنها بار روانی قلیان دخانی را برطرف می‌کند. همانطور که می‌دانید متخصصان و مسئولان سلامت همواره نسبت به شکستن قبح استعمال قلیان در میان خانواده‌ها و استفاده از این وسیله در جمع‌های گروهی و دوستانه به‌منظور سرگرمی و نهایتا افزایش چند برابری مصرف آن در زنان و مردان و بروز عوارض قلبی و تنفسی ناشی از استنشاق و ورود دود قلیان به ریه در سنین پایین‌تر، متذکر شده‌اند.

غلام‌رضا حیدی، مجری طرح مطالعاتی برسی قلیان اکسیژن در یکی از گفت‌وگوهای جدید خود اظهار کرده است که قلیان اکسیژن وسیله جدیدی نیست و حدودا 10 سال می‌شود که این وسیله ثبت اختراع شده و دارای مجوز رسمی وزارت بهداشت است؛ وی بیان کرد که مقدار گازهای اکسیژن و نیتروژن موجود در قلیان اکسیژن تنظیم شده و نمونه‌های آزمایش شده آن فاقد آثار آسیب جسمانی است.

استفاده از گاز خنده در قلیان اکسیژن صحت ندارد

طرح جدید وزارت بهداشت برای کنترل سلامت سرگرمی خانواده‌ها و به‌ویژه جوانان شایعات زیادی را پیرامون خود ایجاد کرده است که یکی از این موارد، ماجرای گاز خنده در قلیان اکسیژن است.

رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به این شایعه شکل گرفته توضیح داد که ادعای استفاده از گاز خنده در قلیان‌های اکسیژن که در شبکه‌های مجازی در حال منتشر شدن است صحت ندارد و در ساختار مواد مصرفی این قلیان‌ها از هیچ نوع گاز یا ماده شادی‌آفرینی استفاده نشده است.

وی درباره ترکیب گازهای قلیان اکسیژن خاطرنشان کرد که سهم اکسیژن از گازهای به‌کار گرفته شده در قلیان اکسیژن حدود 80 درصد است و نیتروژن می‌تواند به‌میزان 5 درصد به ترکیب گازها اضافه شود. مجری طرح مطالعات پاک‌دم در ادامه صحبت‌هایش ادامه داد اکسید نیتروژن که تحت عنوان گاز خنده شناخته می‌شود در قلیان اکسیژن وجود ندارد. انتونوکس که یک گاز بی‌ضرر به حساب می‌آید در این قلیان مورد استفاده قرار گرفته است.

پژوهش‌های متعددی درباره انتونوکس در سطح جهان انجام شده که نتایج این پژوهش‌ها بی‌خطر بودن این گاز برای سلامتی انسان را تایید می‌کند.

قلیان اکسیژن وابستگی ایجاد نمی‌کند!

حیدری در ادامه سخنان خود به اعتیادآور بودن گاز انتونوکس اشاره کرد و گفت انتونوکس از مسائلی مانند «ایجاد وابستگی»، «اعتیادآوری» و «گازهای خنده‌آور» مجزا است. با توجه به ویژگی‌های انتونوکس باید گفت ادعاهایی که در ارتباط با قلیان اکسیژن و نوع گاز‌های استفاده شده در آن مطرح شده یک بازی رسانه‌ای است.

وی در خصوص دستگاه پاکدم که یکی دیگر از طرح‌های وزارت بهداشت است، اظهار کرد بررسی دستگاه پاک‌دم توسط تیم پژوهشی دانشگاه شهید بهشتی در حال انجام است و یک طرح مطالعاتی محسوب می‌شود.

رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با توضیح این که در این طرح مطالعاتی افرادی به‌صورت داوطلبانه از دستگاه قلیان اکسیژن استفاده می‌کنند و تجربیات این افراد مورد پژوهش قرار می‌گیرد، بیان کرد هدف از اجرای این پژوهش این است که مصرف‌کنندگان قلیان اکسیژن را ارزیابی کنیم. این ارزیابی به‌منظور پی بردن به عوارض و مشکلات احتمالی ناشی از مصرف قلیان اکسیژن است. در صورتی که نتایج پژوهش‌ها روی قلیان اکسیژن مثبت باشد، توسعه و گسترش استفاده از این وسیله در دستور وزارت بهداشت قرار خواهد گرفت.

وی در ادامه سخنان خود توضیح داد که در حال حاضر، قلیان اکسیژن در 10 استان‌ مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است. استفاده از قلیان اکسیژن به‌صورت آزمایشی برای یافتن پاسخ سوالاتی نظیر «آیا قلیان اکسیژن عوارض دارد؟» و «آیا قلیان اکسیژن می‌تواند به عنوان یک دستگاه بی‌ضرر معرفی شود؟» بوده است که پاسخ به این پرسش‌ها به گذر زمان نیاز دارد؛ این پروژه تحقیقاتی باید به‌مدت یک یا دو سال انجام شود که بتوانیم به پرسش‌های مطرح شده پاسخ دهیم.

چرایی اجرای طرح‌های کنترل مصرف دخانیات توسط وزارت بهداشت

یکی از سوالاتی که کاربران فضای مجازی از وزارت بهداشت داشتند چرایی اجرای این طرح بوده است. رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این خصوص بیان کرد که سال‌ها است علیه دخانیات مبارزه می‌کنیم و با اقداماتی در نظر داریم میزان مصرف دخانیات توسط خانواده‌ها و به‌ویژه جوانان را کنترل و محدود کنیم. طی سال‌های گذشته وزارت بهداشت برنامه‌های متنوعی برای کنترل دخانیات داشته، اما هیچ‌کدام از این برنامه‌ها نتیجه رضایت‌بخشی را در پی نداشته است. از سوی دیگر ممنوعیت‌های استعمال دخانیات اثربخش نبوده‌اند و جرائم مربوط به تخلفات دخانیاتی به‌خوبی اجرا نشده‌اند.

حیدی در خصوص مصرف بی‌رویه قلیان در داخل کشور هم توضیحاتی را ارائه کرد که بر اساس آن جوانان بیش از هر قشری در حال استفاده از قلیان هستند. برسی‌ها بیانگر این است تفاوتی در ارتباط با میزان مصرف قلیان در میان مردان و زنان وجود ندارد؛ اما میزان مصرف سیگار توسط قشر مذکر جامعه حدود 10 برابر بیشتر از قشر مونث است. آمار و ارقام به‌دست آمده از مطالعات تحقیقاتی نشان می‌دهد که حدود 20 تا 25 درصد افراد بالای 25 سال، بدون در نظر گرفتن جنسیت از قلیان استفاده می‌کنند.

رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی مصرف قلیان را بخش جدایی‌ناپذیر از تفریحات عده‌ زیادی از جوانان دانست و توضیح داد که قلیان در میان خانواده‌ها، اماکن تفریحی و جمعیت جوان کشور ورود کرده است. میزان دود در هر وعده استعمال قلیان در حدود 100 نخ سیگار است.

حیدری در ادامه سخنان خود به تنباکوهای مورد استفاده در قلیان‌ها اشاره کرد و گفت «تنباکوها غیر استاندارد به‌حساب می‌آیند و عمدتا با آلودگی‌های محیطی، میکروبی و قارچی همراه هستند. زغال‌هایی هم که در قلیان استفاده می‌شوند زمینه‌ساز مسمومیت با مونوکسیدکربن هستند.»

مصرف قلیان یکی از دلایل اصلی بیماری‌های تنفسی و قلبی

رئیس سازمان کنترل دخانیات دانشگاه شهید بهشتی عنوان کرد برای مشاهده آثار زیان‌بار استفاده از دخانیات باید به بیمارستان‌ها و میزان تهیه داروهای تنفسی توجه کرد؛ وی در این زمینه افزود «متاسفانه در ارتباط با کنترل مصرف قلیان هیچ برنامه‌ریزی کاملی وجود ندارد. با توجه به افزایش استعمال قلیان در میان جوانان و نوجوانان، شاید بتوان گفت باید به انتظار افزایش بیماری‌های تنفسی و قلبی_عروقی در سنین جوانی بنشینیم. در حالی که بیماری‌های تنفسی و قلبی_عروقی معمولا در دهه‌های پنجم یا ششم زندگی بروز می‌کنند. شرایط به‌واسطه استفاده از قلیان به‌نحوی است که افراد ۲۰ و ۳۰ ساله دچار برونشیت مزمن و بیماری‌های قلبی هستند.»

حیدری توضیح داد که همه افراد مصرف‌کننده قلیان با عوارض آن اشنا هستند؛ اما به‌دلیل ایجاد وابستگی نمی‌توانند مصرف قلیان دخانی را ترک کنند. به همین منظور وزارت بهداشت در تلاش است تا قلیان اکسیژن را جایگزین قلیان دخانی کند؛ وی در این زمینه توضیح داد که بهره‌ گرفتن از راهکارها و روش‌های علمی در جهت کنترل مصرف دخانیات باید در کانون توجه قرار بگیرد، با تلاش‌های صورت گرفته شاید بتوان قلیان اکسیژن را جایگزین کرد.

وی در ادامه تاکید کرد که «در حال حاضر، دستگاه قلیان اکسیژن «تایید نهایی» را نگرفته است. اگر نتایج تحقیقات و شرایط طوری باشد که این دستگاه جایگزین قلیان‌های دخانی شود، یک گام موثر در جهت حفظ سلامتی جامعه به‌حساب خواهد آمد. اما در مجموع اظهارنظر درباره قلیان اکسیژن منوط به بررسی‌های کامل‌تر بوده و نتایج تحقیقات، ملاک تصمیم‌گیری در این‌باره خواهد شد.»