مریم سالاری؛ خبرنگار اعزامی «ایران» به وین:
در واپسین ساعات پایان ضرب الاجل مذاکرات هسته‌ای (30 ژوئن)، ماری هاف، سخنگوی وزارت خارجه امریکا از ادامه مذاکرات تا 7 جولای خبر داد.
روایت متفاوت ایران و امریکا
منابع امریکایی از ادامه هفت روزه مذاکرات برای نگارش متن توافق جامع خبر می دهند، اما منابع ایرانی می گویند ادامه مذاکرات تا بعد از 10 تیر صرفا یک «تمدید فنی» است. به گزارش «ایرنا» در حالی که منابع متعدد حقوقی و رسانه ای امریکایی خبرنگاران حاضر در وین را از تمدید هفت روزه مذاکرات ایران و 1+5 برای نگارش متن توافق جامع آگاه می کردند، گرفتن تایید از تیم ایران برای خبرنگاران ایرانی چندان آسان نبود. پیگیری های متعدد خبرنگاران ایرانی در وین به این جملات از یک عضو تیم مذاکره کننده منجر شد: این تمدید صرفا یک تمدید فنی بر اساس قوانین امریکا و اتحادیه اروپا بود و ارتباط به مذاکرات جاری ندارد. تیم ایران عدد مشخصی را برای روزهای ادامه مذاکرات اعلام نمی کند و تنها به محدودیت های امریکایی ها برای تعطیلات کنگره اشاره دارد. شاید به همین خاطر هم هست که امریکاییان عدد 7 را مطرح کرده اند. هر چه هست، نتیجه آن است که مذاکرات برای نگارش متن توافق جامع تا 10 تیر پایان نخواهد یافت و در عین حال اعلام تاریخ «هفت روزه» ادامه گفت وگوها هم لزوما به معنای پایان این کار در هفتم جولای نخواهد بود.
اوباما: اگر توافق بد باشد، آمریکا کنار می کشد
اوباما پس از اعلام تمدید 7 روزه حضور دیپلمات های هسته ای در وین، تاکید کرد: «اگر توافق اتمی با ایران بد باشد، آمریکا از آن کنار می کشد». این بخش از سخنان رئیس جمهور امریکا پاسخی بود به موضع رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا که ساعاتی قبل تر تاکید کرده بود: «اگر ایران حاضر به قبول شرایط آمریکا نباشد، باراک اوباما نباید لحظه ای برای ترک مذاکرات هسته ای با ایران، تردید از خود نشان دهد».
به گزارش «تسنیم» اد ریس، افزوده بود: «ظاهرا یک توافق بد تقریبا قطعی است. دولت آمریکا در حال دادن امتیازات زیادی به ایران است». رئیس جمهور آمریکا که در کنفرانس خبری مشترک با دیلما روسف، رئیس جمهور برزیل سخن می گفت، افزود: «در نهایت، رعایت الزامات توافق اتمی با ایرانی ها است». وی ادامه داد: «اگر ایران به شرایط تفاهمنامه لوزان عمل نکند، آن وقت با مشکل روبه رو خواهیم بود».
وی اضافه کرد: «ایران باید به برنامه های بازرسی های سخت، تن دهد». اوباما، هدف مذاکرات را قطع مسیرهای ایران برای دستیابی به سلاح اتمی دانست و گفت که این امر «نیازمند راستی آزمایی است. این امر تنها نمی تواند تنها متکی به یک بیانیه از سوی ایران و یا چند بازرسی باشد که هر از چند گاهی، در اطراف می گردند».
اوباما همچنین اعلام کرد: «جدا از مذاکرات اتمی با ایران، آمریکا همچنان پیگیر وضعیت شهروندان زندانی خود در ایران است». امیر حکمتی، سعید عابدینی، جیسون رضائیان، و باب لوینسون افرادی هستند که واشنگتن پیگیر وضعیت آنان در ایران است. این تمدید یک هفته ای در حالی رخ داد که وزیران خارجه ایران و شش قدرت 1+5 بار دیگر خود را به هتل «کوبورگ»، میزبان این دور تاریخی از گفت‌و‌گوها رسانده بودند تا پس از آخرین مشورت و رایزنی‌ها به تصمیم آخر برسند.
محمد جواد ظریف که برای مشورت با مقامات ارشد نظام، سفری 24 ساعته به تهران داشت در بازگشت به وین، دستیار ویژه رئیس جمهوری و رئیس سازمان انرژی اتمی را نیز همراه خود به وین آورد تا تیم مذاکره کننده ایران با ترکیبی شبیه مذاکرات لوزان، قدم به ایستگاه آخر گذاشته باشد. به روایت منابع آگاه مقامات امریکایی هم دیروز تا واپسین لحظات منتظر دستورالعمل جدید کاخ سفید بودند تا تازه ترین مواضع واشنگتن درباره موضوعات اختلافی را روی میز آخرین جدال دیپلماتیک با تهران قرار دهند. به این ترتیب «کری» و «ظریف» که هر دو برای تحقق آخرین مطالبات پایتخت‌های خویش، عزم شان را جزم کرده‌اند، پشت درهای بسته به مذاکره‌ای دو جانبه نشستند؛ مذاکره‌ای که با رضایت دو مقام دیپلماتیک به پایان رسید. دیروز همچنین مقامات بلندپایه روسیه، فرانسه، انگلیس و آلمان هم به همتایان ایرانی و امریکایی خود ملحق شدند تا فرجام سکانس پایانی جدال هسته‌ای مشخص شود.ظریف ازهمان هنگام که قدم به وین گذاشت، مرحله کنونی را مرحله حساسی توصیف کرد که تنها نیازمند به نمایش گذاشتن اراده سیاسی از سوی کشورهای طرف مقابل برای بستن پرونده هسته‌ای ایران است؛ اراده‌ای که در صورت صلاحدید طرفین برای ایجاد تغییرات لازم و بهنگام در خطوط قرمز خود، رسیدن به یک تصمیم جمعی را هموار می‌سازد.
تعیین جدول زمانی لغو تحریم‌ها
اما این پایان حکایت نیست. هنوز موضوعاتی مانند نحوه، زمان و دامنه لغو تحریم‌ها، اختلاف برانگیز است. هر چند با انعطاف متقابل و وجود اراده سیاسی برای توافق نزد طرفین، کارشناسان امیدوارند راه حل هایی گره‌گشا برای آنها یافت شود. در همین زمینه، یک دیپلمات نزدیک به تیم مذاکراتی ایران با بیان اینکه «پیشرفت اندکی» در موضوع تحریم‌ها حاصل شده است » از مشخص شدن جدول زمانی لغو تحریم‌ها خبر داد و به «ایسنا» گفت: «جزئیات این جدول در حال مذاکره است». گزارش «ایسنا» حاکی است بر اساس اعلام منابع نزدیک به مذاکرات، تحریم‌های اقتصادی، مالی، بانکی در روز اجرای توافق به ترتیب از سوی اروپا و امریکا لغو و متوقف می‌شود. در عین حال هنوز مشخص نیست که تحریم‌های تسلیحاتی و کنگره در کجای جدول زمانی لغو تحریم‌ها قرار دارند. در چنین فضایی وزیر خارجه آلمان با بیان این که دست یابی به توافق جامع نیازمند اراده سیاسی است گفت: «متن توافق جامع باید غیر قابل تفسیر باشد و تحریم های اقتصادی و مالی باید در مرحله اول توافق لغو شود». وزیر امورخارجه آلمان در گفت و گو با خبرنگار« ایرنا» در «برلین» تاکید کرد:«ایرانیان باید بتوانند به سرعت از منافع توافق جامع هسته ای بهره مند شوند».
بیم ها، مغلوب امیدها
در این میان همچنان نگرانی‌ها حول بازی نابهنگام پاریس می‌چرخد که هم در چارچوب منافع تعریف شده خود و هم در جنگی نیابتی از جانب اسرائیل و عربستان، می‌کوشد سطح مطالبات از ایران را ارتقا دهد و روند رو به پیشرفت مذاکرات را با اخلال و بن بست احتمالی مواجه کند. اما گویا، پالس‌های مثبت، بیشتر از پارازیت‌های مخالفان توافق است. سه شنبه موگرینی گفته بود: «وزیران اروپایی بعد از نهایی شدن متن توافق به وین باز می‌گردند». دیروز هم وزرای خارجه پای به هتل محل مذاکرات گذاردند و از همین قرینه می‌توان دریافت «نهایی شدن متن توافق» در دسترس است که موجب بازگشت وزیران به وین شده است. این برداشتی است‌که اکثریت قریب به اتفاق نمایندگان محافل خبری و رسانه‌ای جهان که به وین اعزام شده‌اند با آن همنوا هستند و باور دارند که به زودی خبر توافق را به رسانه‌های خود مخابره خواهند کرد تا به اطلاع جهانیان برسد؛ پیامی که برای شنیدن آن باید 7 روز پس از فرصت تعیین شده 10 تیرماه را هم به انتظار ماند.
ظریف: مذاکرات در حال پیشرفت است
وزیر امور خارجه کشورمان پس از سفر بیست و چهار ساعته خود به تهران در بدو ورودش به وین، اراده سیاسی طرف مقابل را لازمه رسیدن مذاکرات هسته‌ای به یک سرانجام قابل قبول دانست. ظریف در گفت‌و‌گو با خبرنگاران با اشاره به اینکه مذاکرات به مرحله بسیار حساسی رسیده است، گفت: «در این مرحله با اراده سیاسی، عزم و با کار فراوان امکان پیشبرد کار هست.» وی افزود: «بیش از همه به اراده سیاسی طرف مقابل برای رسیدن به یک سرانجام قابل قبول نیاز است.» ظریف تصریح کرد: «مردم ایران تنها توافقی را خواهند پذیرفت که عادلانه باشد و این موضوع را طرف مقابل نیز درک کرده است.» ظریف با بیان اینکه در سفر به تهران، مشورت هایی صورت گرفت، گفت: «مذاکرات قطعاً در حال پیشرفت است و به مرحله بسیار حساسی رسیده است.» وی حضور صالحی در مذاکرات را بسیار مفید دانست و افزود: «این حضور با وجود مشکلات سلامتی ایشان، نشان دهنده جدیت ایران در مذاکرات است.»
کری: از ملاقات با ظریف دلگرم شدم
ظریف بلافاصله پس از ورود به وین در ملاقاتی دو جانبه و بدون حضور معاونان وزارت خارجه ایران و امریکا با جان کری به گفت‌و‌گو پرداخت. دیداری که با هدف رد و بدل کردن آخرین مواضع دو طرف پس از مشورت با پایتخت‌ها صورت گرفت و البته مهمترین ملاقات روز گذشته تعبیر شد. بعد از این گفت‌و‌گوی محرمانه سایر مقامات ایرانی و امریکایی از جمله صالحی و مونیز هم به ظریف و کری پیوستند. کری دیدارش با وزیر خارجه کشورمان را سازنده توصیف کرد و گفت: «از ملاقات با ظریف دلگرم شدم.» ظریف هم با گفتن اینکه «برای توافق به وین آمده ایم و فکر می‌کنم می‌توانیم به توافق برسیم» از ملاقات با همتای امریکایی اش ابراز رضایت کرد. وزیر انرژی امریکا در بدو ورود صالحی به وین، با حضور در اتاق محل اقامت صالحی در هتل کوبورگ از وی عیادت و برای وی آرزوی بهبود سریعتر کرد. وزیر خارجه کشورمان بعد از دیدار همتای امریکایی اش با وزیر خارجه روسیه گفت‌و‌گو کرد. سرگئی لاوروف طی روزهای اخیر در خصوص چشم انداز توافق سکوت پیشه کرد. دیدار با مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از دیگر برنامه‌های ظریف در وین بود. یوکیوآمانو که در جریان مذاکرات وین در تلاش برای ایفای نقش پر رنگ تری در مذاکرات بوده است، یک روز قبل از دیدار با مقام کشورمان با وزیر خارجه امریکا گفت‌و‌گو کرده بود؛ دیداری که کری از انجام آن ابراز رضایت کرده بود. آمانو طی روزهای اخیر بارها عنوان کرده است حل و فصل موضوعات مربوط به پی ام دی پیش‌شرط انجام توافق نهایی میان ایران و اعضای 1+5 نیست.
انعطاف امریکا در بحث بازرسی
در حالی‌که تلاش‌ها برای پایان دادن به اختلافات باقی مانده ادامه دارد، فرمول‌های تازه‌ای درباره اختلافات مهم باقی مانده برای جلوگیری از شکست مذاکرات تهیه شده است. در همین راستا یک مقام امریکایی خبر داد که پیشنهادات تازه‌ای تهیه شده است که امکان دسترسی‌های لازم آژانس به مراکز مورد درخواست این سازمان را در ایران فراهم می‌کند. این مقام ارشد امریکایی در اظهاراتی که ناظر به انعطاف آشکار از مواضع گذشته واشنگتن در قبال ایران در خصوص موضوع بازرسی‌ها بود، به خبرگزاری فرانسه، گفت: «نقطه آغاز کار ما راه یافتن به مراکز نظامی نیست چون امریکا هم اجازه دسترسی به همه مراکز نظامی اش را نمی‌دهد.» وی افزود: «روندی را طراحی کرده ایم که به عقیده ما دسترسی‌های لازم را برای آژانس فراهم می‌کند.» مقامات کشورمان تاکنون به این اظهارات واکنشی نشان نداده‌اند. ایران بارها اعلام کرده که با ارائه دسترسی‌های فرا پادمانی مخالف است و تحت هیچ شرایطی اجازه دسترسی به مراکز نظامی حساس را نمی‌دهد.
پیشرفت‌ها در حوزه‌های اختلافی
بنا بر روایت منابع آگاه در پیشنهادات تازه غرب درباره بازرسی از مراکز درخواستی آژانس، در دامنه عمل آژانس و زمان اطلاع‌رسانی به مقامات ایرانی پیش از عزیمت به کشور تغییرات تازه‌ای لحاظ خواهد شد. همچنین شنیده‌ها حکایت از آن دارد که موضوع ابعاد احتمالی نظامی در حال حاضر یکی از نگرانی‌های مهم امریکایی‌ها محسوب می‌شود و ظاهراً اختلافات پیش آمده درباره فردو حل و فصل شده است.