گزارش «ایران» از نقشه راه سه مرحله ای
موگرینی: توافق هسته‌ای تقریباً تکمیل شده است

  مریم سالاری
خبرنگار اعزامی «ایران » به وین

جهان در تب و تاب تصمیمات مهمی است که ایران و کشورهای طرف مذاکره باید در اندک فرصت باقی مانده تا ضرب الاجل پایان روز سه شنبه (10 تیرماه) بگیرند.
فرصتی که اگرچه ممکن است چند روزی هم به آن افزوده شود اما کمتر کسی بر این باور است که مقامات مذاکره کننده این بار دست خالی وین را به مقصد پایتخت‌های خود ترک کنند.
هتل «کوبورگ» وین که قرار است میزبان یکی از حساس ترین توافقات تاریخ دیپلماسی جهان باشد در میان تدابیر شدید امنیتی شاهد رفت و آمد آشکار و پنهان مقامات و چهره‌های بلند پایه دیپلماتیک به محل مذاکره است و این در حالی است که در فاصله رفت و آمد خبرساز ظریف به ایران؛ خبرهایی غیر رسمی  از برخی جزئیات  توافق‌ها به پشت درهای بسته اتاق مذاکره،  درز کرده است که در عین حال،  گویای  کارشکنی  یکی از کشورهای طرف مذاکره با ایران نیز هست. نیاز به مشورت و دریافت  مجوزهای لازم پیرامون همین دو رخداد – توافق‌های جمعی و کارشکنی پاریس-   ظریف را  روانه تهران کرد و  وزیر خارجه امریکا را ناچار ساخت  در وین بماند و تمام وقت  به رایزنی با چهره‌های مختلف حاضر در محل مذاکرات - بویژه «یوکیو آمانو»، مدیر کل بین‌المللی انرژی اتمی  - ادامه دهد تا  تکلیف برخی اختلاف‌ها مانند بازرسی از مراکز هسته‌ای و غیر هسته‌ای ایران روشن شود.
به موازات این تلاش ها؛  منابع آگاه از آتش اختلافات پشت پرده‌ای خبر می‌دهند که فرانسه پس از دیدار هفته گذشته اش با وزیر خارجه ایران در لوکزامبورگ در فاز پایانی مذاکرات برافروخته است. درخواست‌های ناروای «لوران فابیوس» مبنی بر گشودن چتر بازدیدهای بی‌سابقه بر فراز  مراکز نظامی ایران و بازگشت پذیر بودن تحریم‌ها؛ اگرچه، با پاسخ  قاطع و تند ایران مواجه شد، اما در ایفای نقش پاریس به عنوان شریک سرکش مذاکرات پایانی تغییر عمده‌ای ایجاد نکرد.« فابیوس» در واکنش به تلاشهای «کری» در وین برای انعطاف پذیری فرانسه در شروط خود، تهدید کرده است که اگر بقیه کشورهای «1+5» با مطالبات پاریس همراهی نکنند، به تنهایی در برابر ایران خواهد ایستاد. این موضع دیپلمات‌های پاریس که رایزنی‌ها و ارتباطات نزدیکی با «تل آویو» و «ریاض»  دارند؛ چندان دور از انتظار نبود.
‌ سه مرحله تعیین کننده در توافق
سوای «ساز» ناکوک فرانسه،  مقامات مذاکره کننده در حالی به پیچ مهم گفت‌و‌گوها رسیده‌اند که یکی از مشکلات باقی مانده روی میز به همزمانی اجرای تعهدات طرفین باز می‌گردد. مشکلی برآمده از جاده دو طرفه بی‌اعتمادی که روند اجرای توافق را در صورت نهایی شدن با مشکلاتی رو به رو خواهد کرد. نسخه‌ای که مقامات مذاکره کننده برای حل و فصل این موضوع نوشته‌اند سه مرحله  یا روز ویژه را در فردای پس از توافق پیش‌بینی کرده است. نخست، «روز توافق»؛ در این روز، تعهدات طرفین و مفاد توافق - که ‌حدود 20 صفحه اصلی است - اعلام خواهد شد. توافق حدود 60 صفحه هم ضمایم خواهد داشت. این توافق البته به امضا نمی‌رسد بلکه به عنوان یک سند سیاسی با پیوست الزامات حقوقی شورای امنیت و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منتشر خواهد شد و وظایف و تعهدات هر یک از طرفین‌ کامل آورده می‌شود. دوم، «روز عملیات» که در آن، امریکا و اروپا تحریم‌های خود را لغو می‌کنند و ایران هم اقدامات خود  را شروع می‌کند. همزمانی این دو محل مذاکره است. در این مرحله زیرساخت تحریم‌ها برداشته می‌شود ولی برچیدن آنها منوط به اقدامات همزمان هر دو طرف است. مرحله سوم  نیز «روز اجرا» است و  همه کارهای تکمیلی برای اجرای توافق دراین مرحله انجام می‌شود. براساس پیش‌بینی‌ها؛ مرحله یک تا دو حدود 60 روز و مراحل دو تا سه حدود 2 ماه یا چهار ماه طول خواهد کشید و لغو تحریم‌ها هم اواخر سال  جاری عملی خواهد شد. در واقع؛ در بحث تحریم‌ها بعد از اعلام توافق (مرحله اول)، تحریم‌های امریکا و اروپا در حالی که ایران هنوز برای اجرای تعهداتش گامی برنداشته است، لغو می‌شود(مرحله دوم) و طرف مقابل برداشته شدن انواع تحریم‌های مالی و اقتصادی و سایر زیر مجموعه‌های آن را اعلام می‌کند اما اجرایی شدن  این لغو تحریم مشروط  به اجرای تعهدات ایران خواهد شد. یعنی ابتدا؛  تحریم‌ها لغو می‌شود ولی برچیدن  عملی آنها منوط به اقدامات همزمان هر دو طرف خواهد بود. پیش‌بینی می‌شود که ایران برای عملی کردن اقدامات خود به دو تا سه ماه زمان نیاز داشته باشد. حال آنکه اجرا شدن پروتکل الحاقی  به روز اجرای توافق موکول خواهد شد. این در حالی است که از زمان اعلام توافق تا اجرای آن حدود 60 روز فاصله زمانی به وجود می‌آید.
یعنی زمانی که کنگره امریکا فرصت خواهد داشت تا توافق را بررسی و به رأی بگذارد. چنانچه توافق از سوی کنگره رد شود، با وتوی احتمالی اوباما رو به رو خواهد شد که در این صورت توافق باید برای عملیاتی شدن آماده شود که این مرحله بین 3 تا 5 ماه به طول می‌انجامد. در این مدت ایران باید اقدامات و تعهدات هسته‌ای خود را انجام دهد و در پایان این دوره، روز اجرای توافق  فرا می‌رسد، روزی که در آن تحریم‌های اروپا لغو و تحریم‌های امریکا متوقف می‌شود.
اختلافات باقی مانده
از جمله اختلافات باقی مانده قطعنامه‌ای است که گفته شده شورای امنیت سازمان ملل باید فردای توافق ذیل فصل هفتم منشور صادر و همه تحریم‌هایی را که به بهانه مسأله هسته‌ای علیه ایران تصویب شده است لغو کند. اقدامی که امریکایی‌ها هنوز با انجام آن موافقت نکرده‌اند. حال آنکه لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران نیز از جمله مباحثی است که رایزنی درباره آن به روزهای پایانی موکول شده است و کشورهای غربی تاکنون با لغو آن موافقت نکرده‌اند.
همچنین کشورهای غربی و بخصوص امریکا پس از بیانیه لوزان، موضع خود را در خصوص فعالیت فردو  تغییر داده‌اند و به‌دنبال اعمال محدودیت بیشتر بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران در این مرکز هستند که این مسأله با واکنش تند مقامات مذاکره کننده کشورمان مواجه شده است.
می‌خواهیم زمان را صفر کنیم
نکته مهم مشترک در مطالبه همه کشورهای مذاکره کننده پایان دادن به مذاکرات طولانی و طاقت فرسای دو سال گذشته در همین دور از مذاکرات است. به گفته یکی از «منابع آگاه» ایرانی مذاکره کننده، «بناست که دیگر مرحله دیگری نباشد مگر آنکه سناریوی جدیدی نوشته شود». به گفته وی «همه کشورهای طرف مذاکره می‌خواهند تا دهم تیرماه به جمع بندی برسند و اگر کار به اتمام نرسید زمان را متوقف، ساعت‌ها را صفر کرده و چند روز دیگر هم ادامه می‌دهند تا به پایان کار برسند.» این «منبع آگاه»، معتقد است که امریکایی‌ها «درگیر تاریخ 9 جولای وتعطیلات کنگره هستند و می‌خواهند تا قبل از هشت جولای به نتیجه برسند.» وی همچنین خبر داده است که «متنی که تاکنون نوشته شده، در بخش اصلی حدود 20 صفحه است که دربرگیرنده چهار ضمیمه است. ضمیمه پنجمی هم در میان است که به روند برنامه اجرای توافق مربوط می‌شود و احتمال دارد محتوای آن در متن اصلی توافق درج شود. ضمائم شامل جزئیات فنی هسته ای، تحریم ها، همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای و کمیسیون مشترک ایران و 1+5 است. قرار است قطعنامه شورای امنیت این توافق را تأیید و قطعنامه‌های گذشته را لغو و ترتیبات جدیدی تعیین کند که متن آن هم در حال مذاکره است. یعنی همزمان با متن توافق، درباره پیش نویس قطعنامه شورای امنیت هم بحث و مذاکره می‌شود.» منابع آگاه همچنین اعلام کردند «برخلاف انتظار بسیاری در ایران و نیز افکار عمومی غرب، هر آنچه به عنوان توافق در مرحله پایانی مذاکرات مطرح می‌شود نیازمند امضای طرفین نخواهد بود و طرفین در پایان اعلام می‌کنند که به چه دستاوردهایی رسیده‌اند».
موگرینی: توافق هسته‌ای با ایران تقریباً تکمیل شده است
«توافق هسته‌ای با ایران تقریباً تکمیل شده است»؛ این جمله خبری مسئول ساست خارجی «اتحادیه اروپا» بود که خوشبین‌ها به مذاکره را خرسند و بدبین‌ها را ناراضی کرد.«موگرینی» تأکید کرد:« دیپلمات‌ها در وین به امضای قرارداد تاریخی با ایران برای محدود کردن برنامه هسته‌ای این کشور نزدیک شده‌اند و طرف‌ها برای حصول توافق نهایی «اراده سیاسی» نشان داده‌اند ». او همچنین افزود: «وزیران اروپایی بعد از نهایی شدن متن توافق به وین باز می‌گردند». بنا بر گزارش‌ها، علاوه بر ظریف،  وزیران خارجه فرانسه،  بریتانیا و آلمان نیز اتریش را ترک کرده‌اند، اما «کری» به دلیل شکستگی پایش در وین مانده است. در نشست‌های این هفته؛  وزیران خارجه روسیه و چین حضور نداشتند و این دو کشور در سطح معاون وزیر در مذاکرات مشارکت داشتند. معاون وزیر خارجه چین نیز همسو با خبر مثبت موگرینی به خبرنگاران هموطن خود گفت:«یک گام تا توافق نهایی هسته‌ای باقی است». به گزارش «ایرنا» او افزود:«ایران و کشورهای عضو گروه 1+5 یک گام تا توافق نهایی هسته‌ای فاصله دارند. خلاف آنچه گفته شد، تمدید این گفت‌و‌گوها طولانی مدت نخواهد بود». این ارزیابی‌های خوشبینانه با سخنان محتاطانه فیلیپ هاموند  وزیر خارجه انگلیس ناهمخوان بود که تأکید کرد: « طرف ایرانی باید انعطاف بیشتری نشان بدهد و همه ما باید تصمیم‌های سختی بگیریم».
ظریف: بازگشت من ازقبل برنامه ریزی شده بود
در این میان، ظریف که  خبر بازگشت او به تهران، سایر خبرهای مذاکرات را زیر سایه خود برده بود؛ اعلام کرد « در لوکزامبورگ با وزیران سه کشور اروپایی صحبت کردیم و قرار شد شنبه و یکشنبه وزیران در وین دیدار داشته باشند. دیدارها انجام شده و وزیران امور خارجه وین را ترک کرده‌اند. بر همین اساس من هم به تهران بازگشتم»، او تأکید کرد:« سه شنبه (امروز) دوباره به وین باز می‌گردم». مرضیه افخم سخنگوی وزارت خارجه نیز که یکشنبه شب عازم وین شد برای نخستین بار در جمع  یاران هسته‌ای ظریف در محل مذاکرات خواهد بود. علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی، بهروز کمالوندی سخنگوی این سازمان و حسین فریدون دستیار ویژه رئیس جمهور هم از حاضران احتمالی در وین  خواهند بود.
دیدار کری و آمانو در هتل ماریوت
در حالی که ظریف دیروز (دوشنبه) در تهران به سر می‌برد، وزیر خارجه امریکا در هتل «ماریوت» که در مجاورت هتل «کویورگ»  قرار دارد با «یوکیو آمانو»  درباره جزئیات اختلاف با ایران بحث و گفت‌و‌گو کرد. گفت‌و‌گویی که «کری» آن را «سازنده » توصیف کرد. وزیر خارجه امریکا  بعد از این ملاقات در پیامی در صفحه «توییتر» خود نوشت: «دیدار خوبی با «یوکیو آمانو»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داشتم و از تلاش سخت و فداکاری وی در جریان مذاکرات هسته‌ای با ایران تشکر می‌کنم. » «کری» ادامه داد: «همچنان در حال کار روی موضوعات هستیم.» این برای نخستین بار است که مقام ارشد آژانس مستقیماً به محل مذاکره می‌آید