به گزارش ایلنا، آیین پایانی «چهاردهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد» عصر امروز (سه‌شنبه دوازدهم بهمن‌ماه ۱۴۰۰) در تالار وحدت، با حضور محمدمهدی اسماعیلی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس هیات امنای جایزه)، علی رمضانی (مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران)، محمد اله‌یاری (مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)، مریم بصیری (دبیرعلمی چهاردهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد)، غلامرضا طریقی (دبیر اجرایی چهاردهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد)، اسماعیل جانعلی‌پور (مدیرکل دفتر مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)، محمدعلی مرادیان (مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی) علیرضا اسماعیلی (مشاور اجرایی معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) و تعداد محدودی از میهمانان و با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی برگزار شد و طی آن برگزیدگان نهایی چهار بخش اصلی «رمان و داستان بلند»، «داستان کوتاه»، «مستندنگاری و نقد ادبی»، «بهترین ویراستاران» معرفی و نیز برگزیدگان بخش «نگاه دیگر» به عنوان بخش ویژه تقدیر شدند.

انقلاب اسلامی جان تازه‌ای به روح تولیدات ادبی کشور بخشید

در ابتدای این آیین علی رمضانی ضمن تبریک سالروز ورود حضرت امام خمینی (ره) به کشور اظهار کرد: انقلاب اسلامی جان تازه‌ای به روح ادب و تولیدات ادبی کشور بخشید که می‌توان آثار آن را در کمیت و کیفیت تولیدات ملاحظه کرد؛ جایزه ادبی جلال آل احمد که از سال ۱۳۸۷ با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی پایه‌ریزی شده خود از رویش‌های این انقلاب بزرگ است. این جایزه برای ارتقای زبان و ادبیات ملی و دینی و تشویق آثار با هویت و خاستگاه ایرانی اسلامی و همینطور تقدیر از پدید آورندگان و مولفان آثار برجسته و پیشرو پایه‌گذاری شده است.

وی در ادامه افزود: برگزیدگان این جایزه هر سال در چهار بخش اصلی «رمان و داستان بلند»، «داستان کوتاه»، «مستندنگاری» و «نقد ادبی» معرفی می‌شوند. چند دوره‌ای است که بخش جنبی و ویژه‌ای نیز به آن اضافه شده است که در این دوره نیز با همت دبیرخانه جایزه ادبی جلال آل احمد و دبیر علمی و اجرایی آن بخشی با عنوان «بهترین ویراستاران» تعریف شد که عبارت است از چشم سوم یا ضلع سومی که در کنار نویسنده و خواننده قرار می‌گیرد. به نظر می‌رسد موضوع ویرایش و توجه به ویراستاری کتاب‌ها از مسائلی است که باید در جوایز ادبی کشور توجه ویژه به آن شود که جایزه ادبی جلال آل احمد در چهاردهمین دوره خود این موضوع را مورد توجه قرار داد.

او با اشاره به بازدید دکتر محمدمهدی اسماعیلی از دبیرخانه چهاردهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد مطرح کرد: وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برای نخستین بار از دبیرخانه جوایز ادبی در خانه کتاب و ادبیات ایران بازدید کرد.

مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران همچنین عنوان کرد: در این دوره از جایزه ادبی جلال آل احمد به پیشنهاد آقای یاسر احمدوند (معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) و با تایید دکتر محمدمهدی اسماعیلی (رئیس هیات امنای جایزه ادبی جلال آل احمد و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) مبلغ جایزه برگزیدگان چهاردهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد از ۱۵۰ میلیون تومان در دوره قبل به ۲۵۰ میلیون تومان و مبلغ جایزه شایستگان تقدیر این دوره نیز از ۳۰ میلیون به ۵۰ میلیون تومان تغییر یافت.

وی ضمن اشاره به اهمیت مقوله پژوهش در خانه کتاب و ادبیات ایران بیان کرد: طرحی در این موسسه با عنوان «طرح پدید؛ پژوهشی در ادبیات داستانی منتشرشده ایرانی» شروع شده که طی آن آثار ادبی سال ۱۳۹۹ مورد بررسی قرار گرفتند. ۱۳ نویسنده و منتقد ۴۰۰ اثر (۱۰۲ مجموعه داستان و ۲۹۸ رمان) با شمارگان بیش از ۵۰۰ نسخه را مورد بررسی قرار دادند. سن و جنس نویسندگان، گونه (ژانر)، مکان و زمان وقوع داستان، کیفیت چاپ و انتشار آثار و میزان خشونتی که در قصه و روایت ملاحظه می‌شد از جمله شاخص‌های این طرح است. همچنین در انت‌ها نیز با توجه به ارزیابی داستان و نحوه تمام شدن و در نظر گرفتن کل شاخص‌ها صورت گرفت.

او با اشاره به سه مولفه مهم اشاره شده در طرح «پدید» تصریح کرد: مطابق تحقیقاتی که در این طرح اتفاق افتاد میزان خشونت آثار منتشر شده داستانی سال ۱۳۹۸.۶۲درصد ارزیابی شد و در سال ۱۳۹۹ به زیر ۶۰ درصد رسید. پایان‌بندی و جمع‌بندی داستان‌ها که معرف جهان‌بینی نویسنده است نشان داد که بخش زیادی از آثار پایان خوش دارند و همچنان جامعه نویسندگان ایرانی توانستند با وجود سختی‌هایی که ناشی از مسائل همه‌گیری بیماری کرونا است آثاری را به مخاطبان عرضه کنند که پایان خوش دارد.

او در ادامه تاکید کرد: مکان وقوع بیشترین آثار بررسی شده، در شهرهای بزرگ است و مکان وقوع داستان‌ها به تدریج از روستاها رخت برمی‌بندد و به شهرهای بزرگ منتقل می‌شود. این نکته‌ای قابل توجه و تامل برای سیاست‌گذاران، ناشران، نویسندگان و… است؛ به واقع آن‌ها باید کل جغرافیای کشور را برای خلق داستان و آثار ادبی مورد توجه قرار دهند.

علی رمضانی در پایان سخنان خود گفت: با درنظر گرفتن جمع شاخص‌ها ۱۰ درصد آثار منتشر شده در سال ۱۳۹۹ خوب، ۵۱ درصد ضعیف، ۳۸ درصد متوسط و یک درصد نیز عالی ارزیابی شد. امیدواریم در طرح «پدید» ی که آثار ۱۴۰۰ را ارزیابی می‌کند این شاخص‌ها به نحو مثبتی تغییر کرده باشد

رمان؛ مهم‌ترین محصول ادبیات خلاقه

در بخش بعدی آیین پایانی «چهاردهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد» مریم بصیری بیان کرد: نظر به اهمیت جایزه ملی جلال آل‌احمد به‌عنوان مهم‌ترین رویداد در زمینه ادبیات داستانی، نکاتی به‌عنوان جمع‌بندی علمی این دوره از جایزه، خدمت‌تان ارائه می‌شود. این مطلب، گزیده‌ای از مجموعه ارزیابی‌های داوران چهاردهمین دوره جایزه جلال از وضعیت ادبیات داستانی کشور است که به تفکیک چهار گروه اصلی، بیان می‌شود.

وی در ادامه افزود: در بخش مستندنگاری، شاهد توجه روزافزون به این قالب و افزایش آثار منتشرشده در حوزه مستندنگاری بودیم؛ طوری‌که در سال ۹۹ بخش مستندنگاری با ۳۶۱ کتاب، پس از رمان، دومین بخش از نظر تعداد آثار رسیده، بود. در حالی که در سال‌های گذشته این بخش بعد از داستان‌کوتاه و در جایگاه سوم قرار داشت. بنابراین شایسته است در کنار این گسترش کمی به بهبود کیفی آثار این بخش نیز توجه شود.

او با اشاره به این‌که نقد ادبی در شناخت و گسترش ادبیات داستانی خلاق، اهمیت بسیار زیادی دارد، تصریح کرد: اما در این دوره نیز چون دوره قبل، با ۴۹ عنوان کتاب، با کاهش چشمگیر آثار و همچنین محتوای مطلوب در حوزه نقد ادبی، مواجه بودیم. این امر لزوم توجه بیشتر به این بخش را از سوی دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، رسانه‌های تخصصی ادبیات و مراجع رسمی حوزه فرهنگ و ادبیات به ما گوشزد می‌کند.

دبیرعلمی چهاردهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد) به بخش مجموعه‌داستان‌کوتاه اشاره و تصریح کرد: هرچند در سال‌های اخیر میزان توجه به داستان‌کوتاه افزایش یافته است اما در سال ۹۹، نسبت به میانگین یک دهه گذشته، این بخش با ۲۶۰ اثر، هم از نظر کمیت و هم از نظر کیفیت، افت محسوسی داشت. به نظر می‌رسد ناشران تمایل چندانی به انتشار این آثار ندارند که باید این موضوع، دقیق ریشه‌یابی شود.

مریم بصیری در پایان سخنان خود گفت: در بخش رمان، این مهم‌ترین محصول ادبیات خلاقه، به‌رغم حجم بالای آثار تولیدی در این حوزه، ۹۰۹ اثر در یک سال، کیفیت چندان مطلوبی در رمان‌های منتشرشده، نمایان نبود. تعجیل و کم‌دقتی که در نوشتن و انتشار اغلب داستان‌های بلند و رمان‌ها دیده می‌شود این نکته را یادآوری می‌کند که ناشران محترم، باید سختگیری بیشتری در پذیرش، انتخاب، و ویرایش آثارِ در دست انتشارشان، داشته باشند.

جلال آل احمد به جریان و مسیر انقلاب پایبند بود

در بخش دیگر این آیین نیز محمدمهدی اسماعیلی ضمن گرامی‌داشت یاد و خاطره دوازدهم بهمن و شهدای انقلاب اسلامی بیان کرد: بازگشت امام عظیم‌شان با استقبال تاریخی و بی‌نظیری که در کشور عزیز اسلامی‌مان به انجام رسید و امروز در آغاز چهل‌وچهارمین بهار انقلابی اسلامی هستیم را تبریک می‌گویم. همچنین امروز مرجع عالیقدر و زعیم حوزه علمیه، حضرت آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی به دیدار معبود شتافتند که برای این مرجع عالی مقام طلب رحمت، غفران و همنشینی با اولیا، انبیا و صلحا دارم.

وی در ادامه با اشاره به شرایط کرونایی و سویه جدید آن که نظم عادی فعالیت‌ها را بهم زده است، عنوان کرد: از همه دست‌اندرکارانی که در این شرایط سخت همت کرده و طبق زمان‌بندی دقیق که اعلام کرده بودند پیش رفته و کار مهم جایزه ادبی جلال آل احمد را به پایان رساندند، تشکر می‌کنم.

او به نگاه دولت سیزدهم نسبت به حوزه نشر، کتاب و ادبیات اشاره کرد و یادآورشد: تمام تلاش ما این است که بتوانیم فضای رشد و تعالی را برای اهالی فرهنگ فراهم کنیم. به واسطه مضایقی که در حوزه فرهنگ با آن روبه‌رو هستیم، عمدتا با آن نشاط، شادابی و طراوتی که مطلوب جامعه است فاصله داریم؛ این امر علل متعددی دارد؛ بخشی از آن مرتبط با دلایل عمومی است که به واسطه تحولات جامعه و همچنین تحولات علمی و تکنولوژیک و تغییر فضای مطالعه و کسب اطلاع و دانش، رخ داده است. بخشی از آن نیز به سیاست‌گذاری‌ها و حوزه تولی فعالیت‌های فرهنگی باز می‌گردد. بنای ما این است که فضا را به سمت تعالی، رشد و حرکت جدی در این بخش سوق دهیم.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه بیان کرد: خواهش بنده این است که پایان این جشنواره را آغاز یک فعالیت جدیدی بدانید که بخشی از آن مبتنی بر آسیب‌شناسی‌های این حوزه است؛ برخی از این آسیب‌شناسی‌ها قابل حل است و این حتما به یک سیاستگذاری و فضای فکری و حمایتی جدید نیاز دارد. در دوره آینده و در فرآیند جوایز حوزه کتاب در معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حتما باید به نقطه‌ای برسیم که وقتی بیانیه داوری قرائت می‌شود، بتوانیم رشد آن نسبت به دوره قبل رانشان دهیم. باید شرایط، زمینه و مشوق‌های آن فراهم شود تا به این موضوع منجر شود.

وی ضمن بیان این‌که در این حوزه نیازمند برنامه‌ریزی جدی برای آموزش هستیم، مطرح کرد: اغلب برای این نمونه کارها در کنار تمام آموزش‌های رسمی که در کشور در جریان است باید فضای رشد علمی پیرامونی نیز فراهم شود. ضروری است تا مبتنی بر این آسیب‌شناسی‌ها دوره‌های آموزشی مختلف برگزار شود و نگاه دولت این است که بسط عدالت فرهنگی را در همه حوزه‌ها داشته باشیم.

او با اشاره به شروع آموزش فعالیت‌های فرهنگی نزدیک به ۴۰هزار داوطلب در سراسر کشور اظهار کرد: این فعالیت در ۱۱ استان و ۷۲ شهرستان صورت گرفته که بخش عظیمی از آن نیز در مناطق دورافتاده و کم برخوردار است. به واقع اگر بناست تا کار جدی رخ دهد بایستی همت خود را جزم کنیم تا این اتفاق رخ دهد. بنا این است که موضوع در حوزه فعالیت‌های فرهنگی هنری به صحبت و بحث کلی ختم نشود بلکه منجر به یک عملیات، تولید، آموزش و برون‌دادی در طول فعالیت‌های سالیانه شود.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، جلال آل‌احمد را یکی از نویسندگان بزرگ معاصر خواند و افزود: این نویسنده کشورمان نقش و مهم و تاثیرگذاری را در تحولات اجتماعی ما داشت. آثار او در دوره حیات و پس از آن نیز منشا تحولاتی در جامعه ما بود. حال که نام جلال آل‌احمد بر این جایزه می‌درخشد ضروری است نگاه به او، آثار، سلوک و مشی این نویسنده در بررسی کارها مورد توجه قرار گیرد؛ به واقع ما با نام جلال آل‌احمد یک جهت دهی به این جایزه دادیم که آنجا نگاه غرب‌زدگی و از خودبیگانگی را نقد کرده و از بازگشت به خویشتن تجلیل می‌کنیم.

وی با اشاره به خاطره دیدار جلال آل احمد با رهبر معظم انقلاب (مدظله‌العالی) در یک مجمع علمی در مشهد اظهار کرد: همه افتخار جلال آل احمد این بود که کارهای خود را در محضر امام خمینی (ره) ارائه کرد.

محمدمهدی اسماعیلی در پایان ضمن اشاره به حضور جلال آل احمد در محضر امام خمینی (ره) گفت: جلال آل احمد به جریان و مسیر انقلاب و آن شعار الهام بخش انقلاب که بازگشت به خویشتن و مقابله با استعمار و استثمار بود، پایبند بود. انشاالله در مسیر جایزه ادبی جلال آل احمد به نماد فکر این نویسنده توجه ویژه شود.