ریحانه جولایی

با شیوع ویروس کرونا همه‌چیز تغییر کرد؛ شکل زندگی عوض شد و مردم به فضای مجازی متوسل شدند. در ماه‌های اول همه‌گیری ویروس کرونا تمام‌ کارهای روزانه به سمت آنلاین شدن رفت، از خریدهای خانه تا ویزیت شدن توسط پزشک، از دیدارهای دوستانه تا مراسم‌ سوگواری همه و همه در بستر اینترنت و فضای مجازی فراهم شد.

با طولانی شدن شیوع کرونا و تعطیلی گسترده مدارس یکی از مشکلات بزرگ خانواده‌ها و مسئولان آموزشی، عقب ماندن دانش‌آموزان از درس، مدرسه و فضای آموزشی بود. دانش‌آموزان هفته‌ها و ماه‌ها از مدرسه دور بودند و وضعیت درسی آن‌ها با مشکلات زیادی روبه‌رو شده بود و در این میان آموزش آنلاین بهترین راه برای ادامه درس و کلاس به‌حساب می‌آمد.

آموزش آنلاین، طرحی با انتقادهای بی‌شمار

اوایل آموزش آنلاین ایده خوبی به نظر می‌آمد، اما پس از مدتی انتقادات زیادی از این طرح شد. با آغاز سال تحصیلی جدید بیشتر اولیا تمایلی به بازگشایی مدارس نداشتند و تدریس در سامانه شاد و فضای مجازی را به حضور دانش‌آموزان در مدرسه ترجیح می‌دادند، و خرسند بودند که فرزندشان از ویروس کرونا در امان است.

در ادامه اما بسیاری از کارشناسان به این سبک آموزش اعتراض کردند و گفتند دانش‌آموزان درس‌ها را یاد نمی‌گیرند، تقلب زیاد است و دانش‌آموزانی که در طول سال نمره‌های خوبی نمی‌گرفتند در آزمون‌های آنلاین نمره‌های بالایی کسب می‌کنند. معلمان به‌تدریج به این شیوه با دید انتقادی نگریستند و بر این اعتقاد پای فشردند که سیستم آموزش آنلاین نه‌تنها چندان سودی ندارد و بر بار علمی دانش‌آموزان اضافه نمی‌کند، بلکه باعث می‌شود دانش‌آموزان با دانش اندک پایه تحصیلی خود را عوض کنند. این مشکلات درمورد دانش‌آموزان سال آخر دبیرستان و پایه اول دبستان بیشتر نمود دارد.

حالا تقریباً یک سال می‌شود که آموزش آنلاین جایگزین آموزش‌های حضوری شده است و با توجه به مشکلات شبکه شاد -که البته تا حدودی برطرف شده است-؛خانواده‌ها، معلمان، دانش‌آموزان و کادر آموزشی از این شیوه جدید دل‌خوشی ندارند.

دانش‌آموزان در انزوا به رشد اجتماعی نمی‌رسند

فارغ از مشکلات آموزشی کلاس‌های آنلاین،‌یکی از اصلی‌ترین کارکردهای مدرسه‌ها نیز از بین رفته و فرصت دیدار و تعامل دانش‌آموزان از آن‌ها گرفته‌شده است. از نگرانی‌هایی که والدین در دوران آموزش مجازی دارند، ارتباطات دانش‌آموزان در دنیای واقعی است. حضور در مدرسه و ارتباط با دیگر بچه‌ها، باعث تقویت روحیه تیمی و بالا رفتن عزت‌نفس در دانش‌آموزان می‌شود که در پیشرفت تحصیلی مؤثر است.

والدین از سویی اجتماع فرزندانشان در محیط مدرسه و کلاس درس و خطر ابتلا به ویروس کرونا تصویر نگران‌کننده پیش‌روی آن‌هاست و از سوی دیگر شاهد افت تحصیلی و انزوای فرزندانشان پشت رایانه و تبلت و تلفن همراه هستند.

بجز والدین، کارشناسان آموزشی هم افزایش افت تحصیلی دانش‌آموزان را از رهگذر آموزش آنلاین هشدار داده و خواهان توجه به این موضوع و ارائه راه‌حل شده‌اند. آن‌ها می‌گویند که ادامه این روند، می‌تواند پایه‌های علمی دانش‌آموزان را ضعیف کرده و در سال‌های آینده باعث ترک تحصیل آن‌ها شود. مقاله‌ها و سخنرانی‌های زیادی درباره اهمیت 3سال اول دوره ابتدایی وجود دارد که چکیده همه آن‌ها این است که فرایند شکل‌گیری شخصیت اجتماعی و آشنایی با دنیای پیرامون در 7 تا 10سالگی از طریق حضور در مدرسه میسر می‌شود. کودک در این محیط است که نخستین بار استقلال را تجربه می‌کند و گروه‌های دوستی پیرامون او شکل می‌گیرد. در محیط مدرسه است که با نظرات مخالف و متفاوت از خود آشنا می‌شود و در کلاس است که به توانایی‌های فردی و گروهی خود پی می‌برد. حواس پنجگانه کودک به‌خصوص دیدن و شنیدن در کلاس درس تقویت می‌شود و تمرکز در این دوره شکل واقعی به‌ خود می‌گیرد؛ بنابراین می‌توان گفت که انزوای اجباری و مستمری که ویروس کرونا به بشر تحمیل کرد، بیش از سایر افراد جامعه به فرآیند رشد کودکان لطمه زده است.

کلاس اولی‌ها و معضل آموزش آنلاین

از سوی دیگر درحالی‌که همه دانش‌آموزان با استفاده از آموزش مجازی دست‌وپاشکسته در حال طی این دوران پیچیده هستند، کلاس اولی‌ها و خانواده‌هایشان متوجه مسئله نگران‌کننده‌ای شده‌اند: پایه اولی‌ها از طریق آموزش از راه دور، الفبا را یاد نگرفته‌اند، در آموزش سایر درس‌ها و فهم مطالب، مشکلات زیادی دارند و مفاهیم آموزشی را از راه دور به‌درستی درک نمی‌کنند. آن‌ها در پله اول سوادآموزی به چاله افتاده‌اند. کرونا به گروهی از دانش‌آموزان بیش از بقیه آسیب رسانده و آن دانش‌آموزان ابتدایی به‌ویژه پایه اول و دوم هستند؛ کسانی که نخستین گام‌های تحصیلی‌شان را برداشته‌اند. نظرسنجی معاونت آموزش ابتدایی در ابتدای آذرماه از والدین دانش‌آموزان پایه اول و دوم ابتدایی در 31 استان کشور نشان می‌دهد که نیمی از والدین خواستار تشکیل کلاس حضوری به شکل محدود در ساعاتی از هفته هستند؛ البته در مقابل نیمی دیگر از آن‌ها به‌دلیل ترس از ابتلا به کرونا در محیط کلاس، همچنان مخالف حضور فرزندشان در مدرسه هستند. رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش‌وپرورش هم ضمن تأیید این مطلب گفت که در هفته‌های اخیر تماس‌ها و پیام‌های زیادی از سوی والدین با این معاونت برای برگزاری کلاس حضوری در دوره ابتدایی به‌ویژه پایه اول و دوم داشته‌ایم و به نظر می‌رسد دشواری‌های آموزش از راه دور کم‌کم خود را نشان می‌دهد.

معلمان به‌تدریج به آموزش آنلاین با دید انتقادی نگریستند و بر این اعتقاد پای فشردند که این شیوه نه‌تنها چندان سودی ندارد و بر بار علمی دانش‌آموزان اضافه نمی‌کند، بلکه باعث می‌شود دانش‌آموزان با دانش اندک پایه تحصیلی خود را عوض کنند. این مشکلات درمورد دانش‌آموزان سال آخر دبیرستان و پایه اول دبستان بیشتر نمود دارد

دانش‌آموزان کلاس‌های درس را جدی نمی‌گیرند

آموزش آنلاین برای دانش‌آموزان پایه‌های ابتدایی با سختی‌های زیادی همراه است. اما برای دانش‌آموزان مقاطع بالاتر برخی موضوعات کم‌رنگ‌تر می‌شود و توقع می‌رود دانش‌آموزان این مقاطع بیشتر به درس دل بدهند و از آموزش آنلاین نهایت استفاده را ببرند. با تمام ایرادهایی که به آموزش‌ها و فضای آموزشی آنلاین گرفته می‌شود؛برخی معلمان بر این باورند که سیستم آموزشی برای دانش‌آموزان مقطع دبیرستان مشکلی ندارد، معلمان کار خود را خوب انجام می‌دهند و مشکل اصلی به خود بچه‌ها بازمی‌گردد.

زهرا مبینی، دبیر دروس ریاضی و فیزیک دبیرستان در گفت‌وگویی به «توسعه ایرانی» می‌گوید: هرچند نمی‌توان این سیستم را با آموزش‌های حضوری مقایسه کرد، اما در کلاس‌های تصویری معلم می‌تواند دانش‌آموز را ببیند و تخته هم روبه‌روی دانش آموزان وجود دارد.

پایه اولی‌ها از طریق آموزش از راه دور، حروف الفبا را یاد نگرفته‌اند، در آموزش سایر درس‌ها و فهم مطالب، مشکلات زیادی دارند و مفاهیم آموزشی را به روش مجازی به‌درستی درک نمی‌کنند؛ گویی که در پله اول سوادآموزی به چاله افتاده‌اند

بااین‌حال او معتقد است دانش‌آموزان به‌درستی از این امکان استفاده نمی‌کنند و گویا برای دانش‌آموزان دبیرستانی باید قوانین سخت‌گیرانه‌ای اعمال کرد تا درس بخوانند یا زمان امتحان تقلب نکنند. بسیاری از بچه‌ها در کلاس حضور چندانی ندارند و با ترفندهایی چون قطع صدا و تصویر می‌خواهند از کلاس خارج شوند و به‌طورکلی دل به درس نمی‌دهند.

مبینی در آخر به نکته قابل‌توجهی اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از مشکلاتی که آموزش آنلاین برای تمام مقاطع تحصیلی دارد این است که خانه از اساس نمی‌تواند یک محیط آموزشی باشد و نظمی که در مدارس اعمال می‌شود در خانه وجود ندارد.

زنگ خطری برای کم‌سوادی یک نسل

در ماه‌های اخیر بسیاری از معلمان و مسئولان آموزشی نگرانی عمیق خودشان را نسبت به مشکلات آموزش آنلاین اعلام کرده‌اند و حتی می‌گویند باید زنگ خطری برای سواد این نسل به صدا درآید.

تکرار پایه بعد از بحران کرونا از دیگر مسائلی است که برخی خانواده‌ها روی آن حساب کرده‌اند. بااین‌حال روانشناسان می‌گویند تکرار پایه برای کودکان اصلاً خوشایند نیست و بچه‌ها آن را عادی تلقی نمی‌کنند و قطعاً موجب پایین آمدن اعتمادبه‌نفس آن‌ها در طولانی‌مدت می‌شود.

این روزها اما زمان امتحانات ترم اول دانش‌آموزان است. کارشناسان می‌گویند نتایج آن می‌تواند منبع خوبی برای تصمیم‌گیری درباره چگونگی ادامه فعالیت مدارس باشد؛ اینکه آموزش‌ها همچنان مجازی دنبال شود، حضوری شود یا ترکیبی از این دو. به‌هرروی آنچه مسلم است آموزش ‌و پرورش باید توأمان باشد؛ ضرورتی که در شرایط پاندمی کرونا تحقق آن غیرممکن می‌نماید.