خبرگزاری شبستان _ اهواز

سد دز یک سد بتونی  برق آبی است که در دوران سلطنت  محمدرضا شاه پهلوی توسط یک کنسرسیوم ایتالیایی در ۲۳ کیلومتری شمال شرق  اندیمشک بر روی رودخانه کارون احداث شد. این سد 125 هزار هکتار از اراضی پایین دست را آبیاری می‌ کند و نقش مهمی در کنترل سیلاب‌ های بالادست دارد و نیروگاه این سد دارای قدرت نصب ۵۲۰ گاوات است.

احداث سد عظیم دز، در سال ۱۳۳۸ خورشیدی توسط ایتالیایی ها در کوه های زاگرس آغاز و در سال ۱۳۴۱ خورشیدی پایان یافت. دریاچه این سد ۶۵ کیلومتر طول و 225 هزار کیلومترمربع مساحت داشته و گنجایش نهایی آن 3.3 میلیارد مترمکعب است.

این سد با ارتفاع ۲۰۳ متر در زمان ساخت خود به عنوان یکی از مرتفع ترین سدهای جهان (ششمین سد جهان در آن زمان) شناخته می‌ شد و در حال حاضر نیز پنجاهمین سد بلند دنیا در بین سدهای ساخته شده و در دست ساخت است.

هدف اصلی از احداث سدهایی نظیر سددز تأمین نیروی لازم جهت تولید برق، کنترل سیلاب ها و تنظیم آب جهت مصارف آبیاری است. به منظور کنترل سیلاب ها دو تونل سرریز در ضلع شرقی دریاچه و با فاصله کمی از بدنه سد ساخته شده که قطر تونل تخلیه شماره یک ۱۴ متر و و تونل شماره دو ۱۲٫۶ متر است و هر یک از آنها قادر به تخلیه سه هزار متر مکعب آب در ثانیه است.

همچنین دو تونل آبگیر اصلی در ضلع غربی دریاچه ایجاد شده که هر یک به انشعاباتی با قطر کمتر تقسیم شده که توسط آنها آب پشت دریاچه به توربین ها می ‌رسد و حداکثر آب خروجی هریک از تونل های آبگیری اصلی برابر با ۲۴۰ متر مکعب در ثانیه است.

در وسط بدنه سد در ارتفاع ۲۲۲٫۷ متری از سطح دریا سه دریچه آبیاری مخروطی شکل به منظور آبیاری زمین‌ های کشاورزی و نیز کنترل سیلاب ها وجود دارد که حداکثر خروجی هر یک از این دریچه‌ های آبیاری ۶۰ متر مکعب در ثانیه است.

تعداد هشت واحد ژنراتور هریک به قدرت ۶۵ مگاوات در نیروگاه سد دز وجود دارد و بدین ترتیب ظرفیت تمامی نیروگاه مجموعاً ۵۲۰ مگاوات است. کلید خانه که در ارتفاع ۵۷۷٫۵ متری از سطح دریا واقع شده شامل کلیدهای قدرت از نوع روغنی - گازی و کلیدهای هوایی شمش‌ های اصلی و فرعی و دیگر تجهیزات لازم برای ولتاژ ۲۳۰ کیلو ولت است.

اتاق کنترل سد دز در ضلع غربی دره نزدیک به بدنه سد در ارتفاع ۲۲۵ متری از سطح دریا قرار دارد و مجموع طول جاده ‌های تونلی منتهی به اتاق فرمان و نیروگاه ۶٫۵ کیلومتر است.

سعید رئوفی نسب، مدیرعامل و رئیس هیات مدیره شرکت تولید و بهره‌ برداری سد و نیروگاه دز، ارتفاع فعلی آب این سد را ۳.۶.۵ دانست و گفت: ارتفاع آب سد نباید از زیر ۳۱۰ پایین تر می رفت ولی با توجه به وضعیت خشکسالی تا این ارتفاع پایین رفتیم.

وی اضافه کرد: سد دز تا ارتفاع ۳۵۲ متر آبگیری می شود و اگر آب سد بیشتر از این کم شود به لحاظ بهره برداری و مسائل پایداری سازه سد ایجاد مشکل می کند و به صلاح نیست؛ لذا در حال حفظ ارتفاع هستیم و ورودی و خروجی را با ارتفاع ثابت تقریبا یکسان کردیم.

وی افزود: تقریبا ۴۵.۵ متر از نظر ارتفاعی و حدود 2 میلیارد مترمکعب فضای خالی داریم که بخشی از این فضا کاملا طبیعی است زیرا در حال حاضر فصل آبگیری نیست بنابرین انتظار نمی رود که در ارتفاع ۳۵۲ متری باشیم ولی الان از حد مینیمم هم پایین تر و در شرایط کاملا بحرانی هستیم.

رئوفی نسب، با بیان اینکه چنین خشکسالی در طول ۷۰ سال گذشته بی سابقه بوده، عنوان کرد: سه ماه پاییز و ماه اول زمستان تقریبا بارندگی صفر بوده؛ بارندگی که باعث پر شدن سد می شود، از نظر ما باید دارای دو خصوصیت باشد، یکی اینکه باید در بالادست اتفاق بیفتد و دوم اینکه شدت بارندگی باید طوری باشد که روان آب باشد؛ اگر بارندگی جذب زمین شود از نظر ما بارندگی انجام نشده است.

وی ادامه داد: ما در سال گذشته که به لحاظ بارندگی سال خوبی هم نبود، یک پیک سیلاب هزار و ۵۰۰ مکعب بر ثانیه را تجربه کردیم ولی امسال دبی ما از ۱۰۰ متر بالاتر نرفته بارندگی هایی که در بالادست انجام شده حداکثر آورد آب را از ۴۰ یا ۵۰ مترمکعب بر ثانیه به ۱۰۰ متر رسانده است.

وی ابراز کرد: در حال حاضر ورودی ما حدود ۵۰ مترمکعب بر ثانیه و خروجی هم همین مقدار است؛ لذا انتظار نداشتیم که در این فصل در این ارتفاع باشیم حتی سال گذشته حداقل ارتفاع ۱۰ متر بیشتر از این مقدار بوده و امسال متاسفانه چشم انداز خوبی هم در انتظار ما نیست.

مدیرعامل و رئیس هیات مدیره شرکت تولید و بهره ‌برداری سد و نیروگاه دز، اظهار کرد: شواهد و گزارش های هواشناسی خبر خوبی به ما نمی دهند به همین دلیل مجبورهستیم با مردم صادقانه سخن بگوییم و اعلام کنیم که وضعیت آب بحرانی است و ذخیره مطلوب، چشم انداز مناسب برای بارش و ذخیره برف آنچنانی نداریم.

وی خاطر نشان کرد: آب و برق خوزستان کمیته های مختلفی تشکیل داده و در حال حاضر سیاست سازمان حفظ شرایط موجود است و باید سعی کنیم وضع از این بدتر نشود و به دلایل متعدد باید پاسخگوی شبکه برق هم باشیم نه از نظر تولید برق بلکه از نظر بالانس برق که اگر همکاری نشود برق مردم منطقه هم قطع خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه سیاست سازمان آب و برق، حفظ منابع آبی موجود است و مسلما در صورت بهبود وضعیت، شرایط بهتری را برای مردم ایجاد می کنیم، اذعان داشت: نگاه ما این نیست که آب اضافی را نگه داریم، ذخیره آب شد از زیر ۳۱۰ نباید کاهش می یافت ولی الان به ۳۰۶.۵ رسیده یعنی ۳.۵ متر ذخیره حداقل را هم مصرف کردیم و اگر آب از این پایین تر رود به سازه سد آسیب می زند.

رئوفی نسب، اظهار کرد: از سال ۵۶ تا ۸۶ آورد رودخانه دز تقریبا ۲۵۰ مترمکعب به بالا بوده و از سال ۸۶ تا ۹۶ این آورد به زیر ۲۰۰ رسیده و امسال زیر ۱۴۰ مترمکعب است؛ آورد ما کم بوده که می تواند دلایلی همچون انتقال آب، کمبود بارش، خشکسالی و تغییرات اقیلیمی داشته باشد.

وی متوسط بارش خوزستان در سال را 250 میلی متر دانست و تاکید کرد: از بهمن سال جاری تا اردیبهشت سال آینده، چهار ماه امیدوار کننده برای بارش داریم و پیش بینی ما این است که این شرایط بهتر شود ولی سد دز پر نخواهد شد و مجبوریم خود را با وضعیت و شرایط موجود تطبیق دهیم.