شفا آنلاین:«شنوایی» یکی از حواس است که نقش اساسی در روابط بین موجودات زنده و محیط دارد. قدرت شنوایی برای بسیاری از اعمال حیوانات زمینی مانند دفاع، تغذیه و... ضروری است. در انسان نیز جایگاه این قابلیت مهم تر خواهدبود زیرا با توسعه زبان گفتار، اساس روابط اجتماعی و ارتباطی محسوب می شود.
 
به گزارش شفا آنلاین:بیش از 5 درصد جمعیت جهان یعنی 360 میلیون نفر، از ضعف قدرت شنوایی ناتوان کننده رنج می برند. از این تعداد 328 میلیون نفر بزرگسال و 32 میلیون نفر کودک هستند و بیشتر آنها در کشورهای با سطح درآمد پایین یا متوسط زندگی می کنند. حدود یک سوم سالمندان بالای 65 سال گرفتار این مشکلات هستند که بیشتر ساکنان آسیای جنوب شرقی، آسیای میانه و کشورهای جنوب صحرای آفریقا را در بر می گیرد.
 
اما پیش از پرداختن به موضوع «ناشنوایی» بهتر است کمی با مفهوم «صدا» آشنا شویم. یک موج صدا با ارتعاش مولکول ها در اطراف موقعیت تعادل خود ایجاد می شود و به علت ارتعاش در محیط منتشر می شود. این ارتعاش معمولا در هوا انجام می گیرد، اما در محیط مایع یا جامد نیز امکان پذیر است. ارتعاشات توسط گوش دریافت می شود و پرده گوش که نقطه شروع تحریک و درک اطلاعات صوتی است، تحریک می کند.

 
3 ویژگی فرکانس، شدت و مدت در این رابطه با قدرت شنوایی مطرح است. فرکانس به تعداد ارتعاشات در ثانیه گفته می شود که هرچه این تعداد کمتر باشد، صدا بم تر و هرچه بیشتر باشد، صدا زیرتر است. فرکانس برمبنای هرتز اندازه گیری می شود. شدت صدا نیز به دامنه صدا بستگی دارد که هرچه بیشتر باشد، صدا بلندتر خواهدبود. این ویژگی صوت براساس دسی بل تعیین می شود. مدت صدا بازه زمانی است که طی آن محیط لرزش دارد و برحسب ثانیه اندازه گیری میش ود.

قدرت شنوایی انسان
 
گوش انسان قادر به شنیدن صداهایی بین 20 تا 20 هزار هرتز است. در مقایسه با این قدرت شنیداری باید به صداهایی پایین تر از فرکانس 20 هرتز اشاره کرد که ما نمی توانیم آنها را بشنویم، اما بعضی حیوانات مانند فیل این قدرت درک را دارند. آنها همچنین می توانند پایین ترین ارتعاشات زمین را نیز احساس کنند. از طرفی، باید به فراصوت ها با فرکانس بالاتر از 20 هزار هرتز اشاره کرد. سگ و گربه قادر به شنیدن صداهایی تا 40 هزار هرتز و خفاش و دلفین تا 160 هزار هرتز هستند.
 
صفر تا 120 دسی بل شدت صوتی است که گوش انسان می تواند دریافت کند، اما شدت صوت 120 دسی بل سطح بسیار بالایی است و می تواند به ساختار گوش داخلی آسیب های جبران ناپذیری وارد کند. شنوایی درواقع نتیجه عملکرد گوش و مغز است.
 
گرچه تصور شنیدن صداها بدون گوش محال به نظر می رسد اما ارتباط نداشتن با مغز نیز گوش را به میکروفونی با سیم قطع، تبدیل خواهدکرد. گیرنده های شنوایی محرک ها را دریافت می کنند و از طریق اعصاب مخصوصی به مغز می فرستند. این پیام ها در مغز تجزیه و رمزگشایی می شود تا در قشر مغزی به ادراک برسد.

ناشنوایی و ضعف شنیداری
 
اگر فرد قادر نباشد مانند فرد سالم صداها را در آستانه 25 دسی بل بشنود، دچار ضعف شنیداری است. کاهش شنوایی ممکن است خفیف، متوسط، شدید یا خیلی شدید باشد که در یک یا هر دو گوش ایجاد می شود و مشکلاتی برای مکالمه و درک صداها ایجاد خواهدکرد. افراد مبتلا به اختلال شنوایی دچار ضایعات شنوایی متوسط تا شدید هستند.
 
استفاده از وسایل کمک شنیداری مانند سمعک یا کاشت حلزون می تواند در تقویت شنوایی و برقراری ارتباط با دیگران موثر باشد. البته افراد ناشنوا معمولا از ضعف شدید شنوایی رنج می برند و تقریبا هیچ صدایی را نمی شنوند و از زبان اشاره برای برقراری ارتباط استفاده می کنند.
 
ناشنوایی ممکن است به دلیل درگیر شدن گوش خارجی (معمولا استفاده از گوش پاک کن) یا آسیب به گوشی میانی (اوتیت، ضایعات استخوانی و...) ایجاد شده باشد. گاهی نیز ناشنوایی ناشی از عدم عملکرد گوش داخلی است که ناشنوایی «ادراکی» یا «عصبی- حسی» گفته می شود. معمولا آسیب سلول ها یا عصب شنوایی علت این بیماری است. در بعضی موارد نادر نیز ناشنوایی به مرکز شنوایی در مغز مربوط می شود.

علل زمینه ساز ضعف شنیداری
 
به طور کلی این مشکل به دو گروه علل مادرزادی و اکتسابی تقسیم می شود؛ علل مادرزادی: این عوامل منجر به ضعف شنیداری از زمان تولد یا کمی پس از زایمان می شوند که می تواند ناشی از وراثت یا بعضی عوارض دوران بارداری یا زایمان باشد. از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
 
•    سرخجه، سفیلیس یا برخی عفونت های مادر در دوران بارداری
•    وزن پایین در زمان تولد
•    آسفیکسی (کمبود اکسیژن) در زمان تولد
•    مصرف نامناسب داروهایی مانند آمینوگلیکوزیدها (رده ای از آنتی بیوتیک ها مانند جنتامایسین، توبرامایسین) ضدمالاریا و دیورتیک در دوران بارداری
•    زردی شدید در دوره نوزادی
•    بیماری های عفونی مانند مننژیت، اریون و سرخک
•    عفونت های مزمن گوش
•    وجود مایع در گوش (اوتیت در حد متوسط)
•    مصرف بعضی داروها مانند انواع تجویز شده در درمان عفونت های نوزادی، مالاریا، سل مقاوم و سرطان
•    ضربه مغزی یا جراحت های گوش
•    حضور در محیط با صداهای خیلی شدید مانند کارخانجات فلزات سنگین و... و استفاده مداوم از گوشی با صدای بلند
•    افزایش سن (تحلیل سلول های شنوایی)
•    اوتیت مزمن در کودکان یکی از شایع ترین علل ضعیف قدرت شنوایی است.

ناشنوایی و ضعف شنیداری؛ 360 میلیون نفر در جهان
 
تاثیر کاهش شنوایی بر زندگی فرد
 
تاثیر آموزش و یادگیری:
 
یکی از مهم ترین پیامدهای ضعف شنوایی مربوط به توانایی برقراری ارتباط با دیگران است. توجه نکردن به این مساله و رعایت نکردن اقدامات مناسب باعث می شود این کودکان در یادگیری زبان تاخیر داشته باشد.

ضعف شنیداری و درمان نشدن بیماری های گوش مانند اوتیت تاثیرات منفی جبران ناپذیری بر روند تحصیلی کودکان می گذارد چنین کودکانی معمولا نیاز به توجه و امکانات بیشتری در مدرسه دارند، اما مسلما همیشه در دسترس نخواهدبود.

تاثیر اجتماعی و عاطفی:
 
ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران می تواند پیامدهای انکارناپذیری بر زندگی روزمره داشته باشد و زمینه ساز احساس تنهایی، انزوا و سرخوردگی، به خصوص در سالمندان کم شنوا می شود.

تاثیر اقتصادی:
 
برآورد سازمان بهداشت جهانی نشان می دهد اختلالات شنوایی سالانه هزینه ای بالغ بر 750 میلیارد دلار به جوامع تحمیل می کند که هزینه های بخش درمان (به جز وسایل کمک شنیداری)، آموزش، کاهش نیروی مولد و هزینه های اجتماعی را دربر می گیرد. در بعضی کشورهای در حال توسعه، کودکان مبتلا به ضعف شنیداری و ناشنوایی آموزش های مناسبی نمی بینند. بزرگسالان کم شنوا معمولا بیکارند و در صورت اشتغال نیز معمولا شغل و درآمدی کمتر از بقیه دارند. این درحالی است که بهبود دسترسی به آموزش، توانبخشی حرفه ای و افزایش سطح آگاهی، به ویژه میان کارفرمایان نسبت به بزرگسالان مبتلا به اختلالات شنوایی، موجب کاهش نرخ بیکاری در جامعه خواهدشد.

پیشگیری
 
به طور کلی، به نظر می رسد نیمی از موارد اختلالات شنوایی در صورت انجام اقدامات سلامت عمومی قابل پیشگیری باشد و 60 درصد موارد تا سن 15 سالگی ناشی از علل اجتناب پذیر است. این رقم در کشورهای فقیر یا درآمد متوسط بسیار بیشتر (75 درصد) از کشورهای ثروتمند (49 درصد) گزارش می شود. از جمله علل قابل پیشگیری عبارتند از:
 
•    بعضی از عفونت ها ماند اریون، سرخک، سرخجه، مننژیت، عفونت های ناشی از سیتومگالوویروس و اوتیت مزمن (31 درصد)
•    عوارض زایمان مانند کمبود اکسیژن، وزن پایین، تولد زودهنگام و زردی (17 درصد)
•    مصرف بعضی از داروها در خانم های باردار و نوزادان (4 درصد)
•    دیگر عوامل (8 درصد)

راهکارهایی برای پیشگیری آسان
 
•    واکسیناسیون کودکان در برابر بیماری های اریون، مننژیت، سرخک و سرخجه
•    واکسیناسیون نوجوانان و خانم های در سن باروری نسبت به سرخجه پیش از بارداری
•    پیشگیری از عفونت های سیتومگالوویروس در خانم های باردار از طریق بهداشت درست، تشخیص و  درمان سفیلیس و دیگر عفونت ها در آنها
•    بهبود مراقبت های پیش و زمان تولد و اقدامات لازم برای زایمان های بی خطر
•    انجام مراقبت های لازم سلامت گوش
•    تشخیص به موقع اوتیت در کودکان و اقدام دارویی یا جراحی مورد نیاز
•    آموزش در زمینه مصرف نکردن برخی داروهای خطرناک بدون تجویز پزشک و توجه به دوز مناسب
•    لزوم مراقبت های خاص برای کودکان با احتمال خطر بالا (زمینه فامیلی، وزن پایین زمان تولد، ابتلا به زردی و...) برای کنترل شنوایی، تشخیص سریع و درمان احتمالی
•    کاهش آسیب های ناشی از صداهای بلند و آسیب زا به کمک تمهیداتی مانند استفاده از محافظ گوش و...


 
تشخیص و درمان
 
تشخیص و مداخله زودهنگام یکی از مهم ترین اقدامات برای کاهش تاثیر اختلالات شنوایی بر رشد و موفقیت تحصیلی کودک است که در کودکان و نوزادان می تواند منجر به بهبود گفتار و آموزش شود. تشخیص در دوران پیش دبستان و دبستان، کنترل بیماری های مربوط به گوش و ناشنوایی برای جبران و درمان زودهنگام این اختلالات ضروری است. درواقع، کم شنوایی در بچه ها معمولا ناشی از علل قابل اصلاح مانند تجمع مایع یا عفونت در گوش میانی است که با درمان های دارویی یا جراحی های ساده به خوبی درمان می شود.
 
توجه خانواده به حفظ سلامت و مراقبت گوش فرزندان از زمان تولد تاثیر قابل توجهی در پیشگیری و بروز مشکلات برگشت ناپذیر خواهدداشت. استفاده از وسایل کمک شنیداری و دیگر اقدامات درمانی نیز کاشت حلزون می تواند در بهبود وضعیت افراد مبتلا به ضعف شنیداری موثر باشد.
 
توصیه می شود این افراد از خدمات مراکز گفتاردرمانی نیز بهره مند شوند. این در حالیاست که تولید پروتزهای شنوایی به کمتر از 10 درصد مجموعه نیاز کل کشورها و 3 درصد نیاز کشورهای در حالت توسعه را تامین می کند.
 
کاهش شنوایی در سنین بالا اغلب به علت ضعف عصب شنوایی است که به آن «پیرگوشی» گفته می شود. گرچه این مشکل به خوبی با سمعک قابل اصلاح است، اما استفاده از آن برخلاف عینک، برای مردم چندان پذیرفته شده نیست. حداقل 20 تا 30 درصد سالمندان درجاتی از کم شنوایی حسی- عصبی دارند که می تواند به کمک سمعک کیفیت زندگی را ارتقا ببخشند، اما معمولا نسبت به آن موضع می گیرند.هفته نامه سلامت

 دکتر مهدی بخشایی-، متخصص گوش و حلق و بینی، جراح سر و گردن