سال هاست به دنبال کاهش بودجه عمومی کشور و قرار گرفتن در شرایط غیرمنصفانه تحریم، شاهد تغییر رویکرد و موضع به هنگامی در برنامه ریزی کشور به سمت رفع تصدی گری دولتی و کاهش گسترده حدود مالکیت و اختیارات تام بر اموال غیر منقول و زیر ساخت های ملی و واگذاری بسیاری از آن ها به سرمایه گذار و بهره برداران بخش خصوصی هستیم.
در این بین حفاظت و باز زنده سازی آثار و بناهای تاریخی را شاید بتوان یکی از پرهزینه ترین چالش های مستمر دولت ها در 50 سال اخیر دانست که نه قابل چشم پوشی است و نه می توان بی مهابا به صرف اعتبارات ملی در آن ها دل خوش کرد.
نماینده و ناظر استانی صندوق احیا و بهره برداری از اماکن فرهنگی و تاریخی در استان سمنان در گفت وگو با ایرنا خاطرنشان کرد: هر میزان هزینه کرد در محلی که قرار نیست فعالیتی در آن صورت پذیرد، محکوم به تخریب، اضمحلال و از میان رفتن سرمایه های ملی است، پس ضرورت برنامه ریزی و پیش بینی اهداف جهت ایجاد کاربری متناسب با آثار و بهره برداری بهینه از این سرمایه های فرهنگی ویژه در کشور، به عنوان یک چشم انداز میان مدت که دارای شاخصه های مورد تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی در حوزه اقتصاد مقاومتی است، به شدت مورد توجه قرار گرفته است.
هانی رستگاران گفت: مسیری که قرن 18 میلادی و بین دهه 30 تا 50 قرن 19 میلادی، پس از پایان جنگ جهانی دوم، در شرایط رکود اقتصادی اروپا، در کشورهایی نظیر بریتانیا، فرانسه، ایتالیا، سویس و کشورهای اسکاندیناوی آن را در قالب پروژه های مشارکت ملی و با شعار آغاز چرخه گردشگری با هویت ملی کلید زدند و امروز ثمر سیاست های اقتصاد غیر دولتی را با لقب گرفتن به عنوان مهم ترین مقاصد گردشگری تاریخی و جایگزینی سرانه درآمدهای کشور با تقویب صنعت گردشگری که به طور متوسط 18 الی 78 درصد درآمدهای نا خالص داخلی در کشور را در بر می گیرد نظاره گر هستند.
وی افزود: با نگاهی به تجربه موفق سایر کشورهای جهان و منطقه خاورمیانه در زمینه تقویت و توسعه صنعت گردشگری، با وجود بیش از یک میلیون اثر تاریخی- فرهنگی در ایران، بستر رونق این صنعت و ایجاد درآمد و اشتغال پایدار از این طریق به طور وسیعی فراهم است.
نماینده و ناظر استانی صندوق احیاء و بهره برداری از اماکن فرهنگی و تاریخی در استان سمنان با بیان اینکه با استقرار دولت تدبیر و امید، تحولات فراوانی در حوزه میراث فرهنگی کشور رقم خورد، ادامه داد: از مهم ترین این رویدادها تغییر در نوع نگاه و مواجهه با آثار و ابنیه تاریخی از محلی برای هزینه کرد صرف و نامتناهی، به یک فرصت درآمدزایی پایدار به شمار می رود.
وی تصریح کرد: برای دستیابی به این هدف با توجه به گستردگی و پراکنش موضوعی پلاک ها، شهرها و محوطه های تاریخی- فرهنگی در ایران و ضرورت ساماندهی، مدیریت و پایش هر یک، نهادی تخصصی با رویکرد علمی و منطقی تحت عنوان صندوق احیاء و بهره برداری از اماکن فرهنگی و تاریخی از سال 1386 با مصوبه هیات محترم وزیران تأسیس شد که بر اساس وظایف و حیطه اختیارات تعریف شده، باید تعدادی از بناهای تاریخی که دارای شرایط مندرج در اساسنامه صندوق و دستورالعمل های بعدی باشد را با لحاظ کردن اولویت های ترسیم شده، به بهره بردار بخش خصوصی واگذار کند.
رستگاران افزود: این مسیر تا سال 1391 ادامه داشت تا در سال 1393 و پس از استقرار دولت دهم و هم زمان با تغییر دیدگاه های اقتصادی و فرهنگی دولت جدید، به سرعت در ریل اصلی قرار گرفت.
وی با اشاره به برگزاری مزایده بیش از 400 بنای تاریخی در کشور از سال 1392 تا کنون از جمله دستآوردهای مهمی است که به صورت ماهیانه در حال افزایش است، گفت: روش واگذاری ها از طریق صندوق احیاء در قالب طرح های اقتصادی BOT و BOO با ارائه تسهیلات و شرایط ویژه بلند مدت به سرمایه گذاران است.
وی ادامه داد: در این روش ها ابتدا پس از شناسایی وضعیت کلی بنا و ارزیابی فنی به لحاظ امکان واگذاری، بررسی حقوقی و مالکیتی با توجه به اینکه بناهای تحت مالکیت دولت در اولویت قرار دارند و ارزیابی اقتصادی منطقه و تدوین سند توجیهی و فنی برای متقاضیان، با نظر کارشناسان رسمی دادگستری یا قوه قضائیه، تعیین میزان برآورد حجم سرمایه گذاری جهت انجام فاز عملیات مرمت و ساماندهی و فاز عملیات احیاء و تجهیز صورت می گیرد.
رستگاران با بیان اینکه پس از تعیین این رقم مدت زمان بهره برداری، میزان اجاره بهاء ماهیانه، میزان تنفس پیش از آغاز پرداخت اجاره بهاء و سایر ملزومات در دفتر اقتصادی معاونت سرمایه گذاری صندوق احیاء مورد ارزیابی و استخراج قرار گرفته، گفت: سپس مراحل آماده سازی اسناد و مدارک مزایده عمومی و نشر آگهی آغاز می گردد.
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سمنان نیز گفت: به طبع در مواجهه با بناهای تاریخی حساسیت های فراوانی وجود دارد که این مهم را شرایط با سایر مزایدات متمایز می کند، واگذاری بنای تاریخی به فردی مجرب در مرمت بناهای تاریخی یا فعالیت های گردشگری، متعهد و حایز شرایط اختصاصی و عمومی از شاخصه های اصلی تعیین فرد در کمیته فنی و بازرگانی است.
حسین خواجه بیدختی خاطرنشان کرد: پس از اتمام مزایده و تعیین برنده، طی مراسمی بنا به سرمایه گذار واجد شرایط تحویل شده و فرآیند مرمت و ساماندهی بنا به منطور آماده سازی جهت احیاء و بهره برداری، تحت نظارت دقیق کارشناسان ستادی و استانی میراث فرهنگی آغاز می شود.
وی با اشاره به این موضوع که برتری این نوع واگذاری، ایفای نقش نظارتی، حاکمیتی است و در نهایت مرمت اصولی بنا را به همراه خواهد داشت، تصریح کرد: این مواریث ارزشمند سرزمین کهن ایران از دیر باز، به نسل های کنونی منتقل شده و ما نیز وظیفه داریم تا آن را به همین شکل به نسل های بعد انتقال دهیم.
خواجه بیدختی افزود: در استان سمنان فرآیند واگذاری بناها به بخش خصوصی با واگذاری کاروانسرای شاه عباسی ده نمک واقع در شهرستان آرادان در آبان ماه 1394 آغاز شد.
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سمنان ادامه داد: همزمان با شروع عملیات مرمت حفاظتی و اضطراری بخش هایی از این بنا که آسیب های جدی را طی سال های گذشته متحمل شده بود، مراحل تهیه طرح مرمت و احیاء مجموعه در دست انجام بود.
وی با اشاره به اینکه پس از پایان تهیه طرح و تصویب آن در شورای فنی میراث فرهنگی استان سمنان، مرمت ضلع شمال شرق کارونسرا به منظور احیأ و ایجاد رستوران و استراحت گاه مسافرین در دستور کار قرار گرفت، افزود: با بهره گیری از نوع مرغوب سنگ و با دستورات کارگاهی منظم به شکل مطلوب صورت پذیرفت.
وی یاد آور شد: سقف کاروانسرا نیز در سنوات گذشته با پوشش سیمان پوشانده شده بود که شرایط مناسبی را برای پشت بام ایجاد نمی نمود و در برخی از نقاط ترک های عمیق و قابل توجهی بر پیکره گنبدها و سطح نقش بسته بود پس با توجه به نیاز سقف با پوشش ایزوگام اندود شد و در حال سیر مراحل پایانی است.
خواجه بیدختی افزود: سایر بناهایی که در حال حاضر به سرمایه گذاری بخش خصوصی واگذار گردیده اند، خانه طاهریان و خانه کلانتر یا رجبی سمنان هستند که از آثار شاخص عهد قاجار در شهر سمنان به شمار می روند.
مدیر کل میراث فرهنگی استان سمنان با بیان اینکه هر دو بنا اردیبهشت ماه سال 1395 واگذار شده اند و بلافاصله پس از تحویل و تحول کار عملیات مرمتی بناها آغاز شد، افزود: تا کنون عملیات تعویض تیرهای چوبی سقف ها، ترمیم و بهسازی جداره بیرونی دیوارهای حیاط، ساخت درب های چوبی برای نصب در مجموعه ها و بخش فراوانی از ترمیم سقف ها به شکل مطلوبی صورت پذیرفته است.
وی، هزینه مرمت خانه طاهریان مبلغی بالغ بر 4400 میلیون ریال و خانه کلانتر یا رجبی نیز بالغ بر 6600 میلیون ریال برآورد کرد و گفت: پیش بینی می شود با روند فعلی در صورت عدم بروز مسایل پیرامونی در خلال پروژه، کار مرمت و بهسازی هر دو بنا تا پایان سال جاری به اتمام برسد و در ابتدای سال جدید این دو بنا که تحت عنوان کاربری های اقامت گاه سنتی شامل خانه طاهریان و رستوران و سفرخانه سنتی در خانه رجبی افتتاح شود.
خواجه بیدختی افزود: مجموعه چشمه علی دامغان نیز از جمله مجموعه هایی است که مدیریت بهره برداری آن از 3 سال پیش به بخش خصوصی سپرده شده است و با توجه به اینکه این مجموعه در فهرست نفایس ملی قرار گرفته است، حفاظت و پاسداشت شایسته از آن در اولویت نخست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سمنان قرار دارد.
وی با بیان اینکه از این رو بخش تفریحی مجموعه به منظور ساماندهی، آماده سازی و احیاء باغ تاریخی به شکل گذشته در طرح و برنامه اداره کل قرار گرفت، تصریح کرد: با عقد قرارداد با کارشناس مربوطه، خرید نهال و درختان متناسب با آب و هوای منطقه و همکاری و مساعدت مسئولین محلی و شهرداری به شکل عملیاتی اجرا شد.
وی ادامه داد: اینک با گذشت 3 سال از بهره برداری بهینه مجموعه می توان سر زندگی، پویایی و حیات مجدد را در چشمه علی دامغان نظاره گر بود و این فرآیند به صورت روزمره در حال رشد بوده و امید است تا پایان سال بخش عمده ای از نهال ها و درختچه های کاشته شده به ثمر نشیند.
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سمنان گفت: سایر بناهایی که تا کنون در استان فرآیند مزایده آن ها برگزار شده و منتظر تعیین برنده نهایی هستند شامل کاروانسرای شاه عباسی دامغان، خانه ابراهیمی و خانه میر رحیمی دامغان، کاروانسرای شاه عباسی میاندشت واقع در شهرستان میامی، کاروانسرای شاه عباسی ایوانکی واقع در شهرستان گرمسار می شود.
استان سمنان بیش از هزار اثر تاریخی ،معنوی و طبیعی تاریخی شناسایی شده دارد که حدود 800 اثر در فهرست آاثر ملی به ثبت رسیده است.
7341/6103/6026