به گزارش نصر، یادش به خیر! روزگاری همین تبریز ما باغ شهر ایران بود. بله! همین تبریز خودمان را می گویم. تبریزی که امروز دیگر خبری از آن باغ ها نیست. تبریز علی رغم تمام زیبایی های ذاتی، با چالشی بزرگ روبرو است. کمبود فضای سبز در تبریز این روزها بیداد می کند. اگر از المان های شهری و رنگ های تیره فضای تبریز بگذریم، که جای بسی بحث دارد، تنها جلوه بصری شهر منوط به فضای سبز می شود و بس!

البته کمبود سرانه فضای سبز در ایران و به طور اخص در تبریز مبحث جدیدی نیست. از یک طرف شهر هر روز گسترش می یابد، از طرف دیگر جمعیت تبریز نسبت به چند دهه پیش افزایش یافته است، اما در مقابل سرانه فضای سبز شهر چندان پیشرفتی نداشته است. البته باید اذعان داشت اقدامات مناسبی در جهت افزایش فضای سبز در تبریز صورت گرفته است، اما با این حال جای خالی رنگ سبز همچنان در باغ شهر ایران احساس می شود و میزان تخریب ها در طول سالیان گذشته آنقدر زیاد بوده که به این زودی ها جبران نمی شود.

با استناد به یافته های روانشناسی فضای سبز به عنوان شاخه‌ای از روانشناسی محیط که به مطالعه تأثیر عوامل فیزیکی فضای سبز بر رفتار انسان و همچنین تأثیر رفتار انسان از جوانب مختلف بر چگونگی طراحی فضای سبز می پردازد، باید گفت، فضای سبز با کاهش آلودگی هوا، آلودگی های صوتی، کاهش گرما، تعدیل دما و کاهش عوامل استرس زا می تواند بطور غیرمستقیم بر رفتار انسان تأثیرگذار باشد. همچنین با توجه به کارکردهای درمانی، روانی و اجتماعی می تواند به طور مستقیم رفتار اشخاص را تحت تأثیر قرار دهد.

بنابراین و با توجه به اهميت فضاي سبز و تاثير آن در ارتقاي کيفيت فضاهاي شهري، بهبود جنبه هاي زيست محيطي و زندگي شهري و هم چنین افزايش سلامت و بهداشت شهري، علیرغم تکراری بودن موضوع باز هم جای خالی پرداخت به این مسأله احساس می شود.

شاید بهتر باشد برای تبیین بهتر موضوع، فضای سبز تبریز را از دو منظر متفاوت نگاه کنیم. فضای سبز موجود در اماکن عمومی، خیابان ها و ... و فضای سبزی که در واقع به عنوان پارک و محلی برای استراحت و تفریح شناخته می شود، که باید گفت، تبریز از هر دو جنبه با چالش روبرو است. به عبارتی باید اعتراف کرد، تبریز شهر سرسبزی نیست، خیابان ها و کوچه های تبریز چنان که باید و شاید، از عناصر طبیعت بهره مند نیستند. و در چنین شرایطی که با کمبود فضای سبز شهری مواجه هستیم، ریه های شهر همچنان یک به یک فروخته می شوند، چنانچه به گفته مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز تبریز در سه دهه اخیر بخش اعظم مدیریت اقتصاد شهر تبریز متاسفانه از محل تغییر کاربری فضای سبز و فروش باغات تبریز و تبدیل کاربری آنها انجام شده است.

سرانه فضای سبز تبریز

به گفته حسن حسن زاده در حال حاضر سرانه فضای سبز درون‌شهری و برون‌شهری تبریز 17 مترمربع است که تنها هشت مترمربع از آن در داخل شهر را شامل می‌شود و بقیه مربوط به همین جنگل‌کاری‌های اطراف شهری مثل عون بن علی، عباس‌میرزا و آرپا دره‌سی است. هم چنین بیش از 250 پارک در نقاط مختلف تبریز و 600 هزار اصله درخت در سطح شهر  وجود دارد.

بر اساس مطالعات و بررسی های وزارت مسکن و شهرسازی، سرانه متعارف و قابل قبول فضای سبز شهری در شهرهای ایران بین 7 تا 12 متر مربع برای هر نفر است که در مقایسه با شاخص تعیین شده از سوی محیط زیست سازمان ملل متحد ( 20  تا 25 متر مربع برای هر نفر)، رقم کمتری است. اگر از معیارهای جهانی بگذریم که فاصله زیادی با آن ها داریم، حتی از نظر معیارهای کشوری هم به راحتی می توان دریافت که با کمبود فضای سبز در تبریز مواجه هستیم. و این امر به خوبی در جریان زندگی عادی مردم محسوس است. پیدا کردن یک جای خالی در پارک های کوچک محلی در یک روز تعطیل، افراد را وادار به مبارزه برای تصاحب یک فضای خالی می کند. بگذریم که همین پارک های کوچک محلی هم به درستی در استان توزیع نشده اند و به قول خودمان اکثر پارک ها در مناطق بالای شهر در مناطقی مانند ائل گؤلی و گلشهر و ولیعصر و... ساخته شده اند و این موضوعی نیست که بتوان به راحتی از کنارش گذشت.

مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز تبریز، عدم توازن درآمدهای مناطق مختلف شهرداری تبریز را موجب تفاوت در شرایط نگهداری و امکانات پارک‌ها و فضای سبز در نقاط مختلف شهر عنوان می کند و می افزاید: علت تفاوت کیفیت پارک‌های بالای شهر و پایین شهر تبریز به میزان درآمد شهرداری‌ها مربوط می‌شود و محدودیت درآمد در شهرداری‌های مناطق کم برخوردار شهری به ناچار در کیفیت پارک‌ها نیز تاثیر گذار است.

حسن زاده، کمبود منابع مالی و محدودیت در فضای توسعه را مهم‌ترین موانع پیش روی اجرای برنامه‌های گسترش فضای سبز در تبریز اعلام می کند.

شاید وضع امروز تبریز را بتوان با شرایط کشور ترکیه در نیمه دوم قرن بیستم مقایسه کرد؛ که توسعه شهرنشینی در ترکیه و مهاجرت از مناطق روستایی به شهرها، مشکلاتی برای فضای سبز این کشور به وجود آورد. در این برهه از زمان، آنتالیا با ویژگی‌های طبیعی خاص خود مورد توجه بخش توریسم قرار گرفت؛ از این رو، هتل‌های بزرگ و دهکده‌های ساحلی ساخته شد و فرصت‌های شغلی بیشتر به‌وجود آمد. طی این سال‌ها تا امروز، 4برنامه عمرانی برای آنتالیا در نظر گرفته شد و تنها در 2 برنامه ملاحظات زیست‌محیطی انجام شد.

گفته می‌شود تا قبل از سال1995، آمار محدودی از فضای سبز آنتالیا وجود دارد، اما طبق یک آمارگیری در سال2000، سرانه فضای سبز 3.1متر مربع و در سال2005، 4.4متر مربع اعلام شد.

استانبول هم مانند آنتالیا در مسیر توسعه شهری به فضای سبزش آسیب رساند و سرانه فضای سبز در آن کمتر از استاندارد اروپاست. در سال2009، یکی از رسانه‌های ترکیه، استانبول را قربانی توسعه افسارگسیخته دانست و نوشت: "به‌سختی می‌توان یک درخت در شهر دید، چه برسد به یک پارک".

در آن سال‌ها، سرانه فضای سبز در اروپا  20 متر مربع و در استانبول 6/4 متر مربع بود. در این شرایط در شهرداری استانبول پروژه‌ای استراتژیک  چهار ساله (2014-2010) در استانبول به تصویب رسید که با در نظر گرفتن نظرات شهرداری‌های منطقه، دانشگاه‌ها و سازمان‌های غیردولتی تهیه شد که یکی از اهداف مهم این پروژه، توسعه و حفظ فضای سبز بود و نتیجه تداوم سیاست های اتخاذ شده در آن برهه زمانی را امروز می توان به عینه در استانبول مشاهده کرد، شهری که نیازی نیست در آن دنبال پارک یا بگردی، چرا که به هر گوشه آن که بنگری درخت است و سبزی و پارک های بزرگ با جلوه های بصری زیبا.

تبریز هم در چنین وضعی قرار دارد، اما با یک تفاوت اساسی. آنجا طبیعت را محور اصلی توسعه قرار دادند، اما اینجا طبیعت در انتظار ته مانده های بودجه های توسعه شهری است. آیا واقعا کمبود منابع مالی می تواند توجیح مناسبی برای رضایت دادن به وضع موجود فضای سبز شهر باشد؟!

.........................

گزارش از ساناز شهابی

........................

انتهای پیام/