میدان مسابقه برایشان تبدیل شده به فرصتی برای نمایش توانمندی‌هایی که بالقوه بوده و به کمک ورزش بالفعل شده است. پیشرفتهای صورت گرفته در ورزش معلولان در چهار دهه گذشته، شکوفا شدن این استعدادها را میسر کرده است. معصومه زارعی و ملیحه صفایی دو نفر از ورزشکارانی هستند که طعم این رشد شیرین را چشیده و بارها روی سکوهای قهرمانی «والیبال‌نشسته» و «شطرنج» ایستاده‌اند.
رشته‌های گروهی رشد بیشتری داشته‌اند
امید، گوهری است که ورزش کردن به معلولان می‌بخشد. بستر فراهم شده برای حضور این گروه از افراد جامعه در عرصه‌های ورزشی، نقطه تحول زندگی بسیاری از آن‌ها از جمله معصومه زارعی بوده است. بازیکن تیم ملی والیبال‌نشسته ایران با اشاره به این موضوع می‌گوید: من از طریق ورزش توانسته‌ام خودم را به اطرافیان و جامعه معرفی و ثابت کنم. با کمک ورزش توانستم در اجتماع حضور پیدا کنم و در زندگی شخصی و کاری‌ام پیشرفت داشته باشم .
او که علاوه بر 26 سال فعالیت حرفه‌ای در رشته والیبال‌نشسته، تجربه حضور به عنوان نایب رئیس هیئت اتومبیلرانی استان را به مدت 13 سال دارد و از نزدیک میادین ورزش‌های تیمی و انفرادی بانوان را لمس کرده است، می‌افزاید: تا جایی که من می‌دانم ورزش بانوان پیش از انقلاب بیشتر در رشته‌های انفرادی فعال بود تا گروهی. ورزشکاران در رشته‌های انفرادی چند باری به المپیک هم راه پیدا کردند و برای رشته‌های تیمی چندان که باید، کار نشده بود؛ اما در چند دهه گذشته رشته‌های گروهی میان بانوان محبوبیت بیشتری داشته و رشد بهتری پیدا کرده است.
داور و مربی درجه ۳ والیبال‌نشسته کشور، بالا بودن هزینه‌های ورزش‌های انفرادی و گاه ضرورت حضور مربی خصوصی را عامل این موضوع می‌داند و اضافه می‌کند: مردم جامعه ما به شادی نیاز دارند و به همین خاطر بیشتر به رشته‌های گروهی که هیجان و وجد بیشتری دارد، روی آورده‌اند.
والیبال، فوتسال، فوتبال و هندبال رشته‌هایی هستند که به نظر زارعی در این سال‌ها در سطح استان‌ها و کشور پیشرفت زیادی کرده‌اند و یکی از دلایل آن برگزاری مداوم مسابقات و پویایی لیگ‌های فعال این رشته‌ها بوده است. او که سه بار با پیراهن تیم ملی ایران، نایب‌قهرمان بازی‌های پاراآسیایی شده است، وضعیت والیبال‌نشسته بانوان را بسیار مطلوب می‌داند و می‌گوید: این رشته تخصصی من است و به نظرم در این سال‌ها پیشرفت فوق‌العاده‌ای داشته‌ایم. مسابقات قهرمانی والیبال نشسته کشور به صورت مرتب و مسابقات لیگ به صورت دوره‌ای برگزار می‌شود. همه این عوامل در کنار حمایت‌های هیئت‌های ورزشی و اداره کل ورزش استان‌ها، در رشد ورزش بانوان به خصوص رشته‌های انفرادی تأثیرگذار است؛ اما بی‌شک وجود حامیان مالی هم کمک‌کننده خواهد بود. ممنوعیت فیلم‌برداری از مسابقات بانوان و نداشتن بازتاب‌های خبری کافی، مانعی جدی برای حضور حامیان مالی است.
زارعی که روزگاری جوان‌ترین بازیکن تیم ملی والیبال‌نشسته بانوان ایران بوده، بر ضرورت جوان‌گرایی در تیم‌های ملی تأکید و اظهار می‌کند:یکی از کارهای مثبتی که در این سال‌ها در رشته والیبال‌نشسته انجام شده، موضوع استعدادیابی در سطح استان بوده است. با تلاش‌های صورت گرفته، جوانان زیر 15 و 20 سال شناسایی شده‌اند و با آمادگی‌هایی که پیدا کرده‌اند، آینده تیم ملی کشور را خواهند ساخت.
بانوان قهرمان، مؤثر در موفقیت کاروان‌های ورزشی
ملیحه صفایی، دیگر قهرمانی است که سال‌ها در مسابقات شطرنج نابینایان به میدان‌های بین‌المللی راه‌یافته و روی سکوی قهرمانی ایستاده است. او هم در مورد این موضوع چنین نظر می‌دهد: «من درباره تاریخ ورزش پیش از انقلاب مطالعه‌ای نداشتم و اطلاعات زیادی ندارم؛ اما به نظرم فعالیت زنان در همه عرصه‌ها از جمله ورزش چه به صورت قهرمانی و چه به صورت همگانی بیشتر شده و حضور پررنگی داشته‌اند».
این مربی شطرنج در ادامه می‌گوید: بانوان ورزشکار ایرانی در این سال‌ها در رشته‌های توپی و تیراندازی هم حرف زیادی برای گفتن داشته‌اند. در شطرنج نیز پیشرفتهای خوبی حاصل شده است. البته بانوان در بعضی رشته‌ها مانند شنا هم به خاطر محدودیت‌هایی که وجود دارد، هنوز نتوانسته‌اند به جایگاه خود برسند.
این بانوی ملی‌پوش که علاوه بر مهره‌های شطرنج، توپ گلبال را هم به دست گرفته است یادآور می‌شود: در دو دهه اخیر به خصوص در قسمت توان‌یابان و روشندلان، بانوان قهرمان نقش بسزایی در موفقیت کاروان‌های المپیکی، پارالمپیکی، آسیایی و پاراآسیایی داشته‌اند.
امکانات در دسترس ولی پر هزینه
صفایی در بیش از ۲۰ سال حضورش در دنیای شطرنج، ۶۰ مدال کشوری و ۱۰ مدال بین‌المللی را در کارنامه پرافتخارش گنجانده است. او درباره یکی از موانع جدی بر سر راه قهرمانی بانوان در رشته‌های ورزشی چنین می‌گوید: «من تاکنون ۱۰ مدال بین‌المللی کسب کرده‌ام؛ اما هنوز حقوق ثابتی ندارم و برای تأمین مخارج با مشکلات زیادی مواجه هستم. هرچند پس از مسابقات پاراآسیایی اخیر کمک‌هایی شد؛ ولی این باید یک روند همیشگی باشد. بانوان قهرمان با همت و تلاش فردی، مسیر را برای خود هموار می‌کنند و باید حمایت مالی بیشتری از آن‌ها صورت بگیرد چون هزینه‌های ورزش قهرمانی بالاست. امکانات برای بانوان بسیار زیاد شده و مانند گذشته نیست؛ اما برای استفاده از بسیاری از این امکانات، هر فرد باید هزینه‌های زیادی بپردازد که برای همه مقدور نیست. اگر روال به همین صورت پیش برود، استعدادها در نیمه راه می‌مانند و به انتهای مسیر نمی‌رسند و چنانچه درباره این موضوع فکری نشود، نمی‌توان آینده روشنی را برای ورزش بانوان تصور کرد.
خبرنگار: زهرا زنگنه