به گزارش
خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، پس از پیروزی انقلاب اسلامی ترجمه‌های متعددی از قرآن انجام شده است که اغلب این ترجمه‌ها فردی است، اما در سال‌های اخیر صحبت از ترجمه‌های گروهی به میان آمده است. در رابطه با این نوع ترجمه‌ها نظرات و دیدگاه‌‌های مختلفی وجود دارد که در این زمینه به سراغ حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی‌راد، پژوهشگر علوم قرآنی رفته‌ایم تا دیدگاه وی را جویا شویم که وی در گفت‌وگو با ایکنا درباره ضرورت ترجمه‌های گروهی قرآن گفت: ترجمه گروهی را اولین بار استاد بهاءالدین خرمشاهی مطرح کرد و مقاله‌ای نیز نوشت و پیشنهاد کرد که برای رسیدن به ترجمه‌ای استوار، باثبات و دقیق بهتر است که قرآن به صورت گروهی ترجمه شود و من نیز با این پیشنهاد موافقم و آن را ضروری می‌دانم، اما این ترجمه نیازمند شرط و شروطی است.
تحقق ترجمه‌های گروهی نیازمند تخصص‌های گوناگون است
وی افزود: تحقق این ترجمه به این سادگی نیست، وقتی از ترجمه گروهی قرآن صحبت می‌کنیم، هم استاد خرمشاهی و هم دیگران نظرشان این نیست که چهار، پنج نفر دور هم جمع شوند و قرآن را ترجمه کنند و تخصص‌های آنها یا عین هم و یا نظیر هم باشد، بلکه برای ترجمه قرآن تخصص‌هایی مانند کلام، ادبیات، بلاغت و آشنایی با تاریخ صدر اسلام ضروری و دارای اهمیت بالایی است.
حجت‌الاسلام مهدوی‌راد ادامه داد: بر این باور هستیم که نزول قرآن حدود 23 سال به طول انجامیده است؛ از این رو یکی از تخصص‌های مورد نیاز آشنایی با تاریخ نزول قرآن است. همچنین آیاتی که مربوط به علوم طبیعی است نیز نیازمند یک متخصص است؛ از این رو به نظرم باید چندین نفر که به همه موضوعات اصلی قرآن مسلط هستند، در یک گروه جمع شوند و در کنار آنها معین‌هایی هم باشند تا تخصص‌های مورد نیاز درباره برخی آیات قرآن را مورد استفاده قرار دهند. در این صورت اگر برآیند این پژوهش با نثری فاخر و به قلم فردی که به معنای واقعی به نثر معیار آشناست، نوشته شود، ترجمه‌ای موفق خواهد بود.
به سادگی نمی‌توان از پس ترجمه استوار و دقیق برآمد
این پژوهشگر قرآن با بیان اینکه ترجمه قرآن در ظاهر ساده و آسان است، عنوان کرد: وقتی محقق و مترجم قرآن وارد ماجرا می‌شود، ژرفا در ژرفایی و تو در تویی آیات نشان می‌دهد که به سادگی هم نمی‌توان از پس ترجمه استوار، دقیق و کاملاً درست قرآن برآمد.
وی تصریح کرد: حتی برخی از اساتید قرآن بر این باور بودند که قرآن به معنای اصطلاحی ترجمه، قابل ترجمه نیست، یعنی لفظ را در مقابل لفظ نمی‌توان قرار داد، این غیر از بحثی است که فقها از قدیم درباره جایزه بودن یا نبودن ترجمه داشته‌اند. فارغ از این موضوع، اگر در ترجمه حدود 10 درصد واژه اضافه کنیم و معتقد باشیم پیام فرستاده شد، براساس اعتقاد اساتید یاد شده ترجمه باید ترجمه متنی باشد، یعنی آنچه که از آیه فهمیده می‌شود، ارائه شود. نظیر آنچه که زنده‌یاد استاد محمدباقر بهبودی ارائه و ترجمه خود را «معانی القرآن» نامگذاری کرد که در برخی از موارد عقده‌گشایی و گره‌گشایی کرده است، به عنوان مثال یکی از مترجمان آیه «إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ» را «خدا آهنگ آن کرده است که از شما خانگیان ناهنجاری‌ها را بپیراید» ترجمه کرده است، در حالی که «اهل بیت» در نگاه قرآنی، حدیثی، کلامی، مسلکی و فرهنگی ما بار معنایی خاصی دارد و نمی‌توان آن را خانگیان معنی کرد.
برخی ترجمه‌های گروهی سطح پایین‌تری از ترجمه‌های فردی دارد
حجت‌الاسلام مهدوی‌راد با تأکید بر انجام ترجمه گروهی و ضرورت آن بیان کرد: با وجود ضرورت ترجمه گروهی، تحقق آن را مشکل می‌دانم و با توجه به ترجمه‌ای که صورت گرفته و به این دلیل که سراسر آن را نگاه و بررسی نکرده‌ام، نمی‌توانم داوری دقیقی درباره آن داشته باشم، اما موارد اندک و جسته گریخته‌ای که نگاه کرده‌ام، نشان می‌دهد که آن ترجمه هیچ برتری نسبت به ترجمه‌های فردی ندارد، حتی در برخی موارد سطح آن از ترجمه‌های فردی نیز پایین‌تر است.
وی با اشاره به دلیل عدم موفقیت ترجمه‌های گروهی گفت: یکی از دلایل عدم توفیق این نوع ترجمه‌ها آن است که تخصص‌های مورد نیاز در این گروه‌ها رعایت نشده. به عنوان مثال فردی مانند مرحوم الهی‌قمشه‌ای که فردی فیلسوف، عارف، متکلم، فقیه و اصولی بود و ادبیات هم می‌دانست، ترجمه قرآن را انجام داد و با وجود این، اشکالاتی بر ترجمه‌اش وارد شد که البته غالب این اشکالات مربوط به دستکاری‌هایی است که ناشران در آن انجام داده‌اند.