هم‌اندیشی «شب ترجمه‌های قرآن مجید» برگزار شد
صاحب‌خبر - سیامک معتمدی نشست «شب ترجمه‌های قرآن مجید»، ۳ شهریورماه، با حضور محمدمهدی جعفری، پژوهشگر متون دینی، حجت‌الاسلام رسول جعفریان، استاد گروه تاریخ اسلام دانشگاه تهران و بهاءالدین خرمشاهی، قرآن پژوه در محل کانون زبان فارسی برگزار شد. این سلسله جلسات که به همت و همکاری بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، مؤسسه بخارا، دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی و مؤسسه روایت تدارک دیده شده، در سومین شب خود به ترجمه‌های قرآن کریم اختصاص یافت. نخستین دور از این جلسات 20 مردادماه و دور دوم 27 مرداد برگزار شده بود. ایرانیان پیشگامان ترجمه قرآن بهاءالدین خرمشاهی در سخنرانی کوتاهی که در این نشست داشت بر این نکته تأکید کرد که ایرانی‌ها در ترجمه قرآن پیشگام بوده‌اند و حتی اگر هم سلمان فارسی را به عنوان مترجم در نظر نگیریم، باید ترجمه قرآن کریم را به قرن سوم ارجاع دهیم. وی همچنین ترجمه «بسم‌الله الرحمن الرحیم» به «بخشنده بخشایشگر» را بهترین ترجمه از این عبارت خواند و گفت: «واژه‌های بخشنده و بخشاینده هم از ریشه «بخش» و کلمات «رحمان» و «رحیم» هم از ریشه «رحم» هستند.» مترجم قرآن باید به «علوم قرآنی» احاطه داشته باشد محمدمهدی جعفری، نخست از اینکه امروز از جواز دادن یا جواز ندادن ترجمه قرآن سخنی به میان نمی‌آید، ابراز خرسندی کرد و گفت: «در اوایل ترجمه قرآن را جایز نمی‌دانستند چراکه معتقد بودند قرآن از نظر الفاظ و ظاهر، اعجازی دارد که ترجمه امکان انتقال این امر را ندارد.» او معتقد است که ترجمه متون دینی دارای شرایط خاصی است؛ از جمله، تسلط به زبان مبدأ و مقصد و احاطه به علوم قرآنی ، این در حالی است که برخی به «ترجمه مفهومی» قرآن اعتقاد دارند اما این کافی نیست؛ به طور کلی متون دینی و در رأس آنها قرآن هر کلمه و حرفش مبنایی دارد و اگر کلمات به کار رفته عوض شوند مفهوم مورد نظر گوینده را انتقال نمی‌‌دهد. دیگر اینکه مترجم باید بداند که معنای کلمات در زمان نزول را در نظر داشته باشد. وی در پایان تأکید کرد: «قرآن آخرین کلامی است که خداوند به پیامبرش وحی کرده است اما برداشت‌های انسان‌ها یکسان نیست. ترجمه هایی که در ۱۰۰۰ سال پیش انجام شده برای مردم آن زمان بسیار مفید و خوب بوده است و ترجمه هایی که امروز وجود دارد برای آیندگان کارآیی نخواهد داشت.» سبکی نو در ترجمه قرآن محور سخنان حجت‌الاسلام رسول جعفریان تبیین «کتاب مبین»؛ ترجمه و تفسیر قرآن کریم اثر نورالدین کاشانی بود؛ این ترجمه در دوره صفوی به رشته تحریر درآمده است. به زعم او، در دوره صفوی کار قابل توجهی درباره قرآن اعم از ترجمه و تفسیر صورت نگرفته است و دلیل آن هم دو تفکر فلسفی و اخباری‌گری است؛ «تفکر فلسفی» تفکری قرآنی نبود و «تفکر اخباری‌گری» هم به حدیث بسیار توجه داشت. براین اساس، در دوره صفوی، تفکر مبتنی بر قرآن نداریم و تنها، یک ترجمه دقیق از قرآن به زحمت یافت می‌شود در حالی که در این دوره بسیاری از متون شیعه به فارسی ترجمه شده‌اند.وی به تبیین نوع ترجمه در «کتاب مبین» پرداخت و سبک مترجم را با تمام ترجمه‌های موجود متفاوت دید چراکه این ترجمه ترکیبی از ترجمه و تفسیر دارد و جدا کردن جنبه‌های تفسیری از ترجمه در آن بسیار دشوار است. جعفریان تأکید کرد: «کاشانی در ترجمه خود از روایات و تفاسیر بهره گرفته تا فهم آیه راحت‌تر شود. از این رو، در این ترجمه با یک ترجمه تحت‌اللفظی و آزاد روبهرو نیستیم و کاشانی آنچه را در صدر اسلام از آیات مدنظر بوده با توضیحات برگرفته از روایات و تفاسیر به هم نزدیک کرده است.»وی در پایان تصریح کرد که این ترجمه به هیچ وجه از حالت ترجمه خارج نشده اما با این حال، درج نکات تفسیری کوتاه، ارائه شأن نزول بسیار مختصر و معانی لغوی در دل ترجمه یک سبک کاملاً جدید را در ترجمه قرآن پدید آورده است.∎