ایده اجرای پیش‌پروژه «ایرانرود» از چه زمانی مطرح شد و تاکنون چه اقداماتی در این‌باره انجام شده است؟
سخن از دو طرح متفاوت است: یکی طرح آبرسانی به کویرهای مرکزی ایران و دیگری طرح ایجاد یک کانال ترانزیت بین دریاهای جنوب و شمال کشور. طرح اول به صورت یک طرح علمی نخستین‌بار توسط زنده‌یاد مهندس «هومان فرزاد» در دهه 40 خورشیدی مطرح شد و در اختیار سازمان پژوهش‌های کشور قرار گرفت. طرح اتصال دو دریا به صورت کانال و فراهم کردن امکان عبور کشتی‌های ترانزیت نفت و کالا اساسا پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی برای بهره‌وری از نیاز کشورهای تازه‌استقلال‌یافته شوروی سابق به منظور دستیابی به مسیر‌های ترانزیتی جایگزین مسیر روسیه مطرح شد. آنچه هم‌اکنون بنده و تعدادی از دوستان به دنبالش هستیم تلفیقی از هر دو طرح است. به این معنا که با آبرسانی به کویرهای مرکزی کشور که تا دست‌کم دو هزار سال پیش دریاچه بودند امکان عبور کشتی‌های ترانزیتی از آبراه ایجادشده، به‌عنوان بخشی از مسیر میسر شود.
نخستین اقدام جدی برای مطالعه کانال «ایرانرود» به‌عنوان یک مطالعه کارشناسی در زمان دولت هاشمی کلید خورد و هیاتی ۱۳۰ نفره از کارشناسان حوزه‌های مختلف مامور بررسی امکان‌پذیری اجرای این طرح شدند. مطالعات این جمع در زمان دولت سیدمحمد خاتمی تکمیل و در ۱۰ جلد و پنج هزار صفحه تحویل نهاد ریاست‌جمهوری شد.
تلاش کنونی من و عده دیگری از همکارانم این است که با بررسی نتیجه‌ای از این مطالعات، به بسیاری از پرسش‌ها و فرضیات علمی و گاه غیرعلمی پاسخ بدهیم. متاسفانه تا این تاریخ با وجود ارتباط با نهادهای مختلف تنها به برخی جلدها و فصل‌های پراکنده آن مطالعات دسترسی پیدا کرده‌ایم و کماکان تقاضا داریم نهادهایی که نسخه‌ای از این مطالعات را در اختیار دارند امکان دسترسی به آنها را برای ما فراهم کنند. هر چه باشد این مطالعات با بودجه بیت‌المال تهیه شده و شایسته است به‌عنوان یک سند عمومی در اختیار علاقه‌مندان
قرار گیرد.

به نظر شما این طرح تا چه اندازه می‌تواند به توسعه و پیشرفت کشور کمک کند؟
در آبان‌ماه ۱۳۸۷ مرکز پژوهش‌های مجلس مامور بررسی هر سه طرح شد تا نظر کارشناسی خود را به نمایندگان مجلس و دولت اعلام کند و نظر این مرکز در جزوه‌ای ۲۴ صفحه‌ای تحت عنوان «بررسی امکان‌پذیری اتصال آب‌های جنوب و شمال کشور» منتشر شد. این گزارش ضمن تایید بسیاری از نتایج مطالعات کارشناسی اولیه، ادامه مطالعات کارشناسی و امکان‌پذیری را توصیه کرد و تحقق اجرای آن را با توجه به دانش فنی و مهندسی کشور و استفاده از تجارب دیگر کشورهای جهان میسر دانست. نویسندگان گزارش ساخت یک آبراه کشتیرانی مرکزی در ایران را «از لحاظ فنی امکان‌پذیر و از لحاظ اقتصادی قابل تعمق» دانستند.
 متاسفانه انتشار این گزارش، آن هم شش ماه پس از روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد، سرنوشتی بهتر از سایر پروژه‌های عمرانی و تحولات اقتصادی مملکت نداشت و به بوته فراموشی سپرده شد.

اما این طرح مخالفان زیادی دارد، به نظر شما معایب و محاسن طرح چیست؟
اجرای کامل طرح ایرانرود یعنی تلفیق کانال ترانزیت و آبرسانی به کویر مرکزی کشور و تبدیل آنها به دریاچه محاسن زیادی دارد که به برخی از آنها اشاره شد و می‌توان ادعا کرد که ابعاد این طرح به‌عنوان یک طرح واحد گسترده‌تر از هر طرح عمرانی و آبرسانی است که تاکنون در تاریخ بشر اجرا شده است. اگر در دنیای مدرن به دلیل تسلط بشر به علوم و فنون مهندسی و عمران شاهد خلق عجایب هفت‌گانه‌ای هستیم که در میان آنها کانال پاناما، پل گلدن گیت در سانفرانسیسکو و اوروتونل در زیر دریای مانش بین انگلیس و فرانسه را می‌توان نام برد، اجرای ایرانرود طرحی است که به مراتب شگفت‌انگیز‌تر از بقیه است و تحقق آن را می‌توان خلق هشتمین اعجوبه مهندسی و عمرانی دوران معاصر نام نهاد. ایرانیان با پیشینه ۲۵۰۰ سال در ساختن کانال و تونل و قنات و خلق مهندسی آب در دوران باستان و همچنین با توانمندی‌های فنی و مهندسی کنونی توانایی اجرای این طرح عظیم آبادانی را دارند. این ادعا مورد تایید مرکز پژوهش‌های مجلس نیز هست. این مرکز تحقق اجرای این طرح را با توجه به دانش فنی و مهندسی کشور و استفاده از تجارب دیگر کشورهای جهان «از لحاظ فنی امکان‌پذیر و از لحاظ اقتصادی قابل تعمق» دانست. در معایب و مضرات آن اظهارنظرهای متفاوتی شده که تا آنجا که بنده مطلع هستم این اظهارنظرها مبتنی‌بر مطالعات مستدل علمی نبوده و بیشتر نظریه است. در زمانی که مطالعات ۱۰ جلدی در دسترس کارشناسان قرار نگرفته و مورد بررسی و نقد باشد، بسیاری از مخالفت‌ها هم جنبه صوری و غیرعلمی دارند. تلاش بنده و دیگر همفکران این است که تمام مدارک، مطالعات، بررسی‌های کارشناسی و حتی نظرات غیرکارشناسی را در یک بانک اطلاعاتی گردآوری کنیم تا در دسترس کارشناسان و صاحب‌نظران و عموم مردم قرار گیرد تا با استناد به مطالعات انجام‌گرفته معایب طرح بررسی شده و نسبت به رفع آن، پروژه مطالعاتی تعریف شود.

آیا در این طرح به مباحث محیط‌زیستی توجه شده، برای نمونه ایرانرود از میان زیستگاه‌های حیات‌وحش می‌گذرد، این‌طور نیست؟
 از فهرست مجموعه ۱۰ جلدی چنین برداشت می‌شود که یک بخش مهم از مطالعات به موضوعات محیط‌زیستی اختصاص داده شده بود که متاسفانه هنوز این بخش به دست ما نرسیده است. بنده به‌عنوان مدیر حفاظت زیست یکی از شهرداری‌های لس‌آنجلس در  ایالت کالیفرنیا، بیشترین دغدغه‌ام حفاظت از محیط‌زیست است، در عین حالی که به این واقعیت هم واقفم که منظور از حفاظت محیط‌زیست ساختن و تامین فضای مناسب برای زیست انسان‌ها و همزیستی با سایر موجودات زنده است. دستکاری در نظام هیدرولوژیکی طبیعت با انتقال آب بین‌حوزه‌ای، لزوم حفظ وضعیت فعلی کویر به‌عنوان یک اثر طبیعی ماندگار، ابهامات تاثیر تبدیل کویر به دریاچه در ایجاد بارندگی و نفوذ آب شور به سفره‌های آب زیرزمینی برخی از ایرادهایی است که تاکنون به ایده پروژه ایرانرود وارد شده است.

با توجه به شرایط خشکسالی حاکم در کشور آیا این طرح تاثیری در روند بهبود شرایط بی‌آبی دارد؟
این طرح در درازمدت به بهبود روند خشکسالی کمک خواهد کرد. مطالعات کارشناسی و طراحی مفهومی پروژه به تنهایی چند سال وقت لازم دارد. اگر همه‌چیز خوب پیش رود و تمام موانع قانونی، حقوقی، بین‌المللی، سیاسی و نهایتا اقتصادی پروژه حل شود، اجرای آن بین هفت تا ۱۰ سال طول خواهد کشید. با احتساب این زمان قطعا نمی‌توان منتظر ماند و باید مشکل خشکسالی و کمبود آب با اتخاذ شیوه‌های ضربتی و مدیریت منابع آب حل شود. آنچه مسلم است خشکسالی تا سال‌های سال و شاید تا ده‌ها سال آینده بر سرنوشت کشور سایه انداخته و با توجه به افزایش جمعیت و کاهش تدریجی منابع موجود به این زودی‌ها این مشکل مرتفع نخواهد شد. فایده اجرای پروژه ایرانرود این است که آب به مناطق مرکزی ایران منتقل می‌شود و از آنجا می‌توان برای تامین آب کشاورزی یا آشامیدنی از آن بهره‌برداری کرد. اگر تبدیل کویر به دریاچه باعث تغییر اقلیم هم نشود، حداقل فایده آن این است که کویرها از حالت بی‌حاصلی درآمده و به‌عنوان دریاچه منافعی همچون پرورش ماهی، تامین آب کشاورزی و آشامیدنی، جاذبه گردشگری و مکانی برای توسعه شهرنشینی را فراهم خواهد کرد.

همان‌طور که می‌دانید مسیر در نظر گرفته شده همسطح نبوده و اختلاف ارتفاع موجود شاید این کار را غیرممکن کند، نظر شما چیست؟
پایین‌ترین سطح کویر تقریبا ۱۷۱ متر بالاتر از سطح آب دریای عمان است در حالی که دریای مازندران ۲۸ متر پایین‌تر از دریای عمان قرار دارد. در طراحی کانال ترانزیت اختلاف ارتفاع در نظر گرفته شده و برای عبور کشتی‌ها شیوه حوضچه‌های آبی شبیه کانال پاناما پیش‌بینی شده است. نقش مهندس این است که برای یک مشکل راه‌حل پیدا کند. عجایب هفت‌گانه دنیای مدرن و حتی بناهای عظیم دوران باستان همچون اهرام مصر و دیوار چین در آغاز ناشدنی متصور می‌شدند ولی مهندسان با قدرت خلاقیت و اراده توانستند برای اجرای آنها راه‌حل پیدا کنند. عبور آب و کشتی از ارتفاعات یک فناوری بسیار شناخته‌شده است.
به لحاظ تامین آب، چه به لحاظ ارتفاع و چه موجودی آب بسیار مقرون به صرفه‌تر است که برای تبدیل سه چاله فلات مرکزی ایران به دریاچه، از آب دریاهای آزاد استفاده کنیم. هم‌اکنون یکی از مشکلات برخی کشورها و جزایر کم‌ارتفاع در جهان خطر غرق‌شدن آنهاست. بسیاری از جزایر کشور مالدیو و تعدادی از کشورهای کوچک جنوب اقیانوس آرام هم‌اکنون در معرض غرق شدن قرار گرفته‌اند. تخلیه بخشی از آب‌های اضافی از دریاهای آزاد کمکی به این ممالک خواهد بود و تاثیرات مثبت زیست‌محیطی آن در سطح جهانی مشاهده خواهد شد. یک فرضیه این است که امکان دارد در سال‌های آینده به دلیل گرم شدن هوای کره زمین سطح آب دریای مازندران بین سه تا چهار متر بالا بیاید. در پروژه ایرانرود یک کانال خروجی برای دریای مازندران پیش‌بینی شده که در صورت وقوع چنین فاجعه‌ای، امکان تخلیه آب اضافی به سمت کویرهای مرکزی ایران باشد.

اجرای این طرح مشکل زیست‌محیطی دریایی ندارد؟
این هم موضوعی است که باید در مطالعات کارشناسی آتی مورد بررسی قرار گیرد. به‌طور خلاصه می‌توان چنین پاسخ داد که آب به وفور در دریاهای آزاد موجود است، حتی بیش از حد موردنیاز. چندی پیش هیات‌دولت مالدیو جلسه‌اش را درباره آب برگزار کرد تا به جهان هشدار دهد اگر راه‌حلی برای افزایش سطح آب دریاها پیدا نکنند در آینده مالدیو غرق خواهد شد. این یک حرکت نمادین بود ولی توجه بسیاری از مردم جهان را جلب کرد.