بیشترین نرخ رشد مصرف درمیان فلزات طی سه دهه اخیر در کنار سازگاری با محیط زیست، قابلیت تبدیل به مواد متنوع و اشتغالزایی بالا، مهمترین ویژگیهایی هستند که آلومینیوم را طی سالهای گذشته به عنوان یکی از استراتژیکترین فلزات در کشورهای مختلف از جمله ایران تبدیل کرده است. این در حالی است که ارزیابیها نشان میدهد این عنصر نقرهای و انعطافپذیر طی 30 سال آینده همچنان به عنوان یکی از پرطرفدارترین فلزات در صدر پرمصرفان دنیا قرار خواهد داشت و ایران نیز میتواند از این پتانسیلها بهرهگیری لازم را داشته باشد. در این میان یکی از مواد اولیه و اصلی که حدود 90 درصد بدنه آلومینیوم را شکل میدهد، «اکسید آلومینیوم یا آلومینا» است که برای تولید هر تن آلومینیوم در جهان به 2 تن از آن نیاز است و هر یک تن آلومینا نیز با استفاده از 2 یا 3 تن بوکسیت مقدور خواهد بود. در گفتوگو با تورج زارع، مدیر عامل شرکت آلومینای ایران نه تنها مهمترین چالشهای تولید این فلز و مواد اولیه اصلی آن در ایران را مورد بررسی قرار دادهایم، بلکه تصویری از میزان تولید، میزان صادرات، وضعیت بهینهسازی کارخانهها و استفاده از دانش و فناوری روز دنیا در آلومینا را ارائه کرده است که در ادامه این گفتوگو میخوانید.
* شرکت آلومینای ایران در سال 96 چه فعالیتهایی را انجام داده و چه برنامههای توسعهای را در دستور کار خود گنجانده است؟
در سال 96 اولویت شرکت، تکمیل فعالیتهای پروژه «شمش آلومینیوم» بود، به طوری که نه تنها موفق به پیشرفت فیزیکی حدود 20 درصدی این پروژه شدیم، بلکه کار به گونهای پیش رفته است که امسال مراحل بهرهبرداری آن به پایان خواهد رسید. در این میان باید این نکته را هم در نظر داشت که زنجیره آلومینیوم جزء صنایع سرمایهبر است و برای پروژه جاجرم نیز در مجموع بیش از 1000 میلیارد تومان سرمایه نیاز بود. بدون شک در دور تحریمها، تامین این میزان سرمایه کار بسیار سختی بود، اما با برنامهریزی و مهندسی مالی و کمکهای ایمیدرو توانستهایم در این شرایط نامطلوب اقتصادی، پروژه را به مرحله بهرهبرداری برسانیم. یکی از اهداف ساخت این پروژه، استفاده از توان و پتانسیلهای داخلی کشور بود، به همین دلیل در بسیاری از بخشهای اجرایی بیشترین استفاده را از دانش فنی داخلی داشتهایم. همچنین در سال 96 توانستیم 241 هزار تن آلومینا تولید کنیم که یکی از بهترین سالها از نظر بهینهسازی در حوزه تولید بود. از سوی دیگر همچنین میتوانستیم بوکسیتهای خوب از معادن استخراج کنیم و تولید را افزایش دهیم، اما باتوجه به اینکه اگر از بوکسیتهای پرعیار استخراج میشد، در سالهای آینده با مشکلات کم عیاری بوکسیت مواجه میشدیم، برهمین اساس تصمیم براین شد که با مدول وکیفیت پایین کار را دنبال کنیم. از این رو سال 96 یکی از بهترین سالهایی بود که با بوکسیتی که کیفیتی پایینتری داشت، میزان قابل توجهی تولید به ثبت رسید. اما موضوع دیگری که باید گفته شود مصرف بهینه افزودنیهای فرآیند است که در این سال، مصرف سود کاستیک باتوجه به بوکسیت مصرفی نیز یکی از بهینهترین مصارف در سالهای اخیر به شمار میرفت. در بحث معادن هم اکتشافات جزء اولویتهای مهم ما محسوب میشود. در سال 96، حدود 15 هزار متر حفاری انجام شد که در مقایسه با سالهای قبل از 95، حداقل افزایش هشت برابری را تجربه کرده است. این موضوع باعث شد که ذخیره معادن بوکسیت 20 میلیون تن افزایش یابد که این ذخیره قابل استخراج میتواند جاجرم را تا حدود 20 سال آینده بیمه کند. ضمن اینکه حدود 15 میلیون تن ذخیره نیز از قبل وجود دارد که با احتساب آن میتوان تا 30 سال تامین بوکسیت را تضمین کرد. این مساله بسیار اهمیت دارد، زیرا ایران کشوری بوکسیت خیز نیست، هرچند تاکنون اکتشافات خوبی در بوکسیت انجام نشده است. عملکردهای شاخص شرکت آلومینا در سال گذشته علاوه بر پیشرفت پروژه شمس، اکتشافات و تولید بهینه، شروع پروژه «هیدرات ریزدانه» بوده است که دانش فنی آن متعلق به کارشناسان با تجربه شرکت آلومینا بوده است. در حال حاضر این محصول تماما وارداتی و در تولید نسوزهای خاص، لولههای پلی اتیلن و کابلهای نسوز کاربرد دارد.
* در حوزه کارخانهها تا چه حد بهینهسازیها انجام شده است؟
بهینهسازیهای زیادی در حوزه کارخانه انجام شده است. «پمپ هملمن» که برای رسوبزدایی لولههای انتقال دوغاب استفاده میشود را از خارج وارد کردهایم و نصب آن را به دست همکارانمان انجام دادهایم. در این میان زمان رسوبزداییها را از هفت روز به پنج و نیم روز کاهش دادهایم که این موضوع میتواند موجب افزایش تولید در حد 1500 تن شود. خوشبختانه در جاجرم با استفاده از توان داخلی و مهندسی مالی که در مجموعه انجام شد، سرمایهگذاری بیش از 1000 میلیارد تومانی صورت گرفت. نکته دیگر این است که باید بدانیم در کدام بخشها سرمایهگذاری کنیم. به طور مثال روند عمدتا به سمت شمش آلومینیوم بوده است. در حالی که معتقدم در حوزه تامین مواد اولیه آلومینا عملکرد ضعیفی داشتهایم و باید سرمایه گذاریها به این سمت هدایت شوند. به طور کلی میتوان گفت «سرمایهگذاری در حوزه آلومینا» و «اکتشافات در حوزه معادن بوکسیت» دو کار بزرگ و با اهمیتی هستند که باید در سرلیست اولویتها قرار گیرند.
* از دیدگاه شما مهمترین چالشهای معادن ایران از کجا نشات میگیرند؟
معادن کشور با مشکلات بیشماری دست به گریبان هستند. متاسفانه مرز میان معدن کاران و محیط زیستیها مشخص نیست. این موضوع در دنیا استانداردهای ویژه خود را دارد و هیچ کشوری یک ذخیره ارزشمند را به دلایل گاها واهی محیط زیستی از دست نمیدهد. محیط زیست موضوع مهمی است و ما معدنیها هم میگوییم باید معدن کاری پاک انجام داد. اما متاسفانه گاهی فضای اجتماعی ایجاد میشود که سیاسیون هم در این موضوعات ورود میکنند و این قضایا مورد بهرهبرداری آنان قرار میگیرد. در نتیجه تولید از این حیث ضرر میکند. انتظار این است که محیط زیستیها ومنابع طبیعی با استاندارد مشخصی با معدن کاران رفتار کنند. معدنیها هم پایبند به احترام گذاشتن به محیط زیست هستند؛ مثلا در معدن تاش هرماه پایش آب صورت میگیرد و طرح احیا و بازسازی انجام میشود. کل محدوده معدن کاری ما 200 هکتار است اما باتوجه به حجم کاری پایین، نمیتواند مشکلات محیط زیستی زیادی از جانب ما ایجاد شود. این در حالی است که فعالیت ما برای کشور منافع بیشماری فراهم میکند، به طوری که بیش از 500 هزار نفر درصنعت آلومینیوم فعالیت دارند و پایه آن آلومینا است. برای تامین آلومینا هم بوکسیت یکی از مهمترینها است و تاش هم معدنی است که میتواند خوراک ما را تامین کند.
* در کارنامه ما فعالیتهای خود در حوزه صادرات چه عملکردی داشتهاید؟
آمارها نشان میدهد در سالهای قبل تا 50 هزار تن صادرات را ثبت کردهایم. سال گذشته حدود 35 هزار تن صادرات ثبت شده که ارزشی بالغ بر 15 میلیون دلار داشته است. اما امسال به دلیل دور جدید تحریمها شرایط ویژهای حاکم شده است که خود وزارت صنعت، معدن و تجارت از ما خواست که به دلیل تامین نیاز داخل، صادراتی نداشته باشیم. البته بازارهای صادراتی خوبی در کشورهایی مانند تاجیکستان و آذربایجان داریم.
* در حوزه بهرهگیری از دانش و فناوریهای روز دنیا در چه شرایطی هستید؟
متاسفانه چه در حوزه آلومینیوم و چه در حوزه آلومینا دانش مادانشی به روز و جدید نیست. در حال حاضر نمیتوان برای واحدهای موجود کاری انجام داد، اما برای کارخانههای جدید سعی بر این است که از به روزترین دانشها استفاده شود. این روند هم توجیه اقتصادی دارد و هم هزینهها را کاهش میدهد. انتظار ما این است که وزارت صنعت، معدن و تجارت تسهیلاتی در اکتشافات به ما اعطا و در حوزه تجهیز معادن بوکسیت نیز شرکت کند. البته در حال حاضر صندوق بیمه در این مسیر کمک حال معدنکاران است که نیاز به آموزش بیشتری برای فعالان این بخش دارد. با این حال باید این موضوع را در نظر داشت که زنجیره آلومینا و آلومینیوم، زنجیرهای اشتغال زا و صنعت پایه کشور است و باتوجه به اینکه ما انرژی داریم و این زنجیره جزو صنایع انرژی بر دستهبندی میشود؛ هم اشتغالزاست و هم ارزش افزوده ایجاد میکند و هم نیاز کشور است.
بازدهی یک فلز در چند پلان
ریشهیابی چالشها و مزیتهای «آلومینا» در گفتوگو با تورج زارع
صاحبخبر -
نظر شما