طب سوزنی یا اکوپانکچر یک روش درمانی سنتی چینی است که شامل قرار دادن سوزن‌های بسیار نازک در نقاط خاصی از بدن برای تسکین درد و بهبود تعادل انرژی در بدن است.
طب سوزنی بر اساس مفاهیم طب سنتی چین عمل می‌کند که معتقد است بدن انسان دارای مسیری از انرژی به نام چی (Qi) است که از طریق کانال‌هایی به نام مریدین‌ها در سراسر بدن جریان دارد. در این روش، تصور می‌شود که انسداد یا عدم تعادل در این جریان انرژی می‌تواند منجر به بیماری و درد شود.
تاریخچه طب سوزنی
طب سوزنی یکی از قدیمی‌ترین روش‌های درمان در طب سنتی چین است و برای درمان انواع عارضه‌ها به کار می‌رود. قدمت استفاده از طب سوزنی به چندین قرن قبل برمی‌گردد ولی به‌تازگی در کشورهای غربی محبوب شده است. گفته می‌شود که استفاده از این روش در حدود 6000 سال قبل از میلاد در چین باستان آغاز شده و در طول تاریخ در کشورهای مختلف گسترش یافته است. با این حال، نظریه‌های دیگری نیز درباره منشا طب سوزنی وجود دارد.
به گفته خود پزشک معمولا دردهای ناحیه کمر، زانو، گردن، مچ دست و شانه از جمله دردهایی هستند که مراجعات بیشتری نسبت به سایر نقاط بدن به کلینیک دکتر زهره عشقی (متخصص طب فیزیکی و توانبخشی و ارتوپدی) در شیراز انجام می‌شود.
طب سوزنی در شیراز در کنار تمرین درمانی از روش‌هایی هستند که دکتر عشقی برای مراحل اولیه درمان درد (به جز موارد خاص) تجویز می‌کنند و معمولا نتایج بسیاری خوبی هم از این فرآیند برای کنترل و درمان دردهای عضلانی و مفاصل به دست آمده است.
کاربردهای طب سوزنی در چیست؟
طب سوزنی در درمان و بهبود بسیاری از مشکلات جسمی و روحی کاربرد دارد. برخی از رایج‌ترین کاربردهای آن شامل موارد زیر است:
کاهش دردهای مزمن: طب سوزنی به‌طور گسترده برای تسکین دردهای مزمن مانند کمردرد، گردن‌درد، درد شانه، درد زانو و درد مفاصل استفاده می‌شود.
درمان سردرد و میگرن: این روش به افراد مبتلا به سردردهای تنشی و میگرن کمک می‌کند و می‌تواند دفعات و شدت این دردها را کاهش دهد.
کنترل استرس و اضطراب: طب سوزنی می‌تواند در تنظیم سیستم عصبی و افزایش ترشح هورمون‌های آرامش‌بخش مانند اندورفین کمک کرده و استرس، اضطراب و افسردگی را کاهش دهد.
درمان اختلالات خواب: برای بی‌خوابی و بهبود کیفیت خواب، طب سوزنی می‌تواند به ایجاد آرامش و تعادل در سیستم عصبی کمک کند.
بهبود مشکلات گوارشی: در مواردی مانند سوءهاضمه، سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) و مشکلات گوارشی دیگر، این روش می‌تواند با تنظیم عملکرد دستگاه گوارش به بهبود علائم کمک کند.
کاهش علائم آلرژی: طب سوزنی در کاهش واکنش‌های آلرژیک و بهبود علائم آلرژی‌های فصلی یا مزمن مؤثر است.
تقویت سیستم ایمنی: این روش با تحریک نقاط خاصی از بدن می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها کمک کند.
کمک به ترک اعتیاد و کاهش وزن: طب سوزنی می‌تواند در کاهش میل به مصرف مواد مخدر یا غذاهای ناسالم مؤثر باشد و در نتیجه به ترک اعتیاد یا کنترل وزن کمک کند.
تسکین دردهای قاعدگی و علائم یائسگی: برای زنانی که از دردهای قاعدگی، سندرم پیش از قاعدگی (PMS) و علائم یائسگی رنج می‌برند، طب سوزنی می‌تواند به بهبود علائم کمک کند.
این روش به دلیل اثرات آرام‌بخش و کاهش‌دهنده‌ی درد، کاربرد گسترده‌ای در بهبود کیفیت زندگی و کاهش نیاز به داروهای مسکن دارد.
به طور کلی طب سوزنی را می‌توان به عنوان یک درمان مستقل یا در کنار روش‌های درمانی معمول در پزشکی مانند داروهای تجویزی یا جراحی استفاده کرد.
اثرات طب سوزنی بر مغز
در نتیجه‌گیری مطالعات برخی محققان گفته شده است که طب سوزنی باعث آزاد شدن انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز از جمله سروتونین، اپیوئیدها و اندورفین‌ها می‌شود.
آزاد شدن سروتونین در مغز (ناحیه بالایی ساقه مغز و هیپوتالاموس) باعث آزاد شدن مواد طبیعی ضد درد (بتا-اندورفین، انکفالین، اندومورفین و دینورفین) می‌شود. به باور متخصصان طب سوزنی بدن را تحریک به آزادسازی سروتونین کرده و به این ترتیب به کاهش درد و بهبود حالت روحی کمک می‌کند.
طب سوزنی در چندین مطالعه استرس را کاهش داد که احتمالاً علت آن تحریک سیستم عصبی پاراسمپاتیک و کاهش نوراپی‌نفرین (هورمون و انتقال‌دهنده عصبی استرس) و همچنین تحریک عصب واگ بوده است. برخی محققان اثرات کاهش درد مشاهده شده در طب سوزنی را به مکانیسم‌های عصبی نسبت داده‌اند. آنها اینگونه توضیح داده‌اند که سوزن‌های وارد شده با تحریک فیبرهای عصبی درد (الیاف عصبی آوران Aβ،Aδ وC) کمی درد و سپس بی‌حسی ایجاد می‌کنند.
آیا طب سوزنی واقعاً موثر است؟
طراحی آزمایش‌های بالینی درباره اثربخشی طب سوزنی دشوار است زیرا ایجاد یک گروه کنترل معتبر تقریباً غیرممکن می‌باشد. چالش‌های بسیاری برای این کار وجود دارد از جمله ماهیت کورسازی در مطالعات کنترلی و ایجاد گروه کنترل دارونما.
با این حال، پیشرفت‌ها در استفاده از سوزن‌های تلسکوپی و بلانت و کورسازی تحلیل‌گر مشاهده کننده، کیفیت مطالعات طب سوزنی را بالاتر برده است. برای بهبود بیشتر این مطالعات (کاهش سوگیری)، از "فرم‌های جعلی" یا قرار دادن سوزن‌ها در جای اشتباه/نفوذ سطحی برای ایجاد یک گروه کنترل دارونمای با‌کیفیت‌تر استفاده می‌شود.
تحقیقات بر روی طب سوزنی برای اندیکاسیون‌های متعدد همچنان یک حوزه فعال برای مطالعات آینده است. بسیاری از مطالعات طب سوزنی فعلی نتایج ناهماهنگ و متناقضی داشته‌اند.
نتایج به‌ویژه در رابطه با استفاده از طب سوزنی برای درد اینگونه بوده است. طبق بسیاری از مطالعات، طب سوزنی برای درمان درد موثر نیست. این مطالعات نشان می‌دهند که طب سوزنی جعلی در مقایسه با گروه کنترل دارونما، تأثیر بهبودی کمی داشته یا بی‌تاثیر بوده است. نتایج برخی مطالعات دیگر، وضعیت درمان‌شده‌گان با طب سوزنی را نسبتاً بهتر از گروه‌های کنترل نشان داده‌اند.
یک متا آنالیز نشان داد که افراد پس از طب سوزنی نسبت به گروه کنترل دارونما یک بهبودی نسبی داشته‌اند، اما میزان بهبودی نسبت به گروه طب سوزنی جعلی کم بوده است. حال اکثر بیماران پس از طب سوزنی (و طب سوزنی جعلی) نسبت به بیمارانی که طب سوزنی برایشان انجام نشد، بهتر و درد آنها کمتر شد.
بسیاری از مطالعات بالینی با کیفیت بالا نیز، مانند این مطالعه، نشان داده‌اند که طب سوزنی و طب سوزنی جعلی نسبت به درمان‌های معمولی یا عدم درمان در تسکین علائم مؤثرتر بوده‌اند. طبق این یافته‌ها اثربخشی طب سوزنی ممکن است بیشتر از دارونما نباشد. در مطالعات تصویربرداری از مغز، در مغز افرادی که در گروه مطالعه (با طب سوزنی واقعی) بودند، در مقایسه با کسانی که طب سوزنی جعلی برایشان انجام شد، تغییرات متفاوتی مشاهده گردید.
مشاهده تغییرات فیزیولوژیکی ناشی از طب سوزنی در چندین مطالعه‌ای که روی حیوانات انجام شد نیز جالب بوده است. صرف‌نظر از مطالعات و نتایج تجربیات قبلی، برای تعیین موثر بودن یا نبودن طب سوزنی به تحقیقات عمیق‌تر و شواهد بیشتری نیاز است.
برای ساکنین شهر شیراز که قصد بهره مندی از خدمات طب سوزنی، سوزن خشک، الکتروآکوپانکچر (طب سوزنی الکتریکی) جهت بهبود و تسکین دردهای اسکلتی، عضلانی و مفاصل خود را دارند یکی از مراکز درمانی معتبر در شیراز دکتر زهره عشقی است که با مراجعه به این مرکز می‌توانید از خدمات مربوطه بهره مند شوید.
∎
طب سوزنی بر اساس مفاهیم طب سنتی چین عمل می‌کند که معتقد است بدن انسان دارای مسیری از انرژی به نام چی (Qi) است که از طریق کانال‌هایی به نام مریدین‌ها در سراسر بدن جریان دارد. در این روش، تصور می‌شود که انسداد یا عدم تعادل در این جریان انرژی می‌تواند منجر به بیماری و درد شود.
تاریخچه طب سوزنی
طب سوزنی یکی از قدیمی‌ترین روش‌های درمان در طب سنتی چین است و برای درمان انواع عارضه‌ها به کار می‌رود. قدمت استفاده از طب سوزنی به چندین قرن قبل برمی‌گردد ولی به‌تازگی در کشورهای غربی محبوب شده است. گفته می‌شود که استفاده از این روش در حدود 6000 سال قبل از میلاد در چین باستان آغاز شده و در طول تاریخ در کشورهای مختلف گسترش یافته است. با این حال، نظریه‌های دیگری نیز درباره منشا طب سوزنی وجود دارد.
به گفته خود پزشک معمولا دردهای ناحیه کمر، زانو، گردن، مچ دست و شانه از جمله دردهایی هستند که مراجعات بیشتری نسبت به سایر نقاط بدن به کلینیک دکتر زهره عشقی (متخصص طب فیزیکی و توانبخشی و ارتوپدی) در شیراز انجام می‌شود.
طب سوزنی در شیراز در کنار تمرین درمانی از روش‌هایی هستند که دکتر عشقی برای مراحل اولیه درمان درد (به جز موارد خاص) تجویز می‌کنند و معمولا نتایج بسیاری خوبی هم از این فرآیند برای کنترل و درمان دردهای عضلانی و مفاصل به دست آمده است.
کاربردهای طب سوزنی در چیست؟
طب سوزنی در درمان و بهبود بسیاری از مشکلات جسمی و روحی کاربرد دارد. برخی از رایج‌ترین کاربردهای آن شامل موارد زیر است:
کاهش دردهای مزمن: طب سوزنی به‌طور گسترده برای تسکین دردهای مزمن مانند کمردرد، گردن‌درد، درد شانه، درد زانو و درد مفاصل استفاده می‌شود.
درمان سردرد و میگرن: این روش به افراد مبتلا به سردردهای تنشی و میگرن کمک می‌کند و می‌تواند دفعات و شدت این دردها را کاهش دهد.
کنترل استرس و اضطراب: طب سوزنی می‌تواند در تنظیم سیستم عصبی و افزایش ترشح هورمون‌های آرامش‌بخش مانند اندورفین کمک کرده و استرس، اضطراب و افسردگی را کاهش دهد.
درمان اختلالات خواب: برای بی‌خوابی و بهبود کیفیت خواب، طب سوزنی می‌تواند به ایجاد آرامش و تعادل در سیستم عصبی کمک کند.
بهبود مشکلات گوارشی: در مواردی مانند سوءهاضمه، سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) و مشکلات گوارشی دیگر، این روش می‌تواند با تنظیم عملکرد دستگاه گوارش به بهبود علائم کمک کند.
کاهش علائم آلرژی: طب سوزنی در کاهش واکنش‌های آلرژیک و بهبود علائم آلرژی‌های فصلی یا مزمن مؤثر است.
تقویت سیستم ایمنی: این روش با تحریک نقاط خاصی از بدن می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها کمک کند.
کمک به ترک اعتیاد و کاهش وزن: طب سوزنی می‌تواند در کاهش میل به مصرف مواد مخدر یا غذاهای ناسالم مؤثر باشد و در نتیجه به ترک اعتیاد یا کنترل وزن کمک کند.
تسکین دردهای قاعدگی و علائم یائسگی: برای زنانی که از دردهای قاعدگی، سندرم پیش از قاعدگی (PMS) و علائم یائسگی رنج می‌برند، طب سوزنی می‌تواند به بهبود علائم کمک کند.
این روش به دلیل اثرات آرام‌بخش و کاهش‌دهنده‌ی درد، کاربرد گسترده‌ای در بهبود کیفیت زندگی و کاهش نیاز به داروهای مسکن دارد.
به طور کلی طب سوزنی را می‌توان به عنوان یک درمان مستقل یا در کنار روش‌های درمانی معمول در پزشکی مانند داروهای تجویزی یا جراحی استفاده کرد.
اثرات طب سوزنی بر مغز
در نتیجه‌گیری مطالعات برخی محققان گفته شده است که طب سوزنی باعث آزاد شدن انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز از جمله سروتونین، اپیوئیدها و اندورفین‌ها می‌شود.
آزاد شدن سروتونین در مغز (ناحیه بالایی ساقه مغز و هیپوتالاموس) باعث آزاد شدن مواد طبیعی ضد درد (بتا-اندورفین، انکفالین، اندومورفین و دینورفین) می‌شود. به باور متخصصان طب سوزنی بدن را تحریک به آزادسازی سروتونین کرده و به این ترتیب به کاهش درد و بهبود حالت روحی کمک می‌کند.
طب سوزنی در چندین مطالعه استرس را کاهش داد که احتمالاً علت آن تحریک سیستم عصبی پاراسمپاتیک و کاهش نوراپی‌نفرین (هورمون و انتقال‌دهنده عصبی استرس) و همچنین تحریک عصب واگ بوده است. برخی محققان اثرات کاهش درد مشاهده شده در طب سوزنی را به مکانیسم‌های عصبی نسبت داده‌اند. آنها اینگونه توضیح داده‌اند که سوزن‌های وارد شده با تحریک فیبرهای عصبی درد (الیاف عصبی آوران Aβ،Aδ وC) کمی درد و سپس بی‌حسی ایجاد می‌کنند.
آیا طب سوزنی واقعاً موثر است؟
طراحی آزمایش‌های بالینی درباره اثربخشی طب سوزنی دشوار است زیرا ایجاد یک گروه کنترل معتبر تقریباً غیرممکن می‌باشد. چالش‌های بسیاری برای این کار وجود دارد از جمله ماهیت کورسازی در مطالعات کنترلی و ایجاد گروه کنترل دارونما.
با این حال، پیشرفت‌ها در استفاده از سوزن‌های تلسکوپی و بلانت و کورسازی تحلیل‌گر مشاهده کننده، کیفیت مطالعات طب سوزنی را بالاتر برده است. برای بهبود بیشتر این مطالعات (کاهش سوگیری)، از "فرم‌های جعلی" یا قرار دادن سوزن‌ها در جای اشتباه/نفوذ سطحی برای ایجاد یک گروه کنترل دارونمای با‌کیفیت‌تر استفاده می‌شود.
تحقیقات بر روی طب سوزنی برای اندیکاسیون‌های متعدد همچنان یک حوزه فعال برای مطالعات آینده است. بسیاری از مطالعات طب سوزنی فعلی نتایج ناهماهنگ و متناقضی داشته‌اند.
نتایج به‌ویژه در رابطه با استفاده از طب سوزنی برای درد اینگونه بوده است. طبق بسیاری از مطالعات، طب سوزنی برای درمان درد موثر نیست. این مطالعات نشان می‌دهند که طب سوزنی جعلی در مقایسه با گروه کنترل دارونما، تأثیر بهبودی کمی داشته یا بی‌تاثیر بوده است. نتایج برخی مطالعات دیگر، وضعیت درمان‌شده‌گان با طب سوزنی را نسبتاً بهتر از گروه‌های کنترل نشان داده‌اند.
یک متا آنالیز نشان داد که افراد پس از طب سوزنی نسبت به گروه کنترل دارونما یک بهبودی نسبی داشته‌اند، اما میزان بهبودی نسبت به گروه طب سوزنی جعلی کم بوده است. حال اکثر بیماران پس از طب سوزنی (و طب سوزنی جعلی) نسبت به بیمارانی که طب سوزنی برایشان انجام نشد، بهتر و درد آنها کمتر شد.
بسیاری از مطالعات بالینی با کیفیت بالا نیز، مانند این مطالعه، نشان داده‌اند که طب سوزنی و طب سوزنی جعلی نسبت به درمان‌های معمولی یا عدم درمان در تسکین علائم مؤثرتر بوده‌اند. طبق این یافته‌ها اثربخشی طب سوزنی ممکن است بیشتر از دارونما نباشد. در مطالعات تصویربرداری از مغز، در مغز افرادی که در گروه مطالعه (با طب سوزنی واقعی) بودند، در مقایسه با کسانی که طب سوزنی جعلی برایشان انجام شد، تغییرات متفاوتی مشاهده گردید.
مشاهده تغییرات فیزیولوژیکی ناشی از طب سوزنی در چندین مطالعه‌ای که روی حیوانات انجام شد نیز جالب بوده است. صرف‌نظر از مطالعات و نتایج تجربیات قبلی، برای تعیین موثر بودن یا نبودن طب سوزنی به تحقیقات عمیق‌تر و شواهد بیشتری نیاز است.
برای ساکنین شهر شیراز که قصد بهره مندی از خدمات طب سوزنی، سوزن خشک، الکتروآکوپانکچر (طب سوزنی الکتریکی) جهت بهبود و تسکین دردهای اسکلتی، عضلانی و مفاصل خود را دارند یکی از مراکز درمانی معتبر در شیراز دکتر زهره عشقی است که با مراجعه به این مرکز می‌توانید از خدمات مربوطه بهره مند شوید.