رئیس‌جمهوری از غروری می‌گوید که با خواندن متن مذاکرات و هنرمندی دیپلمات‌ها بدان می‌بالد، ما البته متن مذاکرات را نخوانده‌ایم اما تصاویر خود گویاست، روسای دستگاه دیپلماسی قدرتمندترین کشورهای جهان کیپ تا کیپ نشسته‌اند و نمایندگان ایران در برابر آنان، وزرای خارجه آمریکا و روسیه یک طرف میز هستند و کارشناسان وزارت خارجه ایران آن سوی میز در برابر آنان نشسته‌اند، همتراز و همسان. طرفه آنکه هیات ایرانی نه مرعوب عده رقباست نه هیمنه آنان، غربی‌ها اصرار داشتند که مذاکرات قبل از مهلت کنگره به پایان برسد و آن را اهرم فشاری برای پایان‌بخشی به مذاکرات قرار داده بودند اما طرف ایرانی که پیش‌تر گفته بود فراتر از بازه زمانی اصل حصول توافق خوب را مدنظر دارد با پافشاری بر مواضع مذاکرات را به وقت اضافه بردند و سیدعباس عراقچی نیز اعلام کرد که هیچ زمان معینی برای ما وجود ندارد و حتی اگر لازم باشد مذاکرات روز به روز تمدید شود در وین می‌مانیم تا مذاکرات را به نتیجه برسانیم. سه‌شنبه ظهر بود که پس از جلسه وزرای خارجه ایران و ۱+۵ فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به جمع خبرنگاران آمد و خبر از تمدید مجدد مذاکرات داد و اعلام کرد که برخی وزرای خارجه به پایتخت‌ها خواهند رفت و مجدد به وین باز خواهند گشت. بالاخره به طور رسمی اعلام شد که مذاکرات تا روز جمعه تمدید خواهد شد. نکته جالب توجه در خروج وزرای خارجه اشارات آنان به موارد اختلافی باقیمانده بود که نشان می‌داد مذاکرات تا حد بسیار زیادی به نتیجه رسیده است، شامگاه سه‌شنبه سیدعباس عراقچی مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای کشورمان نیز خبر از تدوین تقریبا کامل متن توافق و پیشرفت قابل ملاحظه در ضمایم داد و وی نیز موارد اختلافی را انگشت‌شمار خواند. وزرای خارجه که سه‌شنبه وین را ترک کردند از عصر روز چهارشنبه به وین بازگشتند تا مذاکرات حساس و تعیین‌کننده نهایی را برای حل اختلافات اندک اما مهم باقیمانده پی بگیرند.
اختلافات انگشت شمار باقیمانده
سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه پیش از ترک وین موارد اختلافی را ۱۰مورد خواند و اشاره کرد که در زمینه تحریم‌ها همه موارد حل شده و تنها موضوع تحریم تسلیحاتی باقی مانده است. نکته‌ای که نشان می‌دهد ایران با پافشاری بر مواضع خواست اصلی خود مبنی بر لغو تحریم‌های اقتصادی و مالی را محقق کرده است. سیدعباس عراقچی مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای کشورمان البته شامگاه سه‌شنبه به میان خبرنگاران آمد و توضیحات مفصل و مشروحی نسبت به روند مذاکرات ارائه داد. وی تاکید کرد که نگارش متن توافق اصلی تقریبا به پایان رسیده و چند پاراگراف مانده که در جلسه وزرای خارجه قرار است حل‌وفصل شود. عراقچی همچنین گفت که درخصوص ضمایم نیز پیشرفت‌های قابل قبولی داشته‌ایم. در بحث فنی با مذاکرات صالحی و مونیز هم کار در شرف پایان است و در ضمایم نیز تا ۹۶درصد کار تمام شده و تنها ضمیمه باز مربوط به مرحله اجرا و اقدامات زمانبندی شده است که باید پس از توافق بر سر موضوعات دیگر زمانبندی مشخص شود. عراقچی در خصوص اختلافات باقیمانده نیز تاکید کرد که دو یا سه مورد اختلاف مهم داریم و نزدیک به هفت مورد اختلافات جزئی‌تر که در مذاکرات باقیمانده برای حل آنها تلاش خواهیم کرد.
چانه‌زنی سخت درباره تحریم‌های تسلیحاتی
ایران در زمینه صنایع دفاعی و نظامی در طول سال‌های اخیر پیشرفت‌های خیره‌کننده‌ای داشته و در طول سه دهه اخیر نیز هیچگاه طرف غربی به ایران تسلیحات نفروخته است. تاکید اصلی کشورمان هم زدودن تحریم‌های اقتصادی و مالی بود که بدان دست یافته اما روز سه‌شنبه طرف ایرانی مبتنی بر استراتژی کلی ترسیمی مبنی بر لغو همه تحریم‌ها با اشاره به تحریم تسلیحاتی و موشک‌های بالستیک که در قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت مورد اشاره قرار گرفته بر لغو این تحریم نیز به عنوان حق بدیهی خود پای فشرد. به‌وضوح مشخص بود که طرح موضوع لغو تحریم تسلیحاتی با توجه به حساسیت غربی‌ها و تاثیر گذاری آن در موازنه قدرت منطقه‌ای چالشی جدی در مذاکرات ایجاد خواهد کرد اما طرف ایرانی قبل‌تر هم گفته بود که غرب میان فشار و به‌کارگیری اهرم تحریم و حصول توافق باید یکی را انتخاب کند. نکته آنکه روسیه و چین موافق جدی لغو تحریم‌های تسلیحاتی هستند و این نکته در چانه‌زنی‌های حساس دور پایانی کفه ایران را برای امتیازگیری سنگین‌تر می‌کند. قبل از تمدید مذاکرات در روز سه‌شنبه و در آخرین نشست وزرای خارجه ایران و ۱+۵ موضوع لغو تحریم تسلیحاتی و موشک‌های بالستیک در جلسه مطرح می‌شود و گویا طرف آمریکایی به شدت واکنش منفی نشان داده و آن را برهم زننده ثبات خاورمیانه می‌خواند و تهدیدگونه خواستار عمل به چارچوب‌های واشنگتن در این زمینه می‌شود. یک منبع روس به مهر گفته است، ظریف در واکنش به تهدید طرف آمریکایی با فریاد مشکلات خاورمیانه را متوجه عملکرد آنان در منطقه و حمایت از تروریست‌ها عنوان کرده و تاکید می‌کند آمریکایی‌ها در جایگاهی نیستند که برای توان موشکی ایران تعیین تکلیف کنند. بخش جالب آنجاست که در این لحظه فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و رئیس جلسه وارد بحث شده و تهدید می‌کند که میز مذاکره را ترک می‌کنیم، پاسخ ظریف اما قاطعانه و تمام کننده است، او می‌گوید: «یادتان باشد هیچگاه یک ایرانی را تهدید نکنید.» یک دیپلمات اروپایی هم در خصوص مواضع اعضای ۱+۵ در خصوص لغو تحریم تسلیحاتی گفته که چین و روسیه با صراحت موافق این لغو هستند و آمریکا و انگلیس به‌شدت مخالفت کرده‌اند اما فرانسوی‌ها مردد هستند و نه مخالفت کرده‌اند و نه موافقت. این منبع علت این رفتار فرانسوی‌ها را ناشی از آن دانسته که به‌رغم مخالفت وزیر خارجه، فرانسوا اولاند رئیس‌جمهوری موافق برداشتن تحریم تسلیحاتی است چرا که بازار ایران را برای فرانسه مطلوب و ایده‌آل می‌داند. مذاکرات روز چهارشنبه میان معاونان ادامه یافت و سیدعباس عراقچی و مجید تخت‌روانچی به همراه وندی شرمن معاون وزیر خارجه آمریکا و رابرت مالی مشاور اوباما به مذاکره پرداختند و صالحی و مونیز هم مذاکرات فنی را پی گرفتند. از طرف دیگر جلسه چند ساعته میان معاونان وزرای خارجه و هلگا اشمید نیز برگزار شد. یک دیپلمات ایرانی ضمن آنکه تاکید کرد طرف ایرانی بر خطوط قرمز خود باقی خواهد ماند و این خطوط مانعی در حصول توافق نخواهد بود از پیشنهادات تازه ایران برای حل و فصل اختلافات باقیمانده خبر داد. سخنگوی کاخ سفید هم اعلام کرد که به‌رغم تمدید مذاکرات، مذاکره با ایران ارزش ادامه دادن حداقل در زمان کنونی را دارد. وی گفته که به توافق نزدیک هستیم و در صورتی که توافق به بهبود روابط ایران و آمریکا منجر شود از آن استقبال می‌کنیم. جالب آنکه جمهوریخواهان با توجه به تمدید دوباره مذاکرات و موضوع ضرب‌الاجل کنگره خواستار ترک میز مذاکرات از سوی آمریکا شده و می‌گویند که مذاکرات شکست خورده است! نتانیاهو نیز گفته که ایران در حال باج گیری از قدرت‌های جهانی است، فریادهای از سر استیصالی که بیش از هر نکته‌ای نشان دهنده در شرف وقوع بودن توافق است، طرفه آنکه اسرائیلی‌های که متهم به جاسوسی از روند مذاکرات هستند با خشم و ناراحتی می‌گویند که از مذاکرات ۱۲روزه هیچ‌خبری ندارند و نمی‌دانند چه روندی در جریان است. نکته‌ای که خود گواه بر آن است که دولت اوباما بی‌توجه به کارشکنی‌ها با تمرکز دو چندان روی انجام توافق متمرکز است و البته در خبرها آمده بود که اوباما تمامی برنامه‌های کاری معمولی خود را به نوعی به حالت تعویق درآورده و منتظر اخبار از وین است. موگرینی نیز در وین مانده و اشتاین‌مایر وزیر خارجه آلمان هم سفر پنجشنبه خود به کوبا را لغو کرد و دیگر وزرای خارجه هم تا پنجشنبه (امروز) به مذاکرات خواهند پیوست.
در نهایت...
آنچه با همه پیچیدگی‌ها و حساسیت‌های مذاکرات در این مرحله مشهود و علنی است این نکته است که مذاکرات به مرحله بی‌بازگشت خود رهنمون شده و در ساعات و روزهای پایانی باید تکلیف آن مشخص شود. پیشرفت‌ها ملموس و غیرقابل کتمان است، موارد اختلافی مشخص بوده و خواست طرفین نیز هویداست و این نکته هم که هیچ‌یک از طرفین نمی‌خواهند بعد از تلاش‌های فراوان و نتیجه‌بخشی نمایان یک قدم مانده به حصول توافق و عبور از یک چالش ۱۲ساله به نقطه صفر و فضایی مبهم و مشوش رهنمون شوند، کتمان نشدنی است. وزرای خارجه بازهم به وین می‌آیند و به نظر نمی‌رسد این روند به طور ممتد قابل ادامه دادن باشد و از طرف دیگر آنچه از متن مذاکرات انتشار عمومی یافته نشان می‌دهد که طرفین از سخت‌ترین پیچ‌ها گذر کرده‌اند و خواسته‌های نامعقول و غیرقابل‌تحققی نیز از سوی طرف ایرانی مطرح نشده که برهم زننده ساختار کلی مذاکرات باشد و اکنون غربی‌ها باید مشخص کنند که می‌توانند از پیش‌فرض‌های تصنعی و نامتوازن گذر کنند و تصمیم‌های سرنوشت ساز و البته نه‌چندان سخت را بگیرند.
∎