اعضای کمیسیون ویژه بررسی برجام مجلس دیروز با حضور چند حقوقدان الزام آور بودن برجام را مورد بحث و بررسی قرار دادند.
به گزارشایرنا از پایگاه اطلاع رسانی خانه ملت، علیرضا زاکانی رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام مجلس از حقوقدانان شرکت‌کننده در این نشست خواست این کمیسیون را در موضوع تخصصی حقوق عمومی و حقوق بین الملل یاری کنند تا از جایگاه حقوق عمومی و بین الملل، قطعنامه 2331 شورای امنیت سازمان ملل را بررسی کنند.
وی ادامه داد: حقوقدانان بیان کنند که مجلس از چه ظرفیت‌ها و اصول قانون اساسی می‌تواند برای بهره گیری حداکثری از قوانین به دولت در اجرای برجام کمک کند.
وحید احمدی رئیس کمیته حقوقی کمیسیون ویژه بررسی برجام نیز در این نشست با طرح این سوال که آیا برجام تعهد آور است یا خیر، اظهارداشت: اگر در بین اساتیدو حقوقدانان کسی بر این باور است که تعهد آور و الزام آور نیست دلایل خود را اعلام کند.
وی از چهار حقوقدان شرکت‌کننده در جلسه امروز کمیسیون ویژه برجام خواست توضیح دهند گلوگاه‌های جدی در بحث برجام از لحاظ حقوق بین الملل کدام فرازهاست.
نماینده هرسین و کنگاور در مجلس ادامه داد: به این معنا که بدانیم نواقص حقوقی این سند در کجاست تا بتوانیم با در نظر گرفتن آن تصمیم درست را اتخاذ کنیم.
*موسوی: مذاکرات ایران با 1+5 نابرابر بود
موسوی یکی از اساتید حقوق بین الملل توضیح داد: در خصوص برجام دو گروه مدافع و منتقد وجود دارد مدافعان بر این باورند که در این سند به خوبی نحوه برداشته شدن تحریم‌ها لحاظ شده است و آنها به طور کلی این موضوع را عنوان می‌کنند اما ما حقوقدان‌ها باید بر اساس دلایل و موارد حقوقی از آن دفاع یا به آن انتقاد کنیم.
این حقوقدان با تاکید بر اینکه در حقوق بین الملل دو نکته اصلی در خصوص معاهده‌ها وجود دارد گفت: براین اساس معاهده نباید نابرابر باشد اما در مذاکرات ایران با گروه 1+5 یک طرف ایران به تنهایی بود و طرف دیگر 6 قدرت جهانی وجود داشت بنابراین این مذاکرات نابرابر بود.
وی همچنین ادامه داد: در موضوع دوم تهدیدها مدنظر قرار می‌گیرد به این معنا که نباید تفاهمی براساس تهدیدها صورت بگیرد که اگر چنین شود براساس کنوانسیون 1969 وین آن معاهده لغو می‌شود اما در طول مذاکرات شاهد بودیم که طرف مقابل مداوم ما را با گزینه نظامی تهدید می‌کرد.
موسوی توضیح داد: توصیه می‌کنم که دولتمردان از این دو نکته برای فرصتی در آینده استفاده کنند تا در صورتی که لازم بود توافق را باطل کنند در معاهده 1975 بین ایران و عراق شاهد بودیم که صدام حسین به این دلیل از ادامه تعهد سر باز زد که تحت فشار بود هر چند که این استدلال به لحاظ حقوق بین الملل درست نبود.
این حقوقدان برای بررسی موضوع برجام 7 سوال پیشنهادی مطرح کرد و ادامه داد: باید بررسی شود که آیا برجام از نظر حقوق بین‌الملل معاهده محسوب می‌شود یا خیر یا صلاح است که نظام تصمیم بگیرد این توافق به تصویب مجلس برسد و همچنین لازم است بدانیم از نگاه حقوق بین الملل برجام و قطعنامه شورای امنیت چه اصالت و رابطه‌ای دارند.
وی ادامه داد: برخی اعتقاد دارند که بعضی از بندهای برجام لازم الاجرا و تعهدآور است بنابراین باید بررسی کنیم آیا همه برجام تعهد‌آور است یا بخشی از آن. نکته دیگری که باید مدنظر گرفت مدت اتمام قطعنامه و برجام است چرا که قطعنامه بعد از 10 سال به پایان می‌رسد اما در برجام مواردی بعد از 10، 15، 25 سال و در برخی موارد تعهد بی‌انتها باقی می‌ماند. این سوال به وجود می‌آید که تفاوت اتمام تعهدات در قطعنامه و برجام چه ارتباطی با هم دارند.
به گفته موسوی لازم است اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از لحاظ حقوق بین الملل بررسی شود و گفته شود آیا نیاز به تصویب مجلس دارد یاخیر در سوال آخر این حقوقدان نیز مطرح شد مذاکرات ومتن برجام مطابق با قانون الزام دولت به حفظ دستاوردهای هسته‌ای است یا خیر.
*بقایی: توانستیم به تنهایی در مقابل قدرت‌های جهانی بایستیم
اسماعیل بقایی از حقوقدانان تیم مذاکره‌کننده همچنین عنوان کرد: اینکه آقای موسوی چند پیش فرض را برای بحث برجام در نظر گرفتند مناسب نمی‌دانم ایشان تاکید دارند که جمهوری اسلامی ایران از موضع ضعف وارد مذاکرات هسته‌ای شدند همچنین تهدید را عامل دیگری برای بر هم زدن برجام پیشنهاد می‌کنند اما موضوع این است که ما 35 سال است که با تهدید روبرو هستیم و با اراده توانستیم به تنهایی در مقابل تهدیدها بایستیم.
وی با بیان اینکه در طول 12 سال گذشته و به ویژه 22 ماه مذاکرات ایران آگاهانه وارد میدان گفتگو شده است ادامه داد: حضور ایران در مذاکرات این نکته را به جهانیان مخابره کرد که ما توانستیم به تنهایی در مقابل قدرتهای جهانی با اقتدار بایستیم و از منافع ملت کوتاه نیاییم.
سادات میدانی یکی دیگر از اعضای حقوقی تیم مذاکره‌کننده کشور در پاسخ به تعهدآور بودن برجام گفت: در طول مذاکرات و تنظیم سند روی چند اصول از جمله انعطاف عمل، عدم اعتماد و در نظر گرفتن میزان قدرت طرف مقابل براساس قوانین داخلی و مورد نظر قرار گرفت تا در نهایت سندی تنظیم شد که براساس اراده‌های سیاسی الزام آور باشد.
وی ادامه داد: در سند برجام توازن و انعطاف در خصوص تعهدات دو طرف در نظر گرفته شد تا به نوعی سن در فضای آزادی عمل سیاسی تنظیم شود. باید توجه داشت که حقوق داخلی متفاوت از حقوق بین الملل است شاید در مواردی بتوان براساس حقوق بین الملل کشوری را متعهد کرد اما از لحاظ حقوق داخلی آن دولت نتواند تعهدات خود را اجرایی کند.
این حقوقدان اظهار داشت: در سند برجام از واژه‌هایی استفاده شد که براساس حقوق سیاسی و نرم باشد تقریبا ماه مارس بود که طرفین تشخیص دادند که از الزامات حقوقی به سمت حقوق سیاسی حرکت کنند و از مفاهیم سیاسی به جای مفاهیم حقوق بین الملل استفاده شود این کار باعث می‌شود انعطاف عمل و آزادی عمل سیاسی در آینده برای طرفین ایجاد شود.
*طبیب زاده: قطعنامه ضمیمه شورای امنیت سازمان ملل الزام آور بودن برجام را تایید می‌کند
طبیب زاده حقوقدان دیگر حاضر در جلسه با بیان اینکه دو نکته معاهده‌ها را تعهد آور و الزام آور می‌کند ادامه داد: اگر بگوییم برجام الزام آور نیست چطور می‌توانیم از آثار درازمدتی که بعد از روز اجرا ایجاد می‌شود چشم پوشی کرد همچنین قطعنامه ضمیمه شورای امنیت سازمان ملل نیز موضوعی است که الزام آور بودن برجام را تایید می‌کند.
وی ادامه داد: اگر الزام آور نیست پس چطور ذیل فصل 7 است اگر ذیل فصل 7 نیست پس چطور این موضوع در برجام ضمیمه شده است اینگونه معاهده‌ها حرف و حدیث بسیاری دارد و به اسم سند دو وجهی از آن یاد می‌شود چرا که هم برجام وجود دارد و هم قطعنامه و نمی‌توان هر دو را به تنهایی مورد بررسی قرار داد.
*اصلانی:جمهوری اسلامی ایران سند حقوقی الزام اوری را امضا کرده است
اصلانی حقوقدان دیگر حاضر در نشست کمیسیون ویژه بررسی برجام با اشاره به تعهدآور بودن برجام اظهار داشت: در بررسی‌های انجام شده مشخص شد سند پیش روتعهدآور است در زبان حقوقی واژگانی برای برجام استفاده شد که ما به ازای خود را دارد برخی از این کلمات می‌تواند خسارت و منشا مناقشات فراوان ایجاد کند.
وی ادامه داد: براین اساس تمام دنیا برای عقد چنین قراردادهایی بین اشخاص حقوقی و کشورها وسواس زیادی برای تعیین کلمات و پیامدهای آن خرج می‌کنند اما برنامه اقدام مشترک از این موضوع مستثنی شده چراکه از کلمات با بارهای حقوقی به طور متعدد استفاده شده است که نشان می‌دهد جمهوری اسلامی ایران سند حقوقی الزام آوری را امضا کرده است ادعای سیاسی بودن اجرایی بودن و غیر تعهدآور بودن برجام کاملا ادعای بی‌اساسی است.
این حقوقدان ادامه داد: برخلاف نظرهای برخی افراد که جهت‌دار اظهارنظر می‌کنند و اجازه نمی‌دهند بعد حقوقی برجام در اختیار افکار عمومی قرار گیرد در سند برنامه اقدام مشترک کلماتی از جمله تکالیف، تعهدات، متعهد، مشروط، منطبق با قطعنامه شورای امنیت و غیره مواجه می‌شویم بنابراین اظهارنظرهای بعضا مصلحت اندیش و اکثرا نادرست مهر بطلانی بر عدم تعهدآوری و دور زدن مرجع اصلی تصویب برجام است.
اصلانی با اشاره به اصول 77 و 125 قانون اساسی که در آن تاکید دارد معاهده‌ها به تصویب مجلس برسد گفت: فراوانی کلمات به کار رفته در برجام دلالت بر معاهده بودن این سند دارد. در یک نگاه به سند می‌توان عنوان کرد 29 بار کلمه تعهدات به کار رفته شده است، 5 بار از کلمه تکالیف استفاده شده، 5 کلمه کلمه متعهد ذکر شده، 10 بار کلمه مشروط و 2 بار عبارت منطق با قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل آورده شده است.
وی اظهار کرد: در بند 13 برجام آمده است ایران منطبق بر اختیارات مربوط به رئیس‌جمهور و پارلمان و در بند 22 با ذکر عبارت منطبق بر جایگاه‌های رئیس‌جمهور و پارلمان جهت تصویب سند اقدام خواهد کرد. تصریح سند برجام بر موقتی بودن اجرای پروتکل تا زمان تصویب حاکی از اطلاع طرف‌های خارجی از قوانین داخلی ایران است.
این حقوقدان تاکیدکرد: توافق وین معاهده‌ای بین‌المللی است باید وفق چارچوب اصول قانون اساسی به تصویب مجلس برسد شورای عالی امنیت ملی شان تصویب معاهده‌ها را ندارد بنابراین دولت نمی‌تواند تعهدات طولانی مدت بدون تصویب مجلس بر دوش ملت قرار دهد این تعهدات نه تنها برای این نسل است بلکه به نسل‌های آینده نیز کشیده می‌شود.
*ضیایی:از منظر حقوق بین الملل منافع ما اقتضا می‌کند که برجام را معاهده بدانیم
ضیایی با بیان اینکه باید بدانیم فلسفه سوال الزام آور چیست توضیح داد: به دنبال پاسخی برای این هستیم که بدانیم آیا مجلس مسئولیت تصویب دارد یا خیر باید گفت که از دومنظر می‌توان آن را بررسی کرد و اگر هدف از سوال این است که بدانیم با الزام آور بودن چه مسئولیت‌هایی در قبال نقض طرفین داریم بحث دیگر است.
این حقوقدان با تاکید براینکه در این جلسه برجام از منظر حقوق بین‌المللی بررسی می‌شود گفت: در کنوانسیون 1969 در ذیل ماده 2 آن آنچه که در توافق نامه‌ها در نظر گرفته می‌شود اسامی آنها نیست بلکه محتوای متن آن است.
وی تاکید کرد: از منظر حقوق بین الملل منافع ما اقتضا می‌کند که برجام را معاهده بدانیم اما از نظر حقوق داخلی نظری عکس دارم و نباید این سند را معاهده بین‌المللی بدانیم.
*پروین: برجام شروط چهارگانه معاهده را دارد
پروین حقوقدان دیگر حاضر در جلسه کمیسیون ویژه بررسی برجام با تاکید بر اینکه فارغ از اشکالات فنی بر برجام باید موضوع برجام را از دو دیدگاه حقوق داخلی و بین‌المللی بررسی کرد گفت: تا کنون برجام بدون توجه به مباحث حقوقی بررسی شده است اما موضوع این است که آیا ماهیت آن تعهد آور است یا خیر معاهده در آن بین کشورهایی که تابع حقوق بین الملل هستند منعقد می‌شود که ملزم به انجام کارهایی خواهند بود.
وی ادامه داد: در ماده 2 کنوانسیون 1969 شروط چهارگانه‌ای برای معاهده‌ها عنوان شده است. تعهدآور بودن، محدود بودن، تابعان حقوق بین الملل بودن و تابع قواعد بین الملل بودن از شروط چهارگانه این کنوانسیون است. روشن است که برجام تمام چهار شرط را دارد با این وجود برخی اعتقاد دارند که برجام معاهده نیست.
وی با بیان اینکه اسم اسناد بین‌المللی مهم نیست بلکه باید ماهیت آنها مدنظر باشد تاکید کرد: تمام معاهده‌ها براساس قانون اساسی ملزم به مصوبه مجلس است در برجام30 بار از واژه تعهد استفاده شده بنابراین برجام تعهد آور است.پروین بابیان اینکه باید به رویه‌های حقوق بین الملل توجه کرد گفت: در این رویه گاهی تعهدات اخلاقی و نزاکتی داریم و گاهی تعهدات حقوقی و تشریفاتی. برخی اعتقاد دارند که تعهدات اخلاقی و نزاکتی الزام آور نیست اما وقتی که این تعهدات سیاسی میشود اجرای آن الزام آور است زیرا بار سیاسی به دنبال دارد.
*مومنی راد:برجام تعهد آور است
مومنی راد با تاکید بر اینکه برجام تعهدآور است توضیح داد: در سه دعوای بین‌المللی دادگاه براساس اظهارات مقامات رسمی کشورها رایی برخلاف ادعاهای آنها صادر کرد بنابراین برجام که سندی کتبی و امضا شده است بالاتر از اظهارنظر مقامات دیده می‌شود پس الزام آور است.
*نژندی:قطعنامه ضمیمه بر برجام مهمتر از برجام است
نژندی با تاکید بر اینکه قطعنامه ضمیمه بر برجام مهمتر از برجام است گفت: در ماده 102 کنوانسیون 1969 تاکید دارد که تمام تعهدات و توافقات بین کشورها که ضمیمه متن اصلی می‌شود ایجاد تعهد می‌کند بنابراین اعتقاد دارم قطعنامه به نسبت برجام در اولویت است و در این جلسه باید ابتدا قطعنامه را از لحاظ تعهدآوری مورد بررسی قرار دهیم.
*موسوی: در برجام امضایی وجود ندارد و طرف‌ها آن را با عنوان سند معاهده نمی‌شناسند
همچنین موسوی با اشاره به ماده 2 کنوانسیون1969 تاکید کرد: توافقی بین‌المللی محسوب می‌شود که چند کشور برای خروج از اختلافات پای آن را امضا می‌کنند اما در برجام امضایی وجود ندارد و طرف‌ها آن را با عنوان سند معاهده نمی‌شناسند چرا که بارها ذکر کردند قصد معاهده ندارند بلکه می‌خواهند داوطلبانه اقداماتی انجام دهند.
این حقوقدان ادامه داد: اما برخی دیگر با استناد به اصل 77 و 125 قانون اساسی و با استناد به تفسیر شورای نگهبان تاکید دارد برجام معاهده است. با توجه به دو دیدگاه باید بررسی کنیم که برجام چه گفته است این سند 5 مرحله اجرایی دارد از روز توافق تا پایان آن.
وی تاکید کرد: از زمان توافق تا زمان اجرایی شدن 90 روز فرصت است تا طرفین تصمیم بگیرند می‌خواهند برجام را بپذیرند یا خیر با توجه به اینکه تعهدات ذکر شده برای ایران در برجام بسیار سنگین است ما تا پایان 90 روز باید بررسی کنیم که می‌خواهیم تعهدات را اجرا کنیم یا به دنبال اصلاح برخی از این موارد هستیم.
*عسگری:برجام سندی بسیار عالمانه است
به گزارش ایسنا به نقل از خانه ملت، عسگری با تاکید بر اینکه برجام سندی بسیار عالمانه است در پاسخ به این سوال که این سند چه ضمانت اجرایی دارد یا تعهدآور است و معاهده است گفت: این سه سوال مترادف هم نیستند بنابراین نباید پاسخ به آنها را در یک پکیج قرار دهیم توصیه می‌کنم که برای بررسی این موضوع از دور به برجام نگاه کنیم.
این حقوقدان با تاکید بر اینکه از سه منظر باید برجام را بررسی کرد گفت: اول باید تعهدات دیده شود در بحث دیگر تحریم‌ها مدنظر قرار گیرد و در آخر ضمیمه ب مورد توجه قرار گیرد. براساس توافق برجام ما یک گام نسبت به بازرسی‌ها آزادی عمل داده‌ایم و طرف مقابل نسبت به وضع تحریم‌ها یک گام به عقب برگشته است.
وی در خصوص ضمانت اجرایی برجام گفت: ضمانت اجرایی شدن این سند در خود برجام آمده و بارها توضیح داده هر طرف که به توافق عمل نکند به وضعیت ماقبل توافق بر می‌گردد.