تهران – ۲۳ آبان ۱۴۰۴ : در دهه‌ای که سلامت مصرف‌کننده، شفافیت زنجیره تأمین و حذف مواد شیمیایی مضر به مسائل اصلی صنایع غذایی و بسته‌بندی جهان تبدیل شده، صنعت تولید قاشق و چنگال یکبارمصرف در ایران نیز وارد یکی از مهم‌ترین دوران‌های تحول خود شده است. این تحول، حول محور یکی از بحث‌برانگیزترین مواد شیمیایی جهان یعنی PFAS شکل گرفته؛ گروهی از مواد صنعتی که به دلیل تجزیه‌ناپذیری و پایداری بالا، «مواد شیمیایی ابدی» لقب گرفته‌اند.
در شرایطی که قوانین جهانی از سال ۲۰۲۵ استفاده از PFAS در ظروف یکبارمصرف و محصولات تماس‌دار با غذا را ممنوع می‌کنند، تولیدکنندگان ایرانی پلی‌استایرن موفق شده‌اند با بومی‌سازی فناوری‌های نوین، سطح این مواد را تا ۹۰ درصد کاهش دهند و محصولات ایمن‌تر، قابل ردیابی‌تر و سازگار با استانداردهای بین‌المللی ارائه دهند. این تحول، تنها یک حرکت فنی نیست؛ بلکه زمینه‌ساز افزایش سهم ایران در بازارهای منطقه و اروپا و ایجاد مزیت رقابتی واقعی برای صنعت پلیمر کشور است.
این گزارش، بر پایه مصاحبه‌های اختصاصی با مدیران کارخانه‌های ایرانی، داده‌های رسمی سازمان حفاظت محیط زیست، تحلیل‌های جهانی OECD و EPA، و دیدگاه‌های متخصصان دانشگاه تهران، یک نگاه جامع و عمیق به آینده قاشق و چنگال پلی‌استایرن بدون PFAS در ایران ارائه می‌دهد.
بیشتر بخوانید»» کارخانه تولید قاشق و چنگال یکبار مصرف
چرا حذف PFAS از ظروف یکبارمصرف یک الزام فوری است؟
مقررات سخت‌گیرانه در آمریکا و اروپا
شمار زیادی از کشورها از سال ۲۰۲۵، استفاده از PFAS را در محصولات تماس‌دار با غذا ممنوع کرده‌اند.
– ایالات متحده: ۱۱ ایالت فروش هرگونه قاشق و چنگال دارای PFAS عمداً اضافه‌شده را ممنوع کرده‌اند.
– اتحادیه اروپا: مقررات PPWR از سال ۲۰۲۶، محدودیت‌های شدید برای PFAS در packaging وضع می‌کند.
این قوانین، نه‌تنها صنایع بسته‌بندی را تحت‌فشار قرار داده، بلکه برندهای غذایی جهانی را مجبور کرده تا به سمت محصولات ایمن، قابل ردیابی و بدون مواد پایدار سمی حرکت کنند.
چرا PFAS خطرناک است؟
PFAS شامل بیش از ۴۷۰۰ ماده شیمیایی است که در محیط زیست تجزیه نمی‌شود، در بدن تجمع می‌یابد و:
- خطر سرطان کبد را تا ۲۰٪ افزایش می‌دهد
- اختلالات تیروئید ایجاد می‌کند
- سیستم ایمنی کودکان را تضعیف می‌کند
- در خاک و سفره‌های آب زیرزمینی رسوب می‌کند
طبق آمار OECD، ۹۹٪ آب‌های سطحی اروپا دارای مقادیر قابل اندازه‌گیری PFAS هستند؛ این یعنی یک تهدید جهانی.
بیشتر بخوانید»» قیمت عمده قاشق و چنگال یکبار مصرف + فروش عمده
چرا پلی استایرن بدون PFAS، مهم‌ترین مسیر آینده است؟
پلی‌استایرن در مقایسه با جایگزین‌هایی مانند PLA یا CPLA:
- قیمت تمام‌شده پایین‌تر دارد
- مصرف انرژی تولید کمتری دارد
- مقاومت بالاتری در برابر فشار و خمش ارائه می‌دهد
- قالب‌گیری سریع‌تر و تولید انبوه‌تری دارد
به همین دلیل، رستوران‌ها، فست‌فودها، کافه‌ها، بیمارستان‌ها، هتل‌ها و ارگان‌های دولتی همچنان PS را ترجیح می‌دهند؛
اما این ترجیح تنها زمانی ادامه پیدا می‌کند که محصول فاقد مواد مضر باشد.
ایران چگونه وارد مسیر حذف PFAS شد؟ تحلیل صنعت داخلی
ظرفیت کلان تولید
ایران با ظرفیت سالانه ۱ میلیون تن پلی‌استایرن، یکی از قطب‌های منطقه است.
۴۰٪ از این میزان، در تولید ظروف و کاتلری یکبارمصرف استفاده می‌شود.
اما نکته مهم این است که:
️ در سال ۱۴۰۳ تنها ۲۰٪ تولیدات بدون PFAS بودند
️ هدف سال ۱۴۰۵ رسیدن به ۶۰٪ تولید بدون PFAS است
این حرکت، نه صرفاً برای استاندارد داخلی، بلکه برای رقابت صادراتی لازم است.
PFAS چیست و چرا باید حذف شود؟ توضیحی علمی و ساده
PFAS مخفف Per- and Polyfluoroalkyl Substances است.
این دسته از مواد در دهه ۱۹۴۰ به‌عنوان پوشش‌های ضدچربی و ضدآب استفاده می‌شد.
در قاشق و چنگال یکبارمصرف، PFAS معمولاً برای:
- جلوگیری از چسبیدن چربی
- افزایش استحکام
- مقاومت در برابر حرارت
به‌کار می‌رود.
اما مشکل اینجاست که:
- در تماس با غذای گرم، تا ۱۰–۱۵٪ PFAS به غذا مهاجرت می‌کند
- در بدن انسان تجزیه نمی‌شود
- در محیط زیست صدها سال پایدار می‌ماند
بر همین اساس، بسیاری از کشورها تصمیم گرفته‌اند این مواد را ممنوع کنند.
بیشتر بخوانید»» قیمت عمده قاشق یکبار مصرف VIP لوکس و محکم
نوآوری های صنعت ایران: از چالش تا جهش تکنولوژیک
۱. لمیس پلاست – تولید قاشق شیری شفاف PS بدون PFAS
این شرکت با تغییر ترکیب برای حذف PFOA و PFOS توانسته:
- PFAS را ۹۰٪ کاهش دهد
- دوام محصول را ۴۰٪ افزایش دهد
- هزینه تولید را فقط ۵٪ افزایش دهد
- استاندارد ISO 22000 و مجوزهای بهداشتی اخذ کند
مصاحبه اختصاصی با مهندس خادم حسینی – مدیر R&D
«از سال ۱۴۰۲، فرمولاسیون را بازطراحی کردیم. با استفاده از نانو سیلیکا و افزودنی‌های معدنی توانستیم PFAS را تقریباً حذف کنیم. امروز محصولات ما امکان صادرات به امارات و عمان را دارند، جایی که PS بدون PFAS الزام قانونی شده است.»
۲. پتروپلاست تبریز – پیشگام تولید انبوه با تکنولوژی extrusion بدون PFAS
این شرکت با سرمایه‌گذاری ۱۵ میلیارد تومانی:
- خط تولید بدون PFAS ایجاد کرده
- سالانه ۵۰ میلیون واحد قاشق و چنگال تولید می‌کند
- QR Code روی محصولات جهت ردیابی زنجیره تأمین قرار داده
- صادرات را ۲۵٪ افزایش داده است
مصاحبه با مدیر کنترل کیفی
«بزرگ‌ترین چالش ما، جایگزینی افزونه‌های فلوئوره بود. اکنون محصول ۱۰۰٪ قابل‌ردیابی و مطابق استاندارد PPWR اروپاست.»
بیشتر بخوانید»» قاشق یکبار مصرف لدرلی محصولی محکم با قیمت مناسب
جایگزین های کمپوست شونده؛ تهدید یا فرصت؟
بازار ظروف زیست‌تجزیه‌پذیر (bio-based) مانند PLA و bagasse از ۳ میلیارد دلار (۲۰۲۵) به بیش از ۷.۷ میلیارد دلار (۲۰۳۰) خواهد رسید.
اما این مواد:
- قیمت بالاتری دارند
- به دمای بالا حساس‌اند
- در ایران هنوز زیرساخت کمپوست صنعتی کافی وجود ندارد
در نتیجه، بهترین راهکار برای ایران PS بدون PFAS است؛
چون مزیت قیمتی دارد و نیاز به زیرساخت پیچیده ندارد.
سیاست‌گذاری برای آینده: چه باید کرد؟
برای موفقیت گسترده‌تر، چند پیشنهاد کلیدی مطرح است:
۱. یارانه و تسهیلات برای حذف PFAS
به‌خصوص برای واحدهای کوچک که توان مالی ارتقا تجهیزات را ندارند.
۲. اجباری شدن برچسب "PFAS-Free" روی بسته‌بندی
این اقدام اعتماد مصرف‌کننده را به شدت افزایش می‌دهد.
۳. همکاری دانشگاه و صنعت برای افزودنی‌های بومی
به‌ویژه در حوزه نانو مواد معدنی جایگزین.
۴. تدوین استاندارد ملی برای تولید PS بدون PFAS
مشابه استانداردهای اروپا و آمریکا.
۵. توسعه صادرات با گواهی‌های بین‌المللی
ISO, HACCP, FDA-compliant, Halal، و گواهی‌های traceability.
نتیجه‌گیری: آینده‌ای ایمن با پلی‌استایرن بدون PFAS
تحول صنعت پلی‌استایرن ایران از یک الزام، به یک مزیت رقابتی جهانی تبدیل شده است. در شرایطی که بازار جهان به‌سمت ایمنی بیشتر پیش می‌رود، تولیدکنندگان ایرانی با نوآوری‌های خود ثابت کرده‌اند که:
- می‌توان محصولی ایمن، بادوام و اقتصادی تولید کرد
- می‌توان از مواد مضر فاصله گرفت
- می‌توان سهم بازار منطقه و اروپا را افزایش داد
- می‌توان استاندارد جهانی را در داخل کشور بومی‌سازی کرد
قاشق و چنگال یکبار مصرف بدون PFAS، آینده صنعت Cutlery ایران است—آینده‌ای سالم‌تر، رقابتی‌تر و پایداری‌محور.