به گزارش روز سه‌شنبه گروه علمی ایرنا از شورای عالی انقلاب فرهنگی، حسین سالار آملی در جلسه کمیته ویژه بین‌الملل که ذیل شورای تخصصی تحول و ارتقای علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی با تاکید بر ضرورت بازنگری عمیق فصل علوم انسانی در نقشه جامع علمی کشور گفت: «انزوای ملی در دنیای امروز امری ناممکن است. تعاملات بین‌المللی در همه عرصه‌ها، از اقتصاد تا علم و فرهنگ، به ضرورتی اجتناب ناپذیر تبدیل شده است و ایران باید با نگاهی فعال و هوشمندانه در این میدان حضور یابد.
وی ضمن قدردانی از شورای تخصصی تحول و ارتقای علوم انسانی اظهار کرد: این شورا با دقت و درک درست از شرایط جهانی به موضوع بین‌المللی نقشه جامع علمی کشور از منظر علوم انسانی ورود کرده است. پرداختن به این بعد مغفول‌مانده، اقدامی ارزشمند و به موقع است که می‌تواند زمینه تبدیل علوم انسانی به یکی از ارکان اصلی دیپلماسی علمی ایران را فراهم آورد.
سالارآمالی تاکیدکرد:نقشه جامع جدید باید بر پایه دیپلماسی دانش‌بنیان تنظیم شود؛ دیپلماسی که در آن دانش به‌ویژه علوم انسانی و اجتماعی بومی به‌عنوان ابزاری قدرت‌ساز برای پیشبرد منافع ملی و تقویت نقش تمدنی ایران در نظام جهانی تبدیل شود.
نقد رویکردهای انزواگرا و تاکید بر گفت‌وگوی جهانی
استاد تمام دانشگاه و قائم‌مقام اسبق وزیر علوم در امور بین‌الملل در ادامه اظهار کرد: استراتژی‌های تمرکزگرا و انزواگرا در علوم انسانی ناکارآمد بوده‌اند و دانش در این حوزه باید از مونولوگ استراتژیک خارج شود.
سالارآملی افزود: برخلاف برخی حوزه‌های فنی، ایران در محور علوم انسانی حضوری فعال و چشمگیر در سطح بین‌المللی ندارد. این غیبت، فرصت‌های ارزشمندی در جذب استعدادهای جوان، تبادل اندیشه و معرفی توانمندی‌های فرهنگی را از میان برده است.
موانع بنیادین و چهار اولویت راهبردی
سالارآملی در ادامه با اشاره به رویکرد جدید شورای تخصصی تحول علوم انسانی در تشخیص موانع تحقق علوم انسانی بومی گفت: موانع ذهنی شامل کم‌توجهی جامعه علمی به علوم انسانی در برابر فنی و مهندسی و ضعف اعتماد به نفس نظریه‌پردازان است؛ و موانع عینی شامل مسئله‌محور نبودن پژوهش‌ها و ضعف در روش تحقیق، به‌ویژه در علوم سیاسی است.
وی افزود: بر اساس تحلیل ارائه‌شده، چهار اولویت راهبردی برای عملیاتی‌سازی تحول شامل توسعه ابزارهای حضور مؤثر بین‌المللی از طریق گسترش آموزش زبان‌های خارجی، استفاده از هوش مصنوعی در علوم انسانی، و بهره‌گیری از فضای مجازی برای ارتباطات علمی، حمایت استراتژیک از طرف تقاضای بین‌المللی و صادرات علم بر مبنای نیاز، از طریق همکاری و سرمایه‌گذاری مشترک با کشورهای متقاضی، حضور فعال در زنجیره جهانی علم و فناوری با حمایت از نهادهایی که همکاری پایدار با دانشگاه‌ها و موسسات خارجی ایجاد می‌کنند و همچنین تقویت بنگاه‌داری علمی در حوزه علوم انسانی، اجتماعی و هنر از طریق تأسیس شرکت‌های فرهنگی دانش‌بنیان در خارج از کشور و تبدیل دستاوردهای علمی به محصولات اقتصادی قابل عرضه در بازارهای هدف پیشنهاد شد.
سلار آملی افزود: لازم است برای هر یک از اهداف و پیامدهای این سند، شاخص‌های ترکیبی عملکردی طراحی شود تا ارزیابی دقیق پیشرفت و مطالبه‌گری نهادینه شود. گزارش‌دهی منظم و مبتنی بر داده، معیار پاسخگویی نهادهای مسئول در سطح ملی و بین‌المللی خواهد بود.
بومی سازی فعال و مفهوم «بومی- جهانی شدن»
قائم‌مقام اسبق وزیر علوم در امور بین‌الملل با تأکید بر ضرورت درک نوین از بومی‌سازی گفت: علوم انسانی علم شناخت انسان و جامعه است. بومی‌سازی اگرچه در ظاهر به عنوان واکنشی به غرب مطرح می‌شود، اما می‌تواند رویکردی رهایی‌بخش باشد که تجربه تاریخی و فرهنگی ایران را به عرصه نظریه‌پردازی جهانی وارد کند.
سالارآملی، مفهوم بومی‌ـ‌جهانی شدن را به عنوان مسیر تازه تحول معرفی کرد و افزود: «این رویکرد به معنای خارج کردن اندیشه‌های برخاسته از فرهنگ ایرانی از انزوای داخلی و طرح فعال آنها در شبکه دانایی جهانی است تا در تعامل و نقد با دیگر نظریات، تأثیر خود را بر گفتمان جهانی بگذارد. نظریه‌های ایرانی، از فلسفه‌های وجودی تا اندیشه‌های اجتماعی، باید شنیده شوند تا اثرگذار شوند.
بازتعریف نقش سیاست‌گذاری در علم
این استاد دانشگاه، سه حوزه اصلی سیاست‌گذاری در علوم انسانی را «عرضه، تقاضا و اشاعه» دانست و تأکید کرد: اکنون سیاست‌های عرضه و اشاعه مورد توجه هستند، اما سیاست‌های تقاضا که مرتبط با نیازهای واقعی جامعه و پیوند میان علم و زندگی روزمره هستند، همچنان مغفول مانده‌اند و باید جایگاه ویژه‌ای در بازنگری جدید بیابند.
دانش در زنجیره جهانی و نقش علوم داده
قائم‌مقام اسبق وزیر علوم با اشاره به مفهوم زنجیره جهانی علم اظهار داشت: در جهان امروز هیچ کشوری به‌تنهایی قادر به مدیریت کامل تولیدات علمی و فکری نیست. نظام دانایی جهانی به‌صورت شبکه‌ای از مشارکت‌ها و تخصص‌ها عمل می‌کند. ایران برای اثرگذاری در فرآیند هنجارسازی بین‌المللی باید حضوری فعال و هدفمند در این زنجیره داشته باشد، در غیر این صورت توسط دیگران تعریف خواهد شد.
سالارآملی، بخش مهمی از سخنان خود را به اهمیت کلان‌داده‌ها در تحول علوم انسانی، اجتماعی وهنر اختصاص داد و گفت: «در ساختار بیگ‌دیتا، حقیقت خود را آشکار می‌کند و امکان جعل و تحریف بسیار پایین است. اگر زیرساخت تحلیل داده‌های کلان در حوزه علوم انسانی توسعه یابد، ایران می‌تواند قدرت تحلیل و تصمیم‌سازی خود را چند برابر کند. متأسفانه ما هنوز در مراحل مقدماتی این فناوری هستیم و باید این خلأ را با همکاری نهادهای علمی و اجرایی جبران کنیم.»
پیوند اندیشه ایرانی با فلسفه‌های نوین جهانی
وی به ضرورت پیوند میان اندیشه ایرانی و فلسفه‌های نوین جهانی اشاره کرد و گفت: در بازنگری جدید، باید رویکرد انتقادی و بازاندیشانه نسبت به علوم انسانی غربی اتخاذ شود. نه تقلید بی‌هدف و نه طرد کامل، بلکه باید به سمت گفت‌وگوی جهانی و بازآفرینی نظریه‌های بومی گام برداریم.
سالارآملی در ادامه تأکید کرد: یکی از مسائل کلیدی، تبدیل ثروت‌های فرهنگی اسلام از جمله عفاف، صداقت، وفاداری و مدارا به سرمایه‌های اجتماعی و پایدار است. این سرمایه‌ها زیربنای توسعه علمی ما در حوزه علوم انسانی به شمار می‌روند.
وی همچنین تصریح کرد: بازنگری فصل علوم انسانی در نقشه جامع علمی کشور گامی ارزشمند در جهت عبور از انزوا و حرکت به‌سوی تعامل تمدنی و علمی با جهان است. ایران باید زبان، فلسفه و فناوری را در امتداد یکدیگر به کار گیرد تا از مصرف‌کننده دانش جهانی به تولیدکننده و مرجع فکری- نظری در عرصه علوم انسانی بدل شود.