اینترنت در دنیای امروز به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی تبدیل شده و برای کودکان و نوجوانانی که در عصر دیجیتال بزرگ می‌شوند، نقش بسیار پررنگی دارد. والدین اغلب نگران این هستند که این فناوری چگونه بر ذهن، احساسات و رفتار فرزندانشان تأثیر می‌گذارد. پاسخ به این سوال که آیا اینترنت به رشد آن‌ها کمک می‌کند یا می‌تواند به روانشان آسیب بزند، ساده نیست. نمی‌توان به طور کلی و ساده‌انگارانه گفت که اینترنت همیشه مضر است یا همیشه مفید؛ بلکه تأثیر آن به عوامل زیادی مثل شخصیت کودک، محیط خانواده و نحوۀ استفاده از اینترنت بستگی دارد. اینترنت تنها بخشی از زندگی کودک است و نمی‌تواند برای همۀ کودکان اثر یکسانی داشته باشد چون هر کدام با ویژگی‌های خاص خود در این دنیا قدم می‌گذارند.
اینترنت فضایی امن برای رشد کودک و نوجوان
اگر بخواهیم از جنبه‌های مثبت اینترنت شروع کنیم می‌توان گفت اینترنت به رشد روانی کودکان و به خصوص نوجوانان که در دوره‌ای پرتلاطم و پر از تغییر هستند، کمک می‌کند. شاید این سوال برایتان پیش بیاید که چطور اینترنت به فضایی امن برای کودک یا نوجوان تبدیل می‌شود؟ اینترنت فضایی را فراهم می‌کند که آن‌ها مهارت مدیریت احساسات خود را تمرین می‌کنند، بدون اینکه بلافاصله با عواقب دنیای واقعی روبه‌رو شوند. مثلاً نوجوانی را تصور کنید که از طریق اینترنت عضو یک انجمن می‌شود. این کار به او کمک می‌کند تا ارزش‌های جدیدی برای خودش بسازد که شاید با باورهای خانواده‌اش متفاوت است. اگر والدینش به او گفته‌اند که همیشه باید به حرف دیگران گوش کند و جنجال به پا نکند، او از طریق اینترنت می‌تواند یاد بگیرد که برای چیزی که به آن باور دارد، نظرش را ابراز کند. این تجربه که احساس می‌کند صدایش شنیده شده، اعتماد به نفس او را بالا می‌برد. در نتیجه ممکن است او را سمت فعالیت‌های مستقلانۀ بیشتری سوق دهد؛ جایی که می‌تواند هویتی مستقل و قوی‌تر برای خود بسازد.
نوجوان دیگری ممکن است از اینترنت برای خواندن مقالات و کسب اطلاعات مختلف استفاده کند. از این طریق او می‌تواند دیدگاه‌های خودش را در مورد مسائل اجتماعی، سیاسی یا اقتصادی را شکل دهد. این کار با احساس استقلال برای او همراه است و کمک می‌کند خودش را به عنوان فردی مستقل با نظرات شخصی ببیند. علاوه بر این، اینترنت فضایی برای تمرین مهارت‌های عاطفی و اجتماعی است. یک نوجوان خجالتی که در دنیای واقعی ارتباط زیادی با دوستانش ندارد، برای شروع مکالمه با آن‌ها می‌تواند ابتدا از این فناوری‌ها استفاده کند. حتی کودک یا نوجوان می‌تواند احساساتش را از طریق دیدن انیمیشن‌هایی متناسب با سنش، بهتر درک کند و یاد بگیرد که چگونه می‌تواند این احساسات را کنترل کند. اگر کودک یا نوجوان شما از اینترنت برای یادگیری چیزهای جدید، ارتباط موثر با دوستان یا نظم دادن به کارهای خود مثل استفاده از برنامه‌های مدیریت زمان یا برنامه‌ریزی استفاده می‌کند، جای نگرانی نیست و گاهی نشانه‌ای است از اینکه در مسیر سالمی قرار دارد.
چالش‌های استفادۀ نادرست از اینترنت
داستان در مورد اینترنت همیشه خوشایند نیست. اگر از اینترنت به درستی استفاده نشود، بدون شک مشکلاتی را به وجود می‌آورد. در حقیقت، اینترنت به خودی خود مسئله‌ساز نیست بلکه مشکلات موجود در زندگی کودک و نوجوان با استفادۀ افراطی یا ناسالم آن‌ها از اینترنت، خود را بیشتر نشان می‌دهند و گاهی این مشکلات، به اشتباه به اینترنت نسبت داده می‌شوند. به عنوان مثال نوجوانی که ساعت‌ها در اینترنت می‌گردد و عکس‌ها یا داستان‌هایی غیرواقعی از خودش منتشر می‌کند، به صورت موقت ممکن است احساس کند که مهم است و مورد توجه دیگران قرار می‌گیرد. اما غرق شدن او در این فضا، در حقیقت او را از روابط واقعی‌اش با دوستان و خانواده دور می‌کند. کودک یا نوجوانی که به محتوای نامناسب مانند ویدئوهای خشونت‌آمیز یا غیراخلاقی پناه می‌برد، شاید به دنبال راهی است تا احساسات منفی خود را نبیند. این کار باعث می‌شود او نتواند احساسات خود را به شکلی سالم مدیریت کند و به روابط سطحی یا پرخطر کشیده شود. غرق شدن در بازی‌های آنلاین اینترنتی هم همین طور است. این بازی‌ها می‌توانند سرگرم‌کننده باشند و حس رقابت را در کودک یا نوجوان تقویت کنند اما اگر فقط راهی برای فرار از خشم یا مشکلات واقعی باشند، به جای حل مشکل فقط آن‌ها را بدتر می‌کنند. در مورد کودکان کوچک‌تر این موضوع را با حساسیت بیشتری باید در نظر بگیریم. اگر آن‌ها نتوانند بین دنیای واقعی و اینترنتی تفاوت قائل شوند، محتوای خشونت‌آمیز یا نامناسب می‌تواند باعث اضطراب، ترس یا حتی رفتارهایی مانند پرخاشگری شوند. به عنوان والدین باید مراقب نشانه‌هایی مانند گذراندن زمان زیادی از شبانه روز در اینترنت، دوری از دوستان واقعی یا تغییرات ناگهانی رفتار در فرزندانمان به دلیل استفادۀ بیش از حد از اینترنت باشیم. شاید پیدا کردن علت غرق شدن در اینترنت به ما در این مسیر کمک کند تا از آسیب بیشتر به روان کودک یا نوجوان خود جلوگیری کنیم. با پیشرفت فناوری، روانشناس کودک با به روزرسانی دانش خود در این حیطه تلاش می‌کنند تاثیرات اینترنت بر روان کودکان و نوجوانان را بهتر درک کنند. مشورت با آن‌ها در مواقعی که مدیریت رفتارهای مرتبط با اینترنت، دشوار به نظر می‌رسد، می‌تواند در پیدا کردن راهکارهای موثر به ما کمک کند.
نقش والدین
برای اینکه اینترنت ابزاری برای رشد باشد نه یک مشکل، ما والدین نقش بزرگی در مدیریت رفتار کودک یا نوجوان خود داریم. بیایید به جای ممنوع کردن کامل اینترنت با آگاهی بر رفتار فرزندانمان نظارت کنیم و آن‌ها را راهنمایی کنیم. به آن‌ها اطمینان دهیم که حتی اگر مشکلی به وجود آمد، می‌توانند با ما مطرح کنند تا با کمک هم راه‌حلی مناسب پیدا کنیم. صحبت کردن با آن‌ها در مورد تجربیاتشان در استفاده از اینترنت به آن‌ها کمک می‌کند تا راحت‌تر دربارۀ چیزهایی که در اینترنت می‌بینند، با ما صحبت کنند.
با این وجود اگر جایی احساس کردیم که فرزندمان در استفاده از اینترنت به مشکل خورده است، حتما کمک گرفتن از یک متخصص به ما کمک بیشتری می‌کند. بهترین روانشناس شیراز و تهران در کلینیک آگاه آموزش دیده‌اند تا به ما والدین کمک کنند از تجربیات فرزند خود در دنیای دیجیتال سردربیاوریم و متوجه شویم که چطور می‌توانیم استفادۀ سالم از این دنیای بزرگ را به آن‌ها بیاموزیم. راهنمایی‌های آن‌ها می‌تواند تفاوتی بزرگ در استفاده از اینترنت ایجاد کند.
جمع بندی
اینترنت بخشی از زندگی مدرن است و نمی‌توان آن را از دنیای کودکان و نوجوانان حذف کرد. مهم این است که والدین تمام تلاش خود را بکنند تا این ابزار را به فرصتی برای رشد تبدیل نمایند. اینترنت به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا هویت خود را شکل دهند، اعتماد به نفس خود را تقویت کنند و مهارت‌هایی را بیاموزند. استفاده از اینترنت بدون حمایت و نظارت والدین فقط مشکلات موجود را بدتر می‌کند. با گفتگو با فرزندان و تنظیم قوانین منعطف در استفاده از اینترنت و در صورت نیاز با کمک گرفتن از متخصصین آگاه، می‌توانید مطمئن شوید که اینترنت به جای آسیب زدن به راهی سالم و سازنده برای ورود فرزندانتان به دنیای مدرن تبدیل شده است.