به گزارش ایرنا از چهل و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران، نشست فیلم‌سازان بخش استعداد نو و هنرجوهای هنرستان موسیقی- پسران و هنرستان انیمیشن سوره- دختران با موضوع «معرفی فرآیند تولید در انجمن سینمای جوانان ایران» و «نقش هوش مصنوعی در موسیقی و انیمیشن» در سالن شماره هشت چهل‌ودومین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران امروز، چهارشنبه ۳۰ مهر ماه برگزار شد. در این نشست، تی‌یام یابنده فیلم‌ساز بوشهری با توضیح روند صداگذاری و تأثیر هوش مصنوعی در حوزه موسیقی و انیمیشن، به گفت‌وگو با هنرجویان پرداخت.
یابنده عنوان کرد: زمانی که صداگذاری یک فیلم انجام می‌شود، باید تمام صداها در نهایت در یک مرحله لولینگ قرار بگیرند تا برای پخش در فرمت‌های مختلف مثل سینما، تلویزیون یا نمایش خانگی آماده شوند. ما سه نسخه خروجی متفاوت داریم که همگی باید میکس و مستر شوند. میکس و مستر فرآیند پیچیده و زمان‌بری است، زیرا در این بخش چند نفر درگیرند: طراح صدا، صداگذار و «فولی آرتیست». فولی آرتیست‌ها صداهایی را که در هنگام فیلم‌برداری ضبط نشده‌اند، دوباره می‌سازند؛ مثل صدای راه رفتن یا صداهای تخیلی مانند غرش گودزیلا در فیلم‌های علمی‌تخیلی. در مراحل حرفه‌ای، برای میکس و مستر نیاز به استودیوهای بزرگ داریم، اما امروز شرایط تغییر کرده است. من می‌توانم همین‌جا، هرکدام از شما را در یک استودیوی مجازی قرار دهم تا به‌صورت انفرادی میکس و مستر انجام دهید. دنیا بسیار تغییر کرده و امکاناتی که امروز دارید، پیش‌تر حتی تصورش هم ممکن نبود.
وی ادامه داد: در گذشته، زمانی که فیلم‌برداری روی نگاتیو انجام می‌شد، هزینه‌ها بسیار بالا بود؛ زیرا تصویر بر پایه نقره ثبت می‌شد و به همین دلیل تهیه‌کنندگان معمولاً تاجر نقره بودند. امروز اما شما به‌راحتی می‌توانید یک پلان را ده بار بگیرید و حذف کنید، بدون آنکه هزینه‌ای بالا بپردازید. هوش مصنوعی امروز فضایی ایجاد کرده که می‌توانید از آن در آهنگسازی و ترانه‌سرایی استفاده کنید. نکته مهم این است که یاد بگیریم به دیدگاه دیگران احترام بگذاریم و مسیر خودمان را پیدا کنیم. در هنر، هیچ‌وقت جای کسی با دیگری یکی نیست. رقابت معنی ندارد؛ هرکس اگر کار متفاوت و خلاقانه‌ای تولید کند، جایگاه خودش را پیدا خواهد کرد.
او اذعان کرد: موسیقی زمانی تأثیرگذار می‌شود که از دل یک تجربه زیسته بیرون آمده باشد. هنر باید «روح» داشته باشد. موسیقی با احساس و خاطره گره خورده است؛ همان‌طور که شنیدن یک قطعه می‌تواند ما را به یاد دوران خاصی از زندگی‌مان بیندازد. به همین دلیل است که می‌گویم موسیقی حتی از سینما یا ادبیات تأثیرگذارتر است، زیرا مستقیماً با ذهن و احساس انسان درگیر می‌شود. اگر هوش مصنوعی را فقط به‌عنوان یک ابزار خلاق در کنار خود ببینیم، نه جایگزین، این اتفاق نمی‌افتد. مسئله این است که ما باید تصمیم بگیریم از هوش مصنوعی «استفاده‌کننده» هستیم یا «توسعه‌دهنده». می‌خواهیم مصرف‌کننده صرف باشیم یا خالق و شریک فکری؟ اگر در جای درست به کار گرفته شود، می‌تواند شریک ذهنی خوبی برای شما باشد و امکانات زیادی در اختیارتان بگذارد.
سیستم می‌خواهد شما مصرف‌گرا باشید
یابنده ادامه داد: در سینما هم همین اتفاق می‌افتد. فیلم‌های صنعتی و تجاری زیاد شده‌اند، مثل آثار مارول که مدام فرانچایز تولید می‌کنند. این یعنی سیستم می‌خواهد شما مصرف‌گرا باشید تا چرخه بچرخد. اما در برابر این، سینمای تجربی وجود دارد که بر آزادی بصری و تجربه تأکید دارد. هوش مصنوعی شاید بتواند موسیقی تولید کند، اما نمی‌تواند احساسات انسانی را منتقل کند. نوازنده‌ای که با دلش می‌نوازد، احساسی منتقل می‌کند که ماشین قادر به درکش نیست. چون هوش مصنوعی تجربه ندارد، فقط داده می‌گیرد. اما در عین حال باید بگویم در برخی زمینه‌ها مثل انیمیشن یا آهنگسازی، قطعاتی ساخته می‌شود که تشخیص آن از آثار انسانی سخت است. چون بخش زیادی از موسیقی، علم و دانش فنی است؛ نُت، فرکانس، ریتم و میزان.
او در ادامه گفت: کسی پرسید آیا استفاده از صدای هنرمندان درگذشته توسط هوش مصنوعی نوعی سوء‌استفاده نیست؟ بله، این سؤال درستی است. بحث کپی‌رایت هنوز حل نشده. در سینما هم اگر از موسیقی یا اثر هنرمند دیگری استفاده کنید، باید منبع را ذکر کنید. البته برعکسش هم هست؛ در برخی موارد شما اثری می‌سازید و چون کپی‌رایت ندارد، دیگران راحت از آن استفاده می‌کنند. بحث NFT هم از همین‌جا آمده، تلاشی برای حفظ حق مؤلف در فضای دیجیتال. تکنولوژی سرعتی بسیار بالاتر از ما دارد. تا شما فارغ‌التحصیل شوید، ابزارها چندین نسل جلوتر رفته‌اند. اما این به معنای نابودی هنر نیست، بلکه باید مسیر استفاده از آن را درست انتخاب کنید. اگر از آن آگاهانه استفاده کنید، می‌تواند حتی خلاقیت شما را افزایش دهد.
یابنده ضمن تاکید بر رعایت موازین اخلاقی و تاکید بر این نکات، در پایان گفت: اما نکته مهم این است که هیچ چیز جای اصالت را نمی‌گیرد. سعی کنید همیشه اورجینال باشید. خودتان باشید. ریشه داشته باشید. حتی در زبان هم همین است؛ زبان هوش مصنوعی هنوز انگلیسی‌محور است و با ظرافت‌های فرهنگی و شوخی‌های فارسی ما بیگانه است. پس اگر می‌خواهید خالق باشید، باید خودتان را در مرکز قرار دهید و نگذارید ابزار جای شما را بگیرد.
روایت کارگردان عراقی و تاجیکستانی
عوامل فیلم‌های «و سپس سکوت بود» و «که زیر آن نهرها جاری‌ست» که در مسابقه سینمای بین‌الملل چهل و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران حضور دارند، پیش از اکران با مخاطبان به گفت‌وگو پرداختند.
در ابتدای این برنامه که برای اولین بار اتفاق افتاده و فیلم‌سازان مسابقه بین‌الملل رو در رو با مخاطبان صحبت کردند، اکرم سعدان تدوینگر فیلم «که زیر نهرها جاری ست»، در توضیحی درباره روند ساخت فیلم، گفت: ایده اولیه اثر زمانی شکل گرفت که کارگردان در عراق مشغول تصویربرداری برای یکی از سازمان‌های فعال در حوزه محیط زیست بودم. در همان منطقه، حجم زیادی از زباله‌های جمع‌آوری‌شده از تالابی دیدن کردیم؛ تالابی که بین ایران و عراق مشترک است و همان تالاب «هور» یا هویزه است. بر اساس همین مشاهدات، تصمیم گرفته شد تا فیلمی تدوین شود که به این مسئله بپردازد. فیلم طی چهار ماه و نیم ساخته شد و از میان ۱۱ نسخه نهایی، نسخه‌ای که در این نشست نمایش داده شد، انتخاب شد. این فیلم در جشنواره‌های بین‌المللی از جمله برلین و لوکارنو نیز شرکت کرده است.
در ادامه زبونیسا رجب‌زاده که از سوی کارگردان فیلم «و سپس سکوت بود» بر صحنه حاضر شده بود، عنوان کرد: من زبونیسا هستم از جمهوری تاجیکستان. زبان تاجیکی و فارسی، زبان واحدی هستند و ما از یک ریشه و خون مشترکیم. تاریخ و ادبیات‌مان یکی است و به همین دلیل امیدوارم زبان تاجیکی من برای مردم ایران قابل‌فهم باشد. اگر در گفتارم لغزشی باشد، از پیش عذرخواهی می‌کنم.
او افزود: از دعوت به جشنواره ابراز خرسندی می‌کنم و خوشحالم که می‌توانم انیمیشن ساخته خودم و گروهم را در کنار فیلم‌سازان ایرانی به نمایش بگذارم. هرچند در معرفی‌ها از کشور ازبکستان نام برده شده، اما خودم اهل جمهوری تاجیکستان هستم و انیمیشن، «صدایی از نه مشکل» نام دارد. این اثر به مشکلات و دغدغه‌های جوانان تاجیک می‌پردازد.
چهل‌ودومین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران به دبیری بهروز شعیبی ۲۷ مهر تا ۲ آبان ۱۴۰۴ در پردیس سینمایی ایران‌مال در حال برگزاری است.