بررسی شخصیت و اندیشه‌های حضرت فاطمه(س) برای همه ما آموزه‌های بسیاری دارد. آموزه‌هایی که از سلوک شخصی و اجتماعی این بانوی والامقام بدست می‌آیند. زنی که فضیلتش تنها در اولاد پیغمبر(ص) بودن نیست، که حضرت محمد(ص) فرزندان دیگری نیز داشت. پیامبری که با همه بزرگی و عظمتش او را احترام می‌کرد؛ آنچنان که در روایات می‌خوانیم هرگاه حضرت فاطمه(س) در مجلسی وارد می‌شد، پیامبر(ص) از جای خود برمی‌خاست، به او احترام می‌کرد، آن حضرت را می‌بوسید و در جایی که خود نشسته بود، او را می‌نشاند. به گواه سیره‌شناسان و علما، یکی از دلایل شأن و جایگاه ایشان، عملکردش در برابر مقام ولایت است. در ادامه مروری بر این جایگاه داریم.
ترسیم نقش محوری امامت از منظر حضرت زهرا(س)
پیروی از امام عصر و گوش به فرمان امام بودن شاید برای ما شیعیان امروزی امری بدیهی در اصول دینی ما باشد، اما پس از مصیبت بزرگ فقدان پیامبر اکرم(ص) تبیین جایگاه امامت و تلاش برای حفظ مسیر الهی به‌سختی میسر بود. حضرت فاطمه(س) در این راه از جان و وجود مبارک خود گذشته و در راه معرفت به امام عصر فرمودند: «مَثَلُ الاِمامِ مَثَلُ الکَعبَة اِذتُؤتی وَ لاتَأتی؛ مثل امام، مانند کعبه است که باید مردم (برای طواف) به سراغش بروند نه اینکه کعبه به سراغ مردم برود». (بحارالانوار، ج ۳۶، ص ۳۵۳) حضرت زهرا(س) امام‌شناسی را در امتداد خداشناسی و معرفت به پروردگار می‌دید و در این باره می‌فرمود: «و هو الامام... قطب الاقطاب؛ او امام است... مرکز توجه همه عارفان (و خداپرستان)». (ریاحین الشریعة، ذبیح‌الله محلاتی، تهران دارالکتب الاسلامیة، ج ۱، ص ۹۳)
در دید وسیع و دانش عمیق این بانوی بافضیلت، جایگاه خاندان اهل‌بیت(ع) از این رو مهم و ارزشمند بود که وارثان انبیا و اوصیا بودند و خط انبیای پیشین الهی و سنت‌های الهی را امتداد بخشیده، اقامه داشته و بر استمرار و حفظ آن کوشا بودند.
در این باره فاطمه زهرا(س) فرمودند: «نَحنُ وَسیلَتُهُ فی خَلقِه وَ نحن خاصَّتُهُ وَ مَحَلُّ قُدسِهِ وَ نَحنُ حُجَّتُهُ فی غَیبِهِ وَ نحن وَرَثَة اَنبیائِه؛ ما (اهل بیت) وسیله ارتباط خدا با خلق او و برگزیدگان خدا و محل قدس او و حجت آشکار او و وارثان انبیای او هستیم». (شرح نهج‌البلاغه، ابن ابی‌الحدید، ج ۶، ص ۲۱۱)
ای مردم، من به نفر به نفر شما حق را نشان دادم
در مطالعه سیره حضرت صدیقه طاهره(س) خوانده‌ایم او در مسیر تلاش برای بیان حجت به مردم به سختی افتاده و دچار ضعف و بیماری شده بود، اما این ضعف بدنی و اندوه بسیاری که بر وجود مبارک مادر مؤمنان(س) مستولی شده بود، مانع از این نمی‌شد که دست از تلاش بردارد. ایشان که مادری با رسالت آگاهی‌بخشی جهانی بود به همراه پسران خود، حسنین(ع) ۴۰ شب به درِ خانه افراد می‌رفتند و با ایراد شعار پرمحتوای فقدان رسول‌الله(ص) و اعلام نگرانی از آینده مسلمانان و از بین رفتن ارزش‌های الهی در جامعه، از افراد درخواست حق‌طلبی می‌کردند.
هرچه برای خدا و ولی او نباشد را نمی‌خواهم
در هر برهه‌ای، هوشمندی و آگاهی به بهترین عمل و واکنش بجا امری است که تنها از عهده عالمان و بزرگان هر دوره‌ای برمی‌آید. شاید کمتر کسی بتواند با نگاهی صرفاً مادی، مردم را به سوی خیر ابدی راهنمایی کند. حضرت فاطمه(س) با جهان‌بینی‌ای که الهی و بر آینده واقف بود، پس از رحلت پیامبر(ص) با هر فردی به نوعی برخورد کرد.
پس از من، امامتان را رها نکنید
به استناد این روایات و سخنان، حضرت فاطمه(س) با بینشی سیاسی تا آخرین لحظه برای دفاع از امام عصر خود کوشش کرد و به همین منظور حتی با وصیت خود برای بعد از شهادت جانسوزشان، به فکر اقدام و تدبیر در راستای نفع ولایت و حفظ راه اسلام بودند.