آیین نکوداشت مقام فرهنگی و ادبی دکتر محمدجعفر یاحقی؛ استاد برجسته زبان و ادبیات فارسی، فردوسی‌پژوه معاصر و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی با حضور دکتر علی اشرف صادقی؛ عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دکتر اصغر دادبه؛ استاد فلسفه اسلامی و ادبیات عرفانی دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر مهدی محبتی؛ استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه زنجان و جمعی از استادان و پژوهشگران صاحب‌نام عصر روز یکشنبه ۲۷ مهر ماه در تالار اجتماعات شهید مطهری(ره) انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.
در آغاز این مراسم، نیکنام حسینی‌پور، مشاور وزیر فرهنگ؛ پیام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی را قرائت کرد و در ادامه محمود شالویی، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در سخنانی با بیان اینکه دکتر یاحقی چهره‌ای شناخته شده در عرصه فرهنگ و ادب ایران است که سالیان طولانی در سپهر ادبی کشور به تحقیق و پژوهش و نیز تربیت شاگردانی فاضل و محقق اهتمام ورزیده است، تصریح کرد: در دوره جدید مدیریت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، دکتر یاحقی همواره در کنار انجمن بوده که برگزاری آیین باشکوه نکوداشت مرحوم راشد محصل، استاد فقید پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و عضو شورای واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به پیشنهاد ایشان برگزار شد که خود دکتر یاحقی نیز در برگزاری آن نقشی مؤثر و پررنگ داشت.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در ادامه با اشاره به جایگاه والای علمی دکتر یاحقی در حوزه فردوسی‌پژوهی و شاهنامه‌پژوهی گفت: استاد یاحقی از برجسته‌ترین چهره‌های معاصر در عرصه شاهنامه‌پژوهی است. آثار ارزشمند و تحقیقات گسترده ایشان درباره فردوسی و شاهنامه، افق‌های تازه‌ای پیش روی پژوهشگران این حوزه گشوده است.
مشاور وزیر فرهنگ خاطرنشان کرد: دکتر یاحقی نه تنها در میان جامعه دانشگاهی، بلکه در میان دوستداران زبان و ادب فارسی نیز چهره‌ای محبوب و مرجع به شمار می‌روند؛ چرا که هم دانش عمیق و دقیق در متون کهن دارند و هم نگاه امروزی و بینارشته‌ای به میراث عظیم فرهنگی ایران عزیز را ترویج می‌کنند. جایگاه علمی و فرهنگی دکتر یاحقی در جامعه ایران و جهان پارسی زبان، نتیجه سال‌ها پژوهش، تدریس و کوشش مستمر ایشان در زبان و ادب فارسی به خصوص در شناخت و معرفی «شاهنامه» است؛ به گونه‌ای که نام ایشان امروز با پژوهش در شاهنامه و فردوسی‌شناسی پیوند خورده است.
استادی ممتاز و بزرگوار
در ادامه اصغر دادبه، چهره ماندگار و استاد دانشگاه علامه طباطبایی سخنان خود را این طور آغاز کرد و گفت: اگر از دانشجویان درباره جایگاه و اهمیت دکتر یاحقی بپرسید، معمولاً می‌گویند ایشان استادی ممتاز و بزرگوارند که از هیچ کمکی به دانشجویان، چه ایرانی و چه خارجی، دریغ نمی‌کنند. هر گاه دانشجویان از ایشان بخواهند تا آنان را به مجامع علمی معتبر جهانی معرفی و رهنمون شوند، با کمال میل همکاری می‌کنند. این روحیه علمی و انسان‌دوستانه، نشانگر منش والای فرهنگی و اخلاقی دکتر یاحقی است.وی در ادامه تصریح کرد: در روزگار ما باید با دقت و ژرف‌نگری به تاریخ و فرهنگ خود بنگریم؛ زیرا کیان ایران و میراث فرهنگی این سرزمین همواره در معرض تعرض و تهاجم بوده است. متأسفانه در دوران معاصر، ستیز با زبان فارسی و فرهنگ ایرانی گاه رنگ و لعاب روشنفکری به خود گرفته است. با این همه، نباید از این خطر غافل شویم. همچنین لازم است کودکان و نوجوانان ما از همان آغاز با قله‌های رفیع ادب فارسی چون سعدی، حافظ و دیگر بزرگان فرهنگ ایران آشنا شوند. امروز از هر سو دشمنی با فرهنگ ایران دیده می‌شود، اما ما باید با صبر و تدبیر، روش‌های مقاومتی نو و مؤثری به کار گیریم تا فرهنگ ایران عزیز در برابر این هجمه‌ها حفظ شود.
نگاهی به آثار محمدجعفر یاحقی
علی اشرف صادقی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سخنان خود به آثار دکتر یاحقی اشاره کرد و گفت: این آثار که از متون ادبی و تفسیری قرن‌های گذشته به شمار می‌آیند، در گروه فرهنگ‌نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی با دقت و توجه علمی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند. نخستین اثر، تصحیح کتاب تفسیر ابوالفتوح رازی با عنوان روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیر القرآن است؛ اثری ارزشمند از قرن ششم هجری که دکتر یاحقی با همکاری دکتر محمدمهدی ناصح آن را تصحیح کرده‌اند. این تصحیح، بهترین نسخه موجود از این کتاب بوده که هم از نظر متن و هم از نظر حاشیه‌ها، قابل استفاده و بسیار سودمند است و فواید زبانی فراوانی دارد.
وی در ادامه افزود: دومین اثر، ترجمه‌ای تفسیرگونه از قرآن کریم است که به تفسیر شنقشی شهرت دارد. در این اثر، واژه‌هایی به کار رفته که در هیچ کتاب دیگری یافت نمی‌شود و از این رو، از نظر زبان‌شناسی و واژه‌پژوهی بسیار ارزشمند است. سومین اثر دکتر یاحقی، فرهنگ‌نامه‌ای است از تمامی قرآن‌های ترجمه شده که از دیدگاه تاریخی و زبانی اهمیت فراوان دارد. در این فرهنگ‌نامه، واژگان فراموش شده فارسی و گونه‌های گوناگون تلفظ آن‌ها گردآوری شده است؛ اثری که می‌تواند منبعی غنی برای پژوهش‌های زبان فارسی و تاریخ زبان به شمار آید.
نقشی مهم در شکل‌گیری دانشکده ادبیات مشهد
در ادامه مهدی محبتی، عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان به ایراد سخن پرداخت و گفت: دکتر یاحقی نقشی ممتاز در شکل‌گیری و پاگیری دانشکده ادبیات مشهد و همچنین آموزش و پرورش استادانش داشت و با سنی نه چندان زیاد در میان نسل اول دانشکده کارهایی بی‌بدیل کرد که باید روزی به تفصیل بیان شود.
او در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: در میانه دهه ۶۰ بود که دکتر یاحقی نخستین محفل نثرخوانی را در دانشگاه فردوسی و در کلاس ۱۱ دانشکده ادبیات مشهد راه انداخت. کلاسی طویل و بزرگ و پر از خاطره‌های نسل‌های پیاپی؛ همان کلاس جلوه‌گری‌های دکتر شریعتی و بسیاری دیگر. من هم یک بار متنی خواندم. چشمان دکتر درخشید و بارقه امید در دلم جوشید. این محفل پناهگاه همه قلم به دستان و قلم‌دوستان بود و دریغ که زودازود جمع شد؛ اما در همان مدت اندک، بر دل‌ها و دیده‌ها اثرها گذاشت.محبتی در پایان گفت: اگرچه تألیف کتاب و مقاله امری بایسته است، اما حیات علمی شرطی دیگر هم دارد و آن تکریم شعائر علمی و ایجاد حلقه‌های دوستی و تأسیس مراکز معرفت‌گستری و شاگردپروری است. ای بسا که رکن دوم بیش از نخستین در فراموش‌خانه تاریک تاریخ به روشنا و رونق علم کمک کند و دکتر یاحقی در حد توان و با توجه به روح زمخت روزگار، در این هر دو کار کوشیده است.
تألیف کتابی مفید برای دانش آموزان ادبیات
در بخش دیگری از این مراسم، غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی به ایراد سخن پرداخت.
او در سخنانی گفت: وقتی مسئولیت سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و به اقتضای آن برنامه‌ریزی و تألیف کتاب‌های درسی را بر عهده داشتم از دکتر یاحقی خواستم برای دانش‌آموزان رشته ادبیات و علوم انسانی یک کتاب درسی تاریخ ادبیات تألیف کند. او با خوش‌رویی پذیرفت و کتابی مفید و مناسب تألیف کرد که سال‌های طولانی کتاب درسی دبیرستانی بود و شاید هنوز هم موجود و معتبر باشد.رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: دکتر یاحقی در همه این سال‌ها از تدریس، پژوهش، تألیف و تصحیح نیز غافل نمانده و کتاب‌های سودمندی به اهل علم و ادب تقدیم کرده است که به عنوان نمونه می‌توان از تصحیح جدیدی از تاریخ بیهقی با همکاری دکتر مهدی سیدی و نیز تألیف «فرهنگ اساطیر» نام برد. پژوهش‌های زبانی در ترجمه‌های قرآن به زبان فارسی با بهره‌گیری از خزانه نسخه‌های خطی کتابخانه آستان قدس رضوی که حاصل آن مجموعه سودمند و مفصل فرهنگ‌نامه قرآنی بوده یکی دیگر از کارهای سترگ او است.
وارث راستین میراث حکمت و زبان فارسی است
غلامحسین مظفری، استاندار خراسان رضوی دیگر سخنران حاضر در این نشست بود که در سخنانی گفت: دکتر محمدجعفر یاحقی دانشمندی که نامش نه تنها در ساحت علم بلکه در حافظه فرهنگی مردم این سرزمین، به احترام و ستایش آراسته است. اگر خراسان را بنا به قول اهل نظر خاستگاه زبان فارسی و خیمه‌گاه حکمت و عرفان ایرانی اسلامی بدانیم، بی‌تردید استاد یاحقی از زمره وارثان راستین این میراث سترگ است.او تأکید کرد: استاد یاحقی هم در خراسان بالیده و هم سال‌ها در خدمت دانشگاه و فرهنگ این دیار بوده است. وی خراسان را نه فقط زیسته بلکه بازخوانی، بازتعریف و بازآفرینی کرده است؛ با قلمش، با تدریسش، با آثارش و با نگاه عمیقش به هویت تاریخی و فرهنگی این سرزمین. در روزگار ما که گاه حافظه تاریخی نسل‌ها با غبار فراموشی و هجمه رسانه‌ها روبه‌رو است، نقش استادانی چون دکتر یاحقی در پاسداری از زبان و ادب فارسی و هویت ملی ایرانیان، حیاتی است.
استاندار خراسان رضوی افزود: دکتر یاحقی با پژوهش‌های درخشان خود در حوزه فردوسی‌شناسی، شاهنامه‌پژوهی، متن‌پژوهی، سبک‌شناسی و فرهنگ‌نگاری صرفاً آثار علمی تولید نکرده بلکه ستون‌هایی برای بنای هویت ملی و فرهنگی ایرانیان پی‌ریزی کرده است.در بخش پایانی این رویداد، محمدجعفر یاحقی در سخنانی با قدردانی از انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به ذکر خاطراتی از گذشته و همکاری‌های علمی و پژوهشی خود با استادان برجسته زبان و ادب فارسی پرداخت و در ادامه لوح سپاس و نشان زرین انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و هدایایی از سوی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، استانداری خراسان رضوی و برخی از نهادهای علمی و پژوهشی به محمدجعفر یاحقی اهدا شد.