بررسی وضعیت کنونی تولید، بازار و صنایع مرتبط با این محصول نشان می‌دهد که با مشکلات و مسائل متعددی مواجه است که مانع بهره‌برداری کامل از پتانسیل‌های آن شده است.
فصل برداشت زیتون اواخر تابستان تا نیمه فصل پاییز است و برداشت آن به شیوه‌های مختلف، از سنتی تا مکانیزه انجام می‌شود. از زیتون به جز مصرفی که در زمینه خوراک و امنیت غذایی دارد، روغن هم گرفته می شود که یکی از بهترین روغن های گیاهی نیز محسوب می گردد.
رتبه چهاردهم دنیا
با این حال رئیس شورای ملی زیتون ایران معتقد است از ظرفیت های این محصول به درستی در کشور استفاده نشده است و ایران که زمانی در زمینه زیتون و فرآورده های مرتبط با ان وارد کننده بوده است در شرایط فعلی اگرچه به مرز خودکفایی رسیده اما رتبه چهاردهم در زمینه تولید زیتون و فراورده های آن زیبنده ایران نمی باشد.
مهدی عباسی در ادامه گفتگو با خبرنگار قدس می افزاید: ۸هزار بهره بردار در حوزه باغات زیتون در سطح کشورمشغول هستند که بخش زیادی از انها در استان زنجان و سپس قزوین و گیلان حضور دارند . از طرفی در مورد سطح باغات زیتون ایران نمی توان براورد دقیقی داشت زیرا وزارت جهادکشاورزی در این زمینه جامعه اماری جامعی ندارد اما طبق امارهای غیر رسمی حدود ۷۵هزار هکتار از باغات کشور به حوزه زیتون اختصاص دارد که ۵۸ هزار هکتار بارور و مابقی غیر بارور و در مرحله نونهالی می باشند. از این میزان ۲۱هزار هکتار مربوط به استان زنجان است که بخش زیادی از آنها در شهرستان طارم به عنوان قطب زیتون کشور اختصاص دارد و پیش‌بینی می‌شود امسال بیش از ۲۵ هزار تن زیتون از باغ‌های شهرستان طارم برداشت شود.
مهدی عباسی رئیس شورای ملی زیتون ایران
سوء مدیریت در زمینه آب
وی با بیان اینکه بهای تمام شده تولید هر کیلو زیتون خام در حال حاضر حدود ۶۵ هزار تومان می باشد و قیمت خام ان در بازار از ۹۵ تا ۱۲۰هزار تومان متغیر است، تصریح می کند : زیتون ایران در حال حاضر با مشکلات مختلفی مواجه است که یکی از مهمترین انها سوء مدیریت در حوزه آب می باشد به طوری که در استان های زنجان، قزوین و گیلان به عنوان سه ضلع مهم مثلث زیتون کشور در بالادست باغ های زیتون ، توسعه و رشد مزارع برنج رخ داده است که این مساله باعث شده است ۳۰میلیون مترمکعب کسری اب در این سه استان رخ دهد که این مساله باعث کاهش بهره برداری از باغات و تناژ تولیدی زیتون شده است .
رئیس انجمن زیتون شهرستان طارم ادامه می دهد : به طوری که در حال حاضر در این سه استان حدود ۱۰هزار هکتار از باغات زیتون با مشکل کم ابی مواجه هستند که نشات گرفته از سوء مدیریت در حوزه اب و نه مساله خشکسالی می باشند که بارها راهکاری را نیز در این زمینه ارائه کرده ایم مبنی بر اینکه سد شهید شهریاری در شهرستان میانه ابگیری شود تا این سه استان از ان به عنوان ذخیره ابی برای رفع مشکل کم ابی باغات زیتون استفاده کنند اما متاسفانه توجهی به ان نشده است.
عباسی خاطرنشان می کند : همچنین در استان های کم بارش نظیر آذربایجان شرقی ، آذربایجان غربی، زنجان، قزوین و بخش هایی از گیلان باید اصلاحاتی در زمینه الگوی کشت صورت بگیرد به طوری که در برخی از این استان ها باید کشت برنج در بستر رودخانه ها که طی هشت سال گذشته توسط شرکت اب منطقه ای اجاره داده می شود و این رفتار عملا بر طبل توسعه کشت محصولات اب بر می کوبد متوقف شود که جهادکشاورزی در این زمینه اقدامی که می تواند انجام دهد این است که بحث خلعیت بستر رودخانه ها که بالغ بر ۲۰هزار هکتار می باشد و ۴۸۰ میلیون مترمکعب اب را می بلعند را اجرایی کند .
ضعف برندسازی
وی از ضعف در حوزه برندی سازی به عنوان مساله بعدی که زیتون ایران از آن رنج می برد یاد کرده و می افزاید: مرحله اول در این زمینه آموزش و فرهنگ سازی فعالان حوزه زیتون است که البته یکی از دغدغه انها تسهیل و رفع موانع صدور مجوزهای پروانه های بهره برداری نیز می باشد که اذعان دارند حمایت های سازمان صمت در این زمینه باید واقعی و نه صرفا شعاری و کاغذی باشد . همچنین دولت در زمینه سرمایه در گردش و تسهیلات باید تمهیداتی برای فعالان این حوزه قائل شود که یکی از منابع تامین ان می تواند توجه به حوزه ارزش افزوده زیتون باشد زیرا در حال حاضر حدود۲۸هزار میلیارد تومان از محل ارزش افزوده ۹درصد به خاطر ضعف در حوزه فرآوری زیتون که ناشی از عدم بسته بندی و برندسازی است از بین می رود که ۷هزار میلیارد تومان آن سهم دولت و حدود ۲۱هزار میلیارد تومان نیز سهم بخش خصوصی می باشد.
عباسی با بیان اینکه بدون برندسازی، محصولات ایرانی نمی‌توانند جایگاه مناسبی در بازارهای داخلی و بین‌المللی کسب کنند و کم کاری در این زمینه موجب می‌شود تا ارزش افزوده و سودآوری تولیدکنندگان کاهش یافته و امکان رقابت با محصولات مشابه خارجی به حداقل برسد، ادامه می دهد : از این رو اگر زنجیره ارزش و توسعه صنایع مرتبط با زیتون با فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای فرآوری و صادرات مورد حمایت و برنامه ریزی قرار بگیرد ، می‌توان فرصت‌های اشتغال‌زایی پایدار را ایجاد و منابع درامدی نظیر ۹درصد ارزش افزوده را بدست اورد.
رئیس شورای ملی زیتون ایران در ارتباط با صنایع تبدیلی و فرآوری زیتون در ایران نیز می گوید:
در سطح کشور بالغ بر ۴۰۰ واحد مرتبط با حوزه زیتون و صنایع تبدیلی ان مشغول به کار هستند که در هر کدام از این واحد ها به طور میانگین حدود ۲۰نفر نیرو شاغل وجود دارد که ۲۰۰مورد ان در استان زنجان مستقر می باشند که از این تعداد تنها ۱۲ واحد در زمینه فرآوری و بسته بندی فعالیت دارند و مابقی پس از سورت کردن زیتون ها به صورت فروش فله ای ادامه کار می دهند .
پراکندگی در صادرات
عباسی با بیان اینکه ایران از این قابلیت برخوردار می باشد که به عنوان یکی از قطب های زیتون خود را در سطح دنیا معرفی نماید، خاطرنشان می کند: صادرات زیتون ایران به کشورهای مختلف قاره های اروپا، امریکا، اسیا و افریقا انجام می شود اما مساله در این زمینه ان است که این صادرات به صورت متمرکز رخ نداده و پراکنده در حال انجام است به عبارتی هدف گذاری خاص صادراتی برای محصول زیتون تعریف نشده است که لازمه رونق گرفتن ان این است که دولت در این باره حمایت ها و تسهیلاتی ارائه کند به طوری که علاوه بر افزایش صنایع تبدیلی و رشد فراوری زیتون، افزایش سرمایه در گردش برای این واحدها و رشد برند سازی و همچنین مواردی نظیر حضور در نمایشگاه های خارجی کشورهای هدف صادراتی نیز مورد تاکید و حمایت قرار بگیرد.
وی با بیان اینکه علی رغم مطالبه و درخواست های مکرری که بخش خصوصی در این باره از دولت های محترم در سال های گذشته داشته اند اما توجه چندانی به ان صورت نگرفته است، می افزاید: انتقال از تولید سنتی به زنجیره ارزش افزوده کامل، استفاده از فناوری‌های نوین، افزایش کیفیت محصول و توسعه بازارهای هدف، کلید موفقیت در بازارهای داخلی و جهانی خواهد بود. زیرا مثلا ایران در موضوع زیتون پرورده از جایگاه ویژه ای در سطح دنیا برخوردار است و ظرفیت های زیادی در این زمینه دارا می باشد که در صورت حمایت دولت می تواند صادرات ان با رونق همراه باشد که لازمه ان تقویت حوزه برند سازی برای زیتون پرورده می باشد زیرا زیتون به عنوان یک محصول ارزشمند می تواند سهم مهمی در سبد صادراتی و ارزآوری برای استان و کشور ایفا کند. همچنین در موضوع کنسرو زیتون بسته های حمایتی خاصی از سوی دولت تعریف نشده است که دلیل اصلی ان این است که اهمیت غذایی که روغن زیتون دارا می باشد از موضوع کنسرو ان بیشتر است و توجه ها را بیشتر به خود جلب کرده است.
عباسی تصریح می کند: ایران در حوزه زیتون قبلا جزو کشورهای مصرف کننده بود و واردات این محصول و فراورده های آن نظیر روغن زیتون را انجام می داد که با توجیه مناسبی که در صنعت زیتون رخ داد در حال حاضر ایران به مرز خودکفایی رسیده و تنها در برخی از سال ها به دلیل اینکه محصول پایین می باشد واردات روغن زیتون صورت می گیرد .
رئیس انجمن زیتون زنجان می افزاید: یکی از مهمترین مشکلات در حوزه زیتون طارم نیز این است که فرآوری آن در شهرستان به صورت پراکنده و سنتی انجام می‌شود که باعث افت کیفیت و کاهش ارزش افزوده محصول می‌شود. همچنین نبود کارخانه‌های مدرن روغن‌کشی و خطوط بسته‌بندی استاندارد باعث شده است که تولیدکنندگان به سمت خام‌فروشی محدود شوند که سود نهایی تولید این محصول را نصیب دلالان می کند.