به گزارش خبرگزاری ایمنا، هم‌زمان با فرارسیدن روز بزرگداشت خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مجموعه‌ای از بیانات رهبر معظم انقلاب درباره این شاعر بلندآوازه ایرانی را منتشر کرده است؛ سخنانی که نگاهی ژرف و چندسویه به شعر، اندیشه و جایگاه فرهنگی حافظ در جهان ایرانی اسلامی دارند.
در این گفتارها که مربوط به بیانات ایشان در آئین گشایش کنگره جهانی حافظ در تاریخ ۲۸ آبان ۱۳۶۷ است، رهبر انقلاب از حافظ نه فقط به‌عنوان شاعر، بلکه به‌مثابه پدیده‌ای فرهنگی، قرآنی و تمدنی یاد می‌کنند.
شاعر همه قرن‌ها و قشرها
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: حافظ بدون شک، درخشان‌ترین ستارۀ فرهنگ فارسی است. در طول چندین قرن شعر فارسی، هیچ شاعری را نداریم که به قدر حافظ، در اعماق و زوایای جامعۀ ما و ذهن و دل ملت ما نفوذ کرده و حضور داشته باشد. حافظ شاعرِ همۀ قرن‌ها و همۀ قشرها است. ۱۳۶۷/۰۸/۲۸
حافظ فقط یک حادثه تاریخی نیست
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: ما حافظ را فقط به عنوان یک حادثۀ تاریخی ارج نمی‌نهیم، بلکه حافظ همچنین حامل یک پیام و یک فرهنگ است. ۱۳۶۷/۰۸/۲۸
بزرگداشت حافظ، بزرگداشت قرآن است
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: دیوان حافظ مستفاد از قرآن است. پس بزرگداشت از حافظ، بزرگداشت از فرهنگ قرآنی، اسلامی، ایرانی و آن اندیشه‌های نابی است که در این دیوان کوچک گردآوری شده و به بهترین و شیواترین زبان ادا شده است. ۱۳۶۷/۰۸/۲۸
حافظ در اوج سخن
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: این بحث که بهترین شاعر فارسی کیست، تاکنون بی‌جواب مانده و شاید بعد از این هم بی‌جواب بماند؛ امّا می‌توان ادعا کرد که هیچ سخن دیگری به اوج سخن حافظ نرسیده است. ۱۳۶۷/۰۸/۲۸
سخن لطیف، اما استوار
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: اگر غزلی را بیابیم که علاوه بر لطف سخن و لطافت کلمات، از استحکام و استواری هم برخوردار باشد، به طوری که نتوان جای هیچ کلمه‌ای از کلمات آن را عوض کرد یا چیزی به آن افزود یا چیزی از آن کاست، باید استنتاج کنیم که این غزل، این سخن، در اوج است و در دیوان حافظ، از این قبیل بسیار است. ۱۳۶۷/۰۸/۲۸
حافظ و معجزه تصویر
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: یکی از خصوصیّات شعر حافظ که کمتر به آن پرداخته شده، قدرت تصویر است. تصویر در شعر حافظ، با آن زبان محکم و لطافت‌های ویژه، چیزی نزدیک به اعجاز است. تصویرگری حافظ یکی از برجسته‌ترین خصوصیّات اوست. ۱۳۶۷/۰۸/۲۸
حافظ پرشور و شورانگیز
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: از جمله خصوصیّات زبان حافظ، شورآفرینی است. شعر حافظ شعر پرشور و شورانگیز است. با این‌که شعرِ غزلی در برخی اَشکالش شعر رخوت و بی‌حالی است، امّا شعر حافظ، شعری شورانگیز و ولوله‌آفرین است. ابیاتی را به یاد شما می‌آورم، ببینید چقدر پرتحرک و برانگیزاننده است:
سخن درست بگویم نمی‌توانم دید
که مِی خورند حریفان و من نظاره کنم
در نمازم خم ابروی تو با یاد آمد
حالتی رفت که محراب به فریاد آمد. ۱۳۶۷/۰۸/۲۸
کم‌گوی و گزیده‌گوی چون حافظ
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: کم‌گویی و گزیده‌گویی، خصوصیت دیگر شعر حافظ است. حقیقتاً به جز برخی از ابیات حافظ یا بعضی از غزلیات و قصایدی که غالباً مربوط به اوضاع و احوال خاص خودش یا مدح این و آن است، در بقیۀ دیوان نمی‌شود جایی را پیدا کرد که بگوییم در این غزل، اگر این یک بیت نبود، بهتر بود؛ کاری که با دیوان خیلی از شعرا می‌شود انجام داد. ۱۳۶۷/۰۸/۲۸
شبیه حافظ!
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: امروز شیواترین غزل ما، آن غزلی است که شباهتی به حافظ داشته باشد. نمی‌گویم اگر کسی از حافظ تقلید کند؛ غزلش بهترین غزل خواهد بود. نه، تطوّر زبان و تحوّل سبک‌ها و پیشرفت شعر، یقیناً ما را به جاهای جدیدی رسانده و حقّ هم همین است.
امّا در همین شعر غزلیِ نابِ پیشرفتۀ امروز، آن جایی که شباهتی به حافظ و زبان حافظ هست، انسان احساس شیوایی می‌کند. ۱۳۶۷/۰۸/۲۸
ظرافت لهجۀ محلی
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: از جملۀ چیزهایی که به نظرم می‌رسد جا دارد در شعر حافظ روی آن کار بشود، استفادۀ باظرافت و شجاعانه از لهجۀ محلّی است؛ یعنی حافظ از لهجۀ شیرازی در شعرهایی با آن عظمت استفاده کرده و موارد زیادی از آن دیده می‌شود. ۱۳۶۷/۰۸/۲۸
زندیق یا عارف؟
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: متأسّفانه در این چهل‌پنجاه سال اخیر کتاب‌هایی نوشته شد که در آن‌ها بی‌نظری و بی‌غرضی رعایت نشده و مطالبی نوشته و گفته شده که حقاً و انصافاً بعضی از آن‌ها جفای به حافظ است. بعضی اهانت به حافظ است.
بعضی بی‌بصری در مقابل حافظ است و انسان حیرت می‌کند که چرا بایستی این حرف‌ها به ذهن کسی خطور کند! حافظ را کافر و بی‌دین و زندیق و منکر آخرت معرّفی کردند! آن کسی که زیباترین اشعارش، اشعار عرفانی است یا لااقل اشعار عرفانی، جزو زیباترین اشعار او است. ۱۳۶۷/۰۸/۲۸
جهان‌بینی حافظ عرفانی است
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: بنده جهان‌بینی حافظ را جهان‌بینی عرفانی می‌دانم. بلاشکّ حافظ یک عارف است. جهان‌بینی حافظ بدون شک جهان‌بینی عرفانی است.
من ادعا نمی‌کنم که همۀ شعر حافظ در سرتاسر دیوانش، شعر عارفانه است؛ نه! بلکه به عکس، من این را هم یک افراط می‌دانم که ما حتّی شعرهای واضحی را که هیچ محمل عرفانی ندارد به عرفان حمل کنیم. بعضی از اشعار او هستند که می‌تواند ظاهری، مادی و عاشقانه باشد. ۱۳۶۷/۰۸/۲۸
قنوت نماز شب حاج میرزا
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: مرحوم حاج‌میرزا جوادآقای ملکی، عارف معروف که یکی از سوختگان و مجذوبان زمان خودش بوده و بزرگانی را تربیت کرده، در قنوت نماز شب می‌خوانده:
زان پیش‌تر که عالم فانی شود خراب
ما را ز جام بادۀ گلگون خراب کن. ۱۳۶۷/۰۸/۲۸
پدربزرگ ما، بین کجا و کراچی
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: پدربزرگ من از علمای معروف مشهد، مردی زاهد بود. دیوان حافظش جزو جهیزیۀ مادر من وارد منزل ما شده بود. من در کودکی با آن دیوان مأنوس بودم. در حاشیۀ دیوان آن مرد عالمِ فقیهِ زاهد، یادداشت‌هایی نوشته شده بود.
از جمله یادداشت‌ها یکی این بود که: «این غزل را در کشتی، مابین کجا و کراچی در سفر مکّه می‌خواندم.» یک عالمِ عابدِ زاهدِ سالک در راه مکّه که می‌خواسته حالی بکند، از شعر حافظ استفاده می‌کرده. ما حق نداریم برای جهان‌بینی حافظ چهارچوب مشخص کنیم. ۱۳۶۷/۰۸/۲۸
کلام حافظ عشق است
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: انسان راهی طولانی در پیش دارد و طی مراحل و منازل سلوک تا لقاءالله، جز با شهپر عشق امکان ندارد. بدون محبّت، عشق و جذبۀ عاشقانه، هیچ سالکی نمی‌تواند این طریق را طی کند. لذا در جهان‌بینی و مکتب عارفان، عشق و محبّت جایگاه بسیار برجسته‌ای دارد و در دیوان حافظ هم این موج می‌زند. بارزترین مظهر جهان‌بینی در کلام حافظ «عشق» است.