زهرا وجدانی: با رشد سریع جمعیت شهری و افزایش روزافزون خودرو‌های شخصی کلانشهرها در ایران و جهان با چالشی جدی مواجه شده‌اند: ترافیک سنگین و آلودگی هوا. این دو مشکل نه تنها کیفیت زندگی شهروندان را تحت تاثیر قرار می‌دهند، بلکه هزینه‌های اقتصادی و زیست‌محیطی قابل توجهی نیز به همراه دارند. بخش حمل‌ونقل شهری سهم عمده‌ای در انتشار آلاینده‌ها دارد و مدیریت سنتی دیگر توان مقابله با این حجم از ترافیک و آلودگی را ندارد. در چنین شرایطی هوشمندسازی شهرها به‌عنوان راهکاری پایدار و علمی مطرح شده است؛ راهکاری که با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، داده‌های بزرگ، اینترنت اشیاء و هوش مصنوعی مدیریت شهری را از حالت سنتی خارج کرده و به الگویی دقیق، داده‌محور و اثرگذار تبدیل می‌کند. تجربه شهر‌های پیشرفته جهان نشان داده است که چنین رویکردی می‌تواند تا ۳۰ درصد حجم ترافیک را کاهش دهد، مصرف سوخت را بهینه کند و تجربه‌ای انسانی‌تر از زندگی شهری را برای شهروندان فراهم آورد.
در همین راستا با حسین منصورکاظمی، کارشناس اقتصادی و شهری به گفت‌و‌گو پرداختیم تا بررسی کنیم ظرفیت‌ها و فرصت‌های هوشمندسازی حمل‌ونقل شهری در ایران و پیامد‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی آن چگونه می‌تواند مسیر توسعه شهری کشور را تغییر دهد.
راهکاری پایدار برای کاهش ترافیک و آلودگی هوا
حسین منصورکاظمی، کارشناس اقتصادی و شهری در گفت‌و‌گو با خبرنگار علمی برنا هوشمندسازی شهرها را یکی از مهم‌ترین راهکار‌های کاهش ترافیک و آلایندگی هوا در کلان‌شهر‌های ایران و جهان معرفی کرد. او با اشاره به رشد روزافزون جمعیت شهری و افزایش سریع خودرو‌های شخصی تاکید کرد که مدیریت سنتی شهری در مقابله با این چالش‌ها ناکارآمد شده و حرکت به سمت شهر‌های هوشمند، ضرورتی انکارناپذیر است.
به گفته منصورکاظمی بخش حمل‌ونقل یکی از اصلی‌ترین منابع تولید آلاینده‌های هواست و در برخی کلانشهرها بیش از ۷۰ درصد آلودگی ناشی از تردد خودرو‌ها است. در چنین شرایطی بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای مدیریت ترافیک و حمل‌ونقل شهری می‌تواند اثرات ملموسی در کاهش آلودگی و افزایش بهره‌وری شهری داشته باشد.
شهر هوشمند مفهومی فراتر از چراغ راهنمایی
کارشناس اقتصادی و شهری بر این نکته تاکید کرد که هوشمندسازی شهرها تنها به نصب چراغ‌های راهنمایی هوشمند یا سامانه‌های کنترل ترافیک محدود نمی‌شود. بلکه این مفهوم تلفیقی از فناوری اطلاعات، داده‌های بزرگ (Big Data)، اینترنت اشیاء (IoT) و هوش مصنوعی (AI) است که مدیریت شهری را از حالت سنتی به الگویی علمی و داده‌محور تبدیل می‌کند.
وی با اشاره به تجربه شهر‌های پیشرفته دنیا مانند سئول، سنگاپور و آمستردام گفت: استفاده از سیستم‌های هوشمند مدیریت شهری توانسته حجم ترافیک را تا ۳۰ درصد کاهش دهد و مصرف سوخت را به شکل قابل توجهی پایین بیاورد.
منصورکاظمی افزود که در سئول مدت زمان انتظار خودرو‌ها در چراغ قرمز با استفاده از سامانه‌های هوشمند تقاطع‌ها تا ۲۳ درصد کاهش یافته است و در دوبی ردیابی هوشمند ناوگان تاکسی‌ها موجب بهینه‌سازی مسیر‌ها و کاهش ۱۵ درصدی مصرف سوخت شده است.
ظرفیت ایران برای هوشمندسازی حمل‌ونقل
به گفته این کارشناس ایران نیز ظرفیت بالایی برای پیاده‌سازی چنین طرح‌هایی دارد. سامانه‌های نظارت تصویری، کنترل ترافیک هوشمند، مدیریت پارکینگ‌ها و اپلیکیشن‌های حمل‌ونقل عمومی با اتصال به پایگاه‌های داده شهری، امکان ارائه تصویر لحظه‌ای از وضعیت ترافیک را فراهم می‌کنند. ترکیب این داده‌ها با سامانه اطلاعات مکانی (GIS) به مدیران شهری کمک می‌کند تا تصمیم‌های مبتنی بر تحلیل داده اتخاذ کنند؛ تصمیم‌هایی که می‌تواند زمان سفر را کاهش دهد، نقاط گلوگاهی ترافیکی را شناسایی کند و برنامه‌ریزی بهینه برای ناوگان حمل‌ونقل عمومی فراهم آورد.
ابعاد اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی هوشمندسازی
منصورکاظمی همچنین به اثرات گسترده اقتصادی و زیست‌محیطی هوشمندسازی شهرها اشاره کرد. کاهش زمان سفر روزانه، صرفه‌جویی در سوخت، کاهش هزینه‌های تعمیر خودرو و جلوگیری از هدررفت وقت شهروندان از جمله پیامد‌های اقتصادی این رویکرد است. از سوی دیگر کاهش آلاینده‌هایی مانند ذرات معلق (PM۲.۵) و اکسید‌های نیتروژن، می‌تواند سلامت عمومی را ارتقا داده و هزینه‌های درمانی را کاهش دهد.
وی افزود: از منظر روان‌شناختی نیز کاهش استرس و خستگی ناشی از ترافیک به طور مستقیم کیفیت زندگی شهروندان را بهبود می‌بخشد. شهر هوشمند با استفاده از فناوری، زمان و آرامش را به شهروندان بازمی‌گرداند و تجربه‌ای انسانی‌تر از زندگی شهری خلق می‌کند.
پیش‌نیاز‌های تحقق شهر هوشمند
با وجود مزایای هوشمندسازی، منصورکاظمی تاکید کرد که تحقق این چشم‌انداز نیازمند زیرساخت دیجیتال قوی، سرمایه‌گذاری پایدار و همکاری نهادی است. مشارکت میان شهرداری‌ها، سازمان‌های حمل‌ونقل، شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌های فناوری از عوامل کلیدی موفقیت پروژه‌های هوشمندسازی محسوب می‌شود. همچنین توسعه فرهنگ استفاده از حمل‌ونقل عمومی، دوچرخه‌های اشتراکی و اپلیکیشن‌های بومی می‌تواند وابستگی به خودرو‌های شخصی را کاهش دهد.
این کارشناس در پایان خاطرنشان کرد: سیاست‌گذاری در حوزه شهر هوشمند باید فراتر از اقدامات مقطعی باشد. ایجاد مرکز داده‌ی شهری یکپارچه، بهره‌گیری از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی وضعیت ترافیک و طراحی سامانه‌های هشدار سریع در مواقع اضطرار از جمله اقداماتی هستند که اثرگذاری برنامه‌های هوشمندسازی را به حداکثر می‌رسانند.
وی نتیجه گرفت که هوشمندسازی حمل‌ونقل شهری تنها یک پروژه فناورانه نیست، بلکه تحولی بنیادین در شیوه مدیریت شهر است. شهری که بر اساس داده تصمیم می‌گیرد، با شهروندان ارتباط مؤثر برقرار می‌کند و برنامه‌های محیط‌زیستی دارد، می‌تواند الگویی از مدیریت شهری پایدار، کارآمد و انسانی ارائه دهد. آینده شهر‌های ایران نیز در گرو تصمیم‌های امروز ماست؛ تصمیم‌هایی که اگر هوشمندانه اتخاذ شوند، مسیر توسعه شهری را به سوی هوای پاک‌تر، ترافیک روان‌تر و کیفیت زندگی بالاتر هدایت خواهند کرد.
هوشمندسازی حمل‌ونقل شهری تنها یک پروژه فناورانه نیست، بلکه تحولی بنیادین در شیوه مدیریت شهرها به شمار می‌رود. با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، داده‌های بزرگ و هوش مصنوعی مدیریت شهری می‌تواند تصمیم‌های مبتنی بر تحلیل دقیق داده‌ها اتخاذ کند، نقاط پرترافیک را شناسایی و زمان سفر شهروندان را کاهش دهد. اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی این رویکرد نیز قابل توجه است؛ از صرفه‌جویی در سوخت و کاهش هزینه‌های شهری گرفته تا بهبود سلامت عمومی و کاهش استرس شهروندان.
تحقق چنین چشم‌اندازی نیازمند زیرساخت دیجیتال قوی، همکاری نهادی و سرمایه‌گذاری پایدار است. مشارکت شهرداری‌ها، سازمان‌های حمل‌ونقل، شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌های فناوری به همراه ترویج فرهنگ استفاده از حمل‌ونقل عمومی و خدمات هوشمند می‌تواند ضامن موفقیت شهر‌های هوشمند در ایران باشد. آینده شهرها، صرفا نتیجه تصمیم‌های امروز ماست و با هوشمندسازی مدیریت شهری، می‌توان مسیر توسعه‌ای پایدار، کارآمد و انسانی را پیش گرفت و شهر‌هایی با هوای پاک‌تر، ترافیک روان‌تر و کیفیت زندگی بالاتر برای شهروندان رقم زد.
آینده شهر‌های ایران وابسته به تصمیم‌های امروز مدیران شهری است. هوشمندسازی حمل‌ونقل نه تنها می‌تواند به کاهش ترافیک و آلودگی و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان منجر شود، بلکه مسیر توسعه پایدار شهری را نیز هموار می‌کند. با این حال پرسش اصلی این است: آیا مدیران شهری حاضرند فراتر از اقدامات مقطعی، سرمایه‌گذاری بلندمدت و همکاری نهادی لازم برای تحقق شهر‌های هوشمند را در دستور کار قرار دهند؟
انتهای پیام/