گروه جامعه:خانه تاریخی و ثبت ملی شده اولیاء در کازرون در آستانه تخریب قرار گرفته است. کنشگران میراث‌فرهنگی معقتدند، این بنای تاریخی نه‌تنها متعلق به یکی از خاندان اصیل کازرون بوده که در طی دهه‌ها، تلاش بسیاری برای حفظ این بنا داشتند که از جمله بناهای معدودی به‌شمار می‌رود که معماری آن بسیار ارزشمند و برگرفته از ویژگی‌های بومی شهرستان کازرون است.
∎
به گزارش ایلنا، یک اثر ثبت ملی شده دیگر در کازرون در آستانه تخریب قرار گرفته است. خانه تاریخی اولیاء یکی از خانه‌های تاریخی کازرون در استان فارس است که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، با این حال بر اساس گزارش‌های واصله، این بنای ملی و ارزشمند تاریخی هم‌اکنون با چالش‌های اساسی مواجه شده است. کارشناسان و فعالان میراث‌فرهنگی اعلام کرده‌اند درصورتی که طرح مرمت و استحکام‌بخشی فوری این بنا اجرا نشود، نه‌تنها بخش‌هایی از این خانه تاریخی تخریب می‌شود که این احتمال نیز وجود دارد که جان ساکنان و عابران در حال تردد از کوچه مجاور آن در معرض خطر قرار گیرد.
«محسن عباسپور» یکی از کنشگران میراث‌فرهنگی استان فارس و شهرستان کازرون است که در زمینه حفاظت از بناها و محوطه‌های تاریخی فعالیت می‌کند. او گفت: خانه تاریخی اولیاء، یکی از خانه‌های با ارزش کازرون محسوب می‌شود که در دوران قاجار بنا شده است. این خانه در محله بازار، که یکی از محله‌های بسیار قدیمی کازرون واقع شده و یکی از نمونه‌های شاخصی محسوب می‌شود که بسیاری از ویژگی‌های معماری بومی و کهن کازرون را در خود جای داده است.
عباسپور با اشاره به بازدیدی که به تازگی از این خانه تاریخی داشته، به وضعیت هشدارآمیز آن اشاره کرده و گفت: بر اساس مشاهدات میدانی که از این بنای تاریخی داشته‌ام، خانه تاریخی اولیاء با چالش‌های جدی و اساسی روبه‌روست. چالش‌هایی که اگر هرچه سریعتر و به صورت اساسی برطرف نشود، می‌تواند منجر به بروز حوادث جبران‌ناپذیری برای این خانه ارزشمند شود.
او تاکید کرد: بخش قابل توجهی از چالش‌های این خانه در قسمت ورودی و مجموعه اتاق‌ها و فضاهایی مشاهده می‌شود که در این قسمت قرار دارند. نمایان شدن ترک‌های بزرگ و عمیق طولی و عرضی در جهت‌های مختلف در دیوارها، سقف‌ها و دو جدارۀ بیرونی، زنگ خطرهای جدی هستند که از وضعیت نامناسب این قسمت از خانه خبر می‌دهند.
این کنشگر میراث‌فرهنگی همچنین افزود: در بخش‌های داخلی ساختمان نیز شاهد بروز چالش‌های متعدد هستیم. جداشدن گچ‌اندودها در چندین تاقچه و درگاهی و همچنین جدا شدن یکی از سقف‌های چوبی و تغییر حالت آن، مجموعه آسیب‌هایی هستند که در این ساختمان دیده می‌شوند.
عباسپور همچنین با اشاره به بازدیدهای دوره‌ای که از این خانه تاریخی داشته؛ با یادآوری اینکه مقایسه وضعیت فعلی این ساختمان با سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که عمده آسیب‌های پدیدار شده، طی چند ماه گذشته ایجاد شده‌اند، ادامه داد: در قسمت فوقانی دالان ورودی خانه، یعنی در جداره‌های بیرونی ساختمان که مشرف به کوچه دو متری است، شاهد بیرون‌زدگی قابل‌توجه و هشدارآمیز جداره و تغییر شکل آن هستیم. از آنجاکه این بنا، همچون سایر ساختمان‌های قدیمی کازرون با سنگ و گچ بنا شده، نیاز است که هرچه سریعتر، نسبت به مرمت و استحکام‌بخشی آن اقدام شود.
او در ادامه با یادآوری دو خطر بالقوه که می‌توانند وضعیت هشدارآمیز این ساختمان را به حالت ناپایداری درآورند، یادآور شد: علاوه بر آنکه بار فعلی دیوارها به دلیل جنس مصالح به کار رفته، وزن زیادی را متوجه جداره‌ها کرده، همچنین زلزله‌خیز بودن منطقه کازرون و بارندگی‌هایی پاییز و زمستان امسال هم می‌توانند تهدیدهای بالقوه‌ای باشند که منجر به تخریب بخش‌هایی از این خانه تاریخی شود.
این کنشگر میراث‌فرهنگی با در رابطه با ویژگی‌های ساختاری خانه اولیاء افزود: خانه تاریخی اولیاء، دو حیاط جداگانه و بیش از ۲۰ اتاق دارد. اتاق‌های این خانه در دو طبقه به همراه زیرزمین و به شیوه معماری قدیم کازرون ساخته شده‌اند؛ به نحوی که علاوه بر راه‌های ارتباطی موجود از درون اتاق‌ها، دسترسی‌های مختلفی نیز از طریق چندین راه‌پله گچی به بخش‌های مختلف آن وجود دارد.
عباسپور همچنین با برشمردن برخی از ویژگی‌های معماری بومی و کهن کازرون این بنای ثبت ملی شده تاریخی گفت: یکی از ویژگی‌های بارز خانه تاریخی اولیاء این است که ویژگی‌های متعددی از معماری بومی کازرون را در خود جای داده است. نما و جداره‌ها گچ‌اندود شده، پنج‌دری، سه دری، بُرگین، دیوارهایی با پهنای نزدیک به یک متر، زیرزمین‌هایی با دریچه‌هایی به سمت حیاط‌ها، تاق‌های جناغی و قوسی، سقف‌های پوشیده شده با چوب و حصیر، تارمه، درب‌های چوبی، سردرب‌هایی با گره‌چینی‌های ساده، حوض سنگی، راه‌پله‌های گچی با پله‌های دایره‌ای در مساحتی کم، تزئینات ساده، قاب‌های گچی ساده مربوط به درگاهی‌ها و…، برخی عناصر معماری بومی کازرون هستند که در این ساختمان دیده می‌شوند.
او افزود: خانه تاریخی اولیاء به دلیل قرارگیری در نزدیکی بازارهای تاریخی ابافتح و شاه‌حمزه و برخی دیگر از راسته‌های بازار تاریخی کازرون که قدمت آن‌ها به دوره‌های صفوی و قاجار برمی‌گردد، همچنین نزدیکی به بقعه میرعبدالله که با ۹۰۰سال قدمت، کهن‌ترین بنای باقی‌مانده در محدوده شهر کازرون محسوب می‌شود و دسترسی بسیار مناسبی که این خانه به بسیاری دیگر از اماکن تاریخی کازرون دارد، می‌تواند به عنوان مرکزی مهم برای مراجعه پژوهشگران و همچنین گردشگران و سایر علاقه‌مندان محسوب شود.
عباسپور با یادآوری دغدغه‌مندی ساکنان این خانۀ تاریخی نسبت به حفظ و حراست از آن، افزود: یکی از ویژگی‌های دیگری که وضعیت این خانه را با برخی دیگر از خانه‌های تاریخی مشابه متمایز می‌کند این است که مالکان این خانه که بازماندگان خاندان اولیاء، مالک اصلی و سازنده این ساختمان هستند، تاکنون تلاش‌های زیادی را برای حفاظت از این خانه انجام داده‌اند. آن‌ها حتی با گردآوری اشیاء تاریخی که در این خانه بوده و همچنین اشیاء دیگری که مربوط به زندگی روزمرۀ اهالی کازرون در طول دهه‌های اخیر بوده، یک موزۀ مردم‌شناسی کوچک را در یکی از زیرزمین‌های این خانه دایر کرده‌اند.
این کنشگر میراث‌فرهنگی همچنین ضمن تاکید بر ضرورت ورود جدی و سریع میراث‌فرهنگی به مرمت و استحکام‌بخشی خانه تاریخی اولیاء گفت: ورود جدی میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به مرمت چنین خانه‌های تاریخی، علاوه بر آنکه باعث نگهداری و حفاظت از این بناها خواهد شد، پیام مثبت و امیدبخشی را به ساکنان و مالکان سایر خانه‌های تاریخی نیز می‌دهد. یکی از چالش‌هایی که طی سال‌های گذشته، گریبانگر چنین خانه‌هایی بوده، گلایه‌های برخی از مالکان خانه‌های تاریخی از بی‌توجهی‌ها و کم‌توجهی‌های مسئولان مربوطه نسبت به مرمت و استحکام‌بخشی این دست از ساختمان‌هاست.
او تاکید کرد: چند سال پیش عملیات مرمت و استحکام‌بخشی از سوی اداره میراث‌فرهنگی در یکی از زیرزمین‌های خانه اولیاء انجام شد اما متاسفانه در همان موقع نیز شاهد بودیم اجرای کف، بدون توجه به اصول معماری بومی کازرون و با استفاده از مصالحی غیرمرتبط با پیشینۀ تاریخی این منطقه صورت گرفت.
گفتنی است خانه تاریخی اولیاء در سال ۱۳۸۴ و با شماره ۱۴۷۶۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این خانه یکی از چهار خانه تاریخی کازرون محسوب می‌شود که تا به امروز در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند. براساس مطالعه‌ای که در سال ۱۴۰۰ با همکاری بنیاد توسعه کازرون‌پژوهی و اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کازرون صورت پذیرفت، پس از بررسی ۳هزار واحد در سطح شهر کازرون، ۴۱۳ اثر با ارزش تاریخی شناسایی شد که بیش از ۱۱۶ بنای آن قابلیت ثبت داشتند و از این تعداد ۹۹ واحد با کاربری مسکونی بودند.
«محسن عباسپور» یکی از کنشگران میراث‌فرهنگی استان فارس و شهرستان کازرون است که در زمینه حفاظت از بناها و محوطه‌های تاریخی فعالیت می‌کند. او گفت: خانه تاریخی اولیاء، یکی از خانه‌های با ارزش کازرون محسوب می‌شود که در دوران قاجار بنا شده است. این خانه در محله بازار، که یکی از محله‌های بسیار قدیمی کازرون واقع شده و یکی از نمونه‌های شاخصی محسوب می‌شود که بسیاری از ویژگی‌های معماری بومی و کهن کازرون را در خود جای داده است.
عباسپور با اشاره به بازدیدی که به تازگی از این خانه تاریخی داشته، به وضعیت هشدارآمیز آن اشاره کرده و گفت: بر اساس مشاهدات میدانی که از این بنای تاریخی داشته‌ام، خانه تاریخی اولیاء با چالش‌های جدی و اساسی روبه‌روست. چالش‌هایی که اگر هرچه سریعتر و به صورت اساسی برطرف نشود، می‌تواند منجر به بروز حوادث جبران‌ناپذیری برای این خانه ارزشمند شود.
او تاکید کرد: بخش قابل توجهی از چالش‌های این خانه در قسمت ورودی و مجموعه اتاق‌ها و فضاهایی مشاهده می‌شود که در این قسمت قرار دارند. نمایان شدن ترک‌های بزرگ و عمیق طولی و عرضی در جهت‌های مختلف در دیوارها، سقف‌ها و دو جدارۀ بیرونی، زنگ خطرهای جدی هستند که از وضعیت نامناسب این قسمت از خانه خبر می‌دهند.
این کنشگر میراث‌فرهنگی همچنین افزود: در بخش‌های داخلی ساختمان نیز شاهد بروز چالش‌های متعدد هستیم. جداشدن گچ‌اندودها در چندین تاقچه و درگاهی و همچنین جدا شدن یکی از سقف‌های چوبی و تغییر حالت آن، مجموعه آسیب‌هایی هستند که در این ساختمان دیده می‌شوند.
عباسپور همچنین با اشاره به بازدیدهای دوره‌ای که از این خانه تاریخی داشته؛ با یادآوری اینکه مقایسه وضعیت فعلی این ساختمان با سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که عمده آسیب‌های پدیدار شده، طی چند ماه گذشته ایجاد شده‌اند، ادامه داد: در قسمت فوقانی دالان ورودی خانه، یعنی در جداره‌های بیرونی ساختمان که مشرف به کوچه دو متری است، شاهد بیرون‌زدگی قابل‌توجه و هشدارآمیز جداره و تغییر شکل آن هستیم. از آنجاکه این بنا، همچون سایر ساختمان‌های قدیمی کازرون با سنگ و گچ بنا شده، نیاز است که هرچه سریعتر، نسبت به مرمت و استحکام‌بخشی آن اقدام شود.
او در ادامه با یادآوری دو خطر بالقوه که می‌توانند وضعیت هشدارآمیز این ساختمان را به حالت ناپایداری درآورند، یادآور شد: علاوه بر آنکه بار فعلی دیوارها به دلیل جنس مصالح به کار رفته، وزن زیادی را متوجه جداره‌ها کرده، همچنین زلزله‌خیز بودن منطقه کازرون و بارندگی‌هایی پاییز و زمستان امسال هم می‌توانند تهدیدهای بالقوه‌ای باشند که منجر به تخریب بخش‌هایی از این خانه تاریخی شود.
این کنشگر میراث‌فرهنگی با در رابطه با ویژگی‌های ساختاری خانه اولیاء افزود: خانه تاریخی اولیاء، دو حیاط جداگانه و بیش از ۲۰ اتاق دارد. اتاق‌های این خانه در دو طبقه به همراه زیرزمین و به شیوه معماری قدیم کازرون ساخته شده‌اند؛ به نحوی که علاوه بر راه‌های ارتباطی موجود از درون اتاق‌ها، دسترسی‌های مختلفی نیز از طریق چندین راه‌پله گچی به بخش‌های مختلف آن وجود دارد.
عباسپور همچنین با برشمردن برخی از ویژگی‌های معماری بومی و کهن کازرون این بنای ثبت ملی شده تاریخی گفت: یکی از ویژگی‌های بارز خانه تاریخی اولیاء این است که ویژگی‌های متعددی از معماری بومی کازرون را در خود جای داده است. نما و جداره‌ها گچ‌اندود شده، پنج‌دری، سه دری، بُرگین، دیوارهایی با پهنای نزدیک به یک متر، زیرزمین‌هایی با دریچه‌هایی به سمت حیاط‌ها، تاق‌های جناغی و قوسی، سقف‌های پوشیده شده با چوب و حصیر، تارمه، درب‌های چوبی، سردرب‌هایی با گره‌چینی‌های ساده، حوض سنگی، راه‌پله‌های گچی با پله‌های دایره‌ای در مساحتی کم، تزئینات ساده، قاب‌های گچی ساده مربوط به درگاهی‌ها و…، برخی عناصر معماری بومی کازرون هستند که در این ساختمان دیده می‌شوند.
او افزود: خانه تاریخی اولیاء به دلیل قرارگیری در نزدیکی بازارهای تاریخی ابافتح و شاه‌حمزه و برخی دیگر از راسته‌های بازار تاریخی کازرون که قدمت آن‌ها به دوره‌های صفوی و قاجار برمی‌گردد، همچنین نزدیکی به بقعه میرعبدالله که با ۹۰۰سال قدمت، کهن‌ترین بنای باقی‌مانده در محدوده شهر کازرون محسوب می‌شود و دسترسی بسیار مناسبی که این خانه به بسیاری دیگر از اماکن تاریخی کازرون دارد، می‌تواند به عنوان مرکزی مهم برای مراجعه پژوهشگران و همچنین گردشگران و سایر علاقه‌مندان محسوب شود.
عباسپور با یادآوری دغدغه‌مندی ساکنان این خانۀ تاریخی نسبت به حفظ و حراست از آن، افزود: یکی از ویژگی‌های دیگری که وضعیت این خانه را با برخی دیگر از خانه‌های تاریخی مشابه متمایز می‌کند این است که مالکان این خانه که بازماندگان خاندان اولیاء، مالک اصلی و سازنده این ساختمان هستند، تاکنون تلاش‌های زیادی را برای حفاظت از این خانه انجام داده‌اند. آن‌ها حتی با گردآوری اشیاء تاریخی که در این خانه بوده و همچنین اشیاء دیگری که مربوط به زندگی روزمرۀ اهالی کازرون در طول دهه‌های اخیر بوده، یک موزۀ مردم‌شناسی کوچک را در یکی از زیرزمین‌های این خانه دایر کرده‌اند.
این کنشگر میراث‌فرهنگی همچنین ضمن تاکید بر ضرورت ورود جدی و سریع میراث‌فرهنگی به مرمت و استحکام‌بخشی خانه تاریخی اولیاء گفت: ورود جدی میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به مرمت چنین خانه‌های تاریخی، علاوه بر آنکه باعث نگهداری و حفاظت از این بناها خواهد شد، پیام مثبت و امیدبخشی را به ساکنان و مالکان سایر خانه‌های تاریخی نیز می‌دهد. یکی از چالش‌هایی که طی سال‌های گذشته، گریبانگر چنین خانه‌هایی بوده، گلایه‌های برخی از مالکان خانه‌های تاریخی از بی‌توجهی‌ها و کم‌توجهی‌های مسئولان مربوطه نسبت به مرمت و استحکام‌بخشی این دست از ساختمان‌هاست.
او تاکید کرد: چند سال پیش عملیات مرمت و استحکام‌بخشی از سوی اداره میراث‌فرهنگی در یکی از زیرزمین‌های خانه اولیاء انجام شد اما متاسفانه در همان موقع نیز شاهد بودیم اجرای کف، بدون توجه به اصول معماری بومی کازرون و با استفاده از مصالحی غیرمرتبط با پیشینۀ تاریخی این منطقه صورت گرفت.
گفتنی است خانه تاریخی اولیاء در سال ۱۳۸۴ و با شماره ۱۴۷۶۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این خانه یکی از چهار خانه تاریخی کازرون محسوب می‌شود که تا به امروز در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند. براساس مطالعه‌ای که در سال ۱۴۰۰ با همکاری بنیاد توسعه کازرون‌پژوهی و اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کازرون صورت پذیرفت، پس از بررسی ۳هزار واحد در سطح شهر کازرون، ۴۱۳ اثر با ارزش تاریخی شناسایی شد که بیش از ۱۱۶ بنای آن قابلیت ثبت داشتند و از این تعداد ۹۹ واحد با کاربری مسکونی بودند.