به گزارش ایرنازندگی، در آپارتمان‌های کوچک و پرهیاهو، افراد اغلب فرصت چندانی برای «خود بودن» و خلوت شخصی ندارند. همهمه اعضای خانواده، فعالیت‌های مختلف روزمره و محدودیت فضای فیزیکی باعث می‌شود انسان‌ها به‌سختی بتوانند لحظاتی آرام و مستقل را تجربه کنند. این فقدان خلوت شخصی نه تنها آرامش ذهنی را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند سلامت روان، روابط خانوادگی و حتی خلاقیت و توانایی حل مسئله فرزندان را تحت تأثیر قرار دهد.
برای بررسی اهمیت این موضوع و یافتن راهکارهایی برای حفظ فضای شخصی در خانواده‌های آپارتمانی، گفت‌وگویی داشتیم با دکتر حسین ابراهیمی‌مقدم، متخصص روانشناسی و استاد دانشگاه که دیدگاه‌های علمی و عملی خود را درباره ضرورت خلوت شخصی، پیامدهای بی‌توجهی به آن و راهکارهای عملی برای ایجاد تعادل در زندگی خانوادگی ارائه می‌دهد.
خلوت شخصی؛ نیازی اساسی در زندگی فردی و خانوادگی
داشتن «خلوت شخصی» در زندگی فردی و خانوادگی، مفهومی است که نقش مهمی در سلامت روان و کیفیت روابط انسانی ایفا می‌کند. دکتر حسین ابراهیمی‌مقدم در این باره می‌گوید:«یکی از چالش‌هایی که زندگی آپارتمان‌نشینی برای ما به همراه آورده، محدودیت فضای شخصی است. افراد اغلب آن‌طور که باید و شاید فرصت ندارند تا برای خودشان خلوتی مستقل داشته باشند. این مسئله به‌ویژه در خانواده‌های پرجمعیت، محسوس‌تر است.»
به گفته این استاد روانشناسی، خلوت شخصی برای افراد در دوره‌هایی که تحت فشار هستند یا با مسائل فکری و روحی دست و پنجه نرم می‌کنند، ضروری است:«در اصطلاح روانشناسی، توصیه می‌شود فرد زمانی را به «غار تنهایی» خود اختصاص دهد. اما در زندگی آپارتمان‌نشینی، اغلب فضایی برای این نوع خلوت وجود ندارد. همه اعضای خانواده در کنار هم هستند و فعالیت‌های مختلفی مانند مطالعه، تماشای فیلم، گوش دادن به موسیقی یا بازی‌های دیجیتال در جریان است. این وضعیت، اگرچه می‌تواند روابط عاطفی را تقویت کند، اما تمرکز فرد را برای تفکر و تعمق محدود می‌کند.»
خلوت شخصی جزو نیازهای اساسی انسان است و افراد باید برای خود فرصت‌هایی ایجاد کنند
ابراهیمی‌مقدم تأکید می‌کند که خلوت شخصی جزو نیازهای اساسی انسان است و افراد باید برای خود فرصت‌هایی ایجاد کنند:«به کسانی که در خانه‌های آپارتمانی زندگی می‌کنند توصیه می‌کنیم حداقل هفته‌ای یک بار، حتی برای مدت کوتاهی، به فضایی بروند که امکان خلوت و تمرکز شخصی فراهم باشد. این فضا می‌تواند گوشه‌ای آرام در پارک، استخر یا ورزشگاه باشد؛ جایی که سر و صدای محیط کم و دغدغه‌ها محدود است»
وی ادامه می‌دهد:«حتی بزرگان ما نیز برای انجام فعالیت‌های معنوی مانند دعا، خلوت شخصی را ضروری می‌دانستند و جایی را برای تنهایی و ارتباط با خود انتخاب می‌کردند. بنابراین، در دوره‌هایی از زمان، هر فرد باید بتواند به‌طور مقتضی و منظم به خلوت شخصی خود بپردازد و فرصت تأمل و مراقبه داشته باشد.»
نبود خلوت شخصی و پیامدهای روانی در فضای آپارتمانی
ابراهیمی‌مقدم درباره تأثیر کمبود خلوت شخصی در فضای کوچک آپارتمان بر سلامت روان اعضای خانواده می‌گوید:«نبود خلوت شخصی می‌تواند باعث شود فرد اضطراب‌های خاصی را تجربه کند و نتواند خود را پالایش کند یا به آرامش دست یابد. خیلی از مواقع، کمبود این فرصت باعث تشدید حالت‌های اضطرابی می‌شود و فرد احساس می‌کند که قادر به حل مسائل خود به‌طور مطلوب نیست.»
او ادامه می‌دهد:«زمانی که فرد نتواند مسائلش را حل کند، احتمال ناکامی افزایش پیدا می‌کند. شکست‌های پیاپی و کاهش موفقیت‌ها می‌تواند احساس ناتوانی و عدم توانایی در حل مسائل را در فرد تقویت کند و در نتیجه، زمینه برای ایجاد حالت‌های افسردگی فراهم شود.»
نبود خلوت شخصی می‌تواند باعث شود فرد اضطراب‌های خاصی را تجربه کند و نتواند خود را پالایش کند یا به آرامش دست یابد
این روانشناس تأکید می‌کند:«بحث خلوت شخصی لزوماً به فضای فیزیکی محدود نمی‌شود. حتی فردی که تنهاست، ممکن است احساس کند دیگران در کارش دخالت می‌کنند یا مدام او را کنترل می‌کنند. این وضعیت می‌تواند باعث بد شدن حال روانی فرد شود.»
او می‌گوید:«برای سلامت روان، فرد باید احساس کند که می‌تواند با خود خلوت داشته باشد و کارهایی انجام دهد که الزاماً مورد علاقه دیگران نیست، اما برای خودش رضایت‌بخش است. این احساس خودمختاری و فرصت تنهایی، نقش مهمی در کاهش اضطراب و تقویت آرامش ذهنی دارد.»
چالش آپارتمان‌های کوچک و راهکارهای حفظ حریم شخصی اعضای خانواده
این استاد دانشگاه درباره اهمیت خلوت شخصی برای اعضای خانواده می‌گوید:«بررسی‌ها نشان می‌دهد که هم نوجوانان و هم والدین به این فضای خلوت شخصی نیاز دارند. نوجوانان اغلب برای برنامه‌ریزی‌های شخصی، رشد فردی و حتی امور درسی خود به این فضا نیازمندند. البته ممکن است گاهی این خلوت برای شیطنت یا گردش در فضای مجازی و برقراری ارتباطات مورد تأیید خانواده نیز استفاده شود. تلاش والدین برای محدود کردن این خلوت، می‌تواند زمینه‌ساز سرکشی، عصیان و بحث‌های خانوادگی شود.»
او تأکید می‌کند:«نبود خلوت شخصی می‌تواند کل سیستم خانواده را تحت تأثیر منفی قرار دهد. والدین نیز به دلیل مسئولیت‌های خانوادگی و دغدغه‌های شخصی، نیازمند زمان‌هایی برای تنهایی و بازسازی روانی هستند. این خلوت می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا آرامش اعصاب خود را حفظ کنند و مدیریت بهتری بر مسائل زندگی داشته باشند.»
ابراهیمی‌مقدم می‌گوید:«در خانواده‌هایی که در آپارتمان‌های کوچک زندگی می‌کنند، معمولاً اتاق جدا برای هر فرد وجود ندارد. حتی در آپارتمان‌های بزرگ‌تر هم سبک زندگی و طراحی فضاها به گونه‌ای نیست که صدای افراد منتقل نشود. ممکن است فرد در اتاق خود باشد اما احساس کند دیگران به کارهایش نظارت می‌کنند یا به نوعی در جریان امورش هستند. این وضعیت باعث می‌شود احساس آرامش و امنیت در فضای شخصی کاهش یابد.»
« افراد می‌توانند با برنامه‌ریزی زمان‌بندی فعالیت‌ها و استفاده از زمان‌های خلوت در منزل، فضای شخصی خود را حفظ کنند. همچنین بهره‌گیری از فضاهای عمومی مانند پارک، ورزشگاه یا کتابخانه می‌تواند جنبه‌ای از خلوت شخصی را فراهم کند. علاوه بر این، استفاده از نوشتن یا برنامه‌ریزی دقیق برای انجام فعالیت‌های شخصی و تفریحی، می‌تواند جایگزین مناسبی در شرایط محدودیت فضا باشد.»
بی‌توجهی به خلوت شخصی، تهدیدی برای سلامت روان و روابط خانوادگی
ابراهیمی‌مقدم درباره پیامدهای بی‌توجهی خانواده‌ها به خلوت شخصی می‌گوید:«اگر خانواده‌ها به موضوع خلوت شخصی بی‌توجه باشند و فرصت‌هایی برای تنها بودن و بازسازی روانی اعضا فراهم نکنند ، در درازمدت احترام‌های متقابل کاهش می‌یابد. همچنین، فرزندان نمی‌توانند روی پای خود بایستند، برنامه‌ریزی شخصی داشته باشند، خلاقیت و توانایی حل مسئله خود را توسعه دهند و بیشتر وابسته به دیگران خواهند بود.»
فضای خلوت شخصی باید دارای محدودیت و تعادل باشد این تعادل کلید سلامت روان و کیفیت زندگی مشترک است
او تأکید می‌کند:«البته فضای خلوت شخصی باید دارای محدودیت و تعادل باشد. فرد نباید به صورت دائم از دیگران فاصله بگیرد و تنها به زندگی در اتاق خود بپردازد و از ارتباط با خانواده و دیگران کناره‌گیری کند، زیرا این وضعیت نیز می‌تواند پیامدهای منفی خود را داشته باشد. همان‌طور که سعدی می‌گوید، درشتی و نرمی باید با هم باشد؛ بهتر است فرد هم زمان‌هایی برای خلوت شخصی داشته باشد و هم در تعامل با خانواده باشد.»
ابراهیمی‌مقدم ادامه می‌دهد:«رعایت تعادل به افراد کمک می‌کند تا هم ارتباط خوبی با خانواده داشته باشند و هم در آرامش و صلح با خود باشند. همچنین، بتوانند تمرین‌ها و تجربه‌های شخصی خود را دنبال کنند. این تعادل کلید سلامت روان و کیفیت زندگی مشترک است و مانع از بروز ناسازگاری و ارتباطات ناخوشایند در خانواده می‌شود.»