به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه ایران(سنا)، در بسیاری از کشورها، به‌ویژه اقتصادهای در حال توسعه، ابزارهایی شبیه به اوراق تبعی بیمه سهام ایران، برای حمایت از سرمایه‌گذاران خرد در دوره‌های افت بازار یا بحران‌های مالی طراحی شده‌اند. این ابزارها از جنس ابزارهای مالی غیراستاندارد یا ابزارهای سیاست‌گذاری مالی هستند که توسط دولت‌ها، صندوق‌های تثبیت بازار یا نهادهای تنظیم‌گر ارائه می‌شوند و هدف اصلی آن‌ها کف‌سازی قیمتی و تضمین بازده حداقلی برای سهامداران است. این ابزارها را می‌توان نوعی «بیمه دولتی برای پرتفوی سهام» دانست.
چین: تضمین بازده برای بازگرداندن اعتماد پس از سقوط بازار
در سال ۲۰۱۵، بورس‌های چین با سقوط شدید شاخص‌ها مواجه شدند. دولت چین از طریق صندوق تثبیت بازار و نهادهای شبه‌دولتی، برنامه‌هایی اجرا کرد که بر اساس آن، سرمایه‌گذاران خرد می‌توانستند بخشی از سهام خود را نزد دولت به‌صورت تضمین‌شده نگهداری کنند. در این برنامه‌ها، نرخی از بازده (مثلاً ۵ تا ۱۰ درصد) تضمین شد و دولت تعهد کرد در پایان دوره، در صورت کاهش ارزش سهام، مابه‌التفاوت را پرداخت کند. این طرح‌ها به کاهش فشار فروش و بازگرداندن اطمینان به بازار کمک زیادی کرد.
کره جنوبی: بیمه پرتفوی با حمایت دولت
در کره جنوبی، پس از بحران مالی آسیا در اواخر دهه ۹۰، صندوق‌هایی با حمایت دولت ایجاد شدند که به دارندگان سهام خاص، پیشنهاد قراردادهایی دادند که در آن حداقل بازده مشخص برای یک دوره یک‌ساله تضمین می‌شد. مثلاً اگر فردی سهام خاصی را در قالب این طرح خریداری می‌کرد، در پایان دوره، حتی اگر سهم افت کرده بود، حداقل سود ۸ درصدی دریافت می‌کرد. مابه‌التفاوت توسط صندوقی که از سوی دولت تأمین مالی می‌شد، پرداخت می‌گردید.
هند: پروژه آزمایشی تضمین سود در بازارهای نوظهور
در بورس بمبئی (BSE)، نهادهای مالی تحت نظر دولت هند طرح‌های آزمایشی‌ای را بررسی کردند که در آن به سرمایه‌گذاران خرد، اوراقی ارائه می‌شد که در صورت حفظ سهام خاص در پرتفوی به مدت یک سال، نرخ بازده مشخصی (مثلاً ۶٪) تضمین می‌کرد. هدف اصلی این طرح، ترغیب به نگهداری بلندمدت سهام و کاهش نوسانات ناشی از ترس بود. هرچند این طرح به‌صورت سراسری اجرا نشد، اما در مطالعات موردی مورد توجه سیاست‌گذاران مالی قرار گرفت.
ترکیه و روسیه: تجربه محدود اما هدفمند
در کشورهای ترکیه و روسیه، پس از تحولات ارزی و بحران‌های مالی دهه گذشته، دولت‌ها از طریق نهادهای اقتصادی خاص، پیشنهادهای مشابهی برای بیمه پرتفوی ارائه کردند. این برنامه‌ها بیشتر در قالب مشوق‌های مالیاتی و سود تضمین‌شده برای دارندگان سهام شرکت‌های استراتژیک (مثل انرژی یا بانک‌ها) ارائه شد.
تجربه پیش روی ایران
بررسی تجربه جهانی نشان می‌دهد ابزارهای مشابه اوراق تبعی بیمه سهام، اغلب در دوره‌های بحران بازار یا افت اعتماد عمومی توسط دولت‌ها یا نهادهای عمومی به‌عنوان سیاست ضددورانی اجرا شده‌اند.
وجه مشترک:
- تضمین حداقلی بازده برای سرمایه‌گذاران حقیقی
- مشروط بودن به نگهداری سهام تا سررسید
- پشتیبانی از منابع عمومی یا صندوق‌های تثبیت
- زمان‌مند و هدفمند بودن طرح‌ها برای جلوگیری از رانت یا سوءاستفاده
در ایران، طرح‌هایی مانند «اوراق تبعی همیار» یر همین اساس تعریف شده‌اند و می‌توانند با تکیه بر تجارب بین‌المللی، به طراحی بهتر، شفاف‌تر و کارآمدتر این ابزارها کمک کنند.