به گزارش ایرنا، حمله اخیر رژیم صهیونیستی به خاک ایران تنها یک تجاوز نظامی نیست بلکه تعرضی به مشروعیت نظم حقوقی بین‌المللی و ارزش‌های بنیادین منشور ملل متحد و کنوانسیون‌های حقوق بشری است؛ این اقدام نه‌تنها نقض قواعد عرفی حقوق بین‌الملل بلکه شکستن اصل ممنوعیت استفاده از زور بوده که در بند چهار ماده ۲ منشور ملل متحد به آن اشاره شده است، این قاعده حتی در شرایط اضطراری نیز قابل توجیه نیست و تنها در موارد بسیار محدود دفاع مشروع در برابر حمله مسلحانه می‌تواند اعمال شود.
این تجاوز که به بهانه جلوگیری از تهدیدات ادعایی صورت گرفته، نگرانی‌های جدی درباره امنیت منطقه و نقض حاکمیت ملی کشورها را برانگیخته است؛ استفاده نادرست از مفهوم «دفاع پیش‌دستانه» عواقب وخیمی برای نظم بین‌المللی و حقوق بشر به‌همراه دارد. نهادهای بین‌المللی مانند سازمان ملل و شورای امنیت باید در برابر چنین اقداماتی واکنش مناسبی نشان دهند و نقش فعالی در جلوگیری از تشدید تنش‌ها ایفا کنند. عیسی پیری، دانشیار دانشگاه پیام نور سیستان و بلوچستان و دبیر کانون دانشگاهیان ایران در استان در این زمینه با ایرنا گفت‌وگو کرد.
ایرنا: آیا نقض تمامیت ارضی و تجاوز به خاک ایران از سوی رژیم صهیونیستی با ادعای «حمله پیش‌دستانه» از نظر قوانین بین‌المللی پذیرفته است؟
پیری: به‌طور کلی، منظور از حمله پیش‌دستانه، حمله‌ای است که یک کشور قبل از شروع قطعی حمله دشمنش انجام می‌دهد تا از آسیب‌پذیری خود در برابر حمله احتمالی جلوگیری کند و برتری اولیه را حفظ کند. هدف اصلی آن هم خنثی‌سازی یا به تأخیر انداختن حمله دشمن است. پیش‌فرض اصلی برای چنین حمله‌ای، نزدیک بودن حمله از سوی دشمن بوده یعنی تقریبا مطمئن باشند که دشمن قصد حمله دارد.
اما در مورد تجاوز به ایران از سوی رژیم صهیونیستی باید تأکید کنم که جمهوری اسلامی ایران آغازگر حمله نبوده و نیست بلکه به دفاع قاطع در مقابل تجاوز به سرزمینمان می‌پردازد. نمونه بارز آن نیز جنگ تحمیلی هشت ساله عراق علیه ایران بود که رژیم صدام آغازگر جنگ بود و ایران پس از آن با دفاع همه جانبه و قاطع، دشمن را پشیمان کرد. در مقابل رژیم صهیونیستی نیز ایران آغازگر حمله و جنگ نبود بلکه این رژیم کودک‌کش صهیونیستی بود که در برابر چشمان جهانیان به کشورمان حمله کرد.
در قوانین بین‌الملل، دستور قاطعی برای آغاز حمله به یک کشور تحت عنوان «حمله پیش‌دستانه» وجود ندارد. اگرچه برخی رؤسای جمهور آمریکا در گذشته به‌طور خودسرانه با این بهانه به برخی کشورها بدون مجوز سازمان ملل تجاوز کردند اما از نظر منشور سازمان ملل این امر تجاوز است، نه دفاع.
ایرنا: در صورت حمله به تأسیسات هسته‌ای کشورها، خطرات انسانی و محیط زیستی آن چیست؟
پیری: حمله به تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز کشورها از نظر قوانین بین‌المللی و آژانس انرژی اتمی ممنوع است و هیچ کشوری حق ندارد خودسرانه به تأسیسات هسته‌ای کشور دیگر به‌ویژه اگر صلح‌آمیز و برای استفاده علمی باشد، حمله کند.
این اقدام علاوه بر اینکه تجاوز به حریم یک کشور محسوب می‌شود دارای تبعات انسانی و به‌ویژه زیست‌محیطی عمیقی است؛ از آثار آن علاوه بر تلفات جانی و مصدومیت می‌توان به آثار روانی و اجتماعی اشاره کرد. تأسیسات هسته‌ای به‌طور معمول حاوی مواد خطرناک و رادیواکتیو است که حمله به آنها موجب نشت مواد رادیواکتیو می‌شود. این نشت برای محیط زیست و سلامت انسان بسیار خطرناک است زیرا باعث آلودگی خاک، آب و هوا می‌شود. نشت مواد رادیواکتیو حتی موجب ورود آن به گیاهان و محصولات غذایی شده و پیامد آن سبب ایجاد بیماری‌های سرطان، اختلالات ژنتیکی و حتی در تنوع زیستی حیوانات و جانوران می‌شود.
ایرنا: با توجه به این مباحث، مبنای حقوقی پاسخ ایران به رژیم صهیونیستی و دفاع مشروع چیست؟
پیری: بر اساس منشور سازمان ملل اگر فردی یا کشوری مورد حمله قرار گیرد، آن فرد یا مردم یک کشور حق دفاع از خود و کشورشان را دارند. اگر کشوری مورد تجاوز قرار گیرد، لازم است به شورای امنیت سازمان ملل گزارش دهد و سازمان ملل باید در اسرع وقت متجاوز را محکوم کند و جلوی حمله آن را بگیرد اما اگر به هر دلیلی شورای امنیت سازمان ملل در این عمل کوتاهی کند، کشور مورد تجاوز حق دارد از خاک و مردم کشورش دفاع کند بنابراین، حق مسلم کشور ایران در مقابل تجاوز رژیم صهیونیستی یا هر کشور دیگری، دفاع و مقابله قاطع با تجاوز و متجاوز است.
در ماده ۵۱ منشور سازمان ملل آمده که وقوع حمله نظامی شرط اصلی برای دفاع مشروع است البته، این از مشمولیت شورای امنیت در عمل به وظیفه خود نخواهد کاست، اگرچه سازمان ملل در واقع به دلیل استفاده نادرست از حق وتو کارکرد اصلی خود را از دست داده است.
ایرنا: مسوولیت نهادهایی مثل سازمان ملل و شورای امنیت یا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قبال این مسائل چیست؟
پیری: همانطور که در پاسخ به سوالات قبلی ذکر شد، وظیفه شورای امنیت سازمان ملل، حفظ صلح و امنیت در جهان است و باید بدون تبعیض و به‌طور عادلانه اختلافات بین‌المللی و بین کشورها را حل و فصل و به یکی از فلسفه‌های مهمش که جلوگیری از تجاوز و محاکمه متجاوز است، عمل کند اما با توجه به حق وتویی که برای چند قدرت جهانی قائل شده‌اند در عمل موضع‌گیری چندان عادلانه و موثری از آن دیده نشده است.
طبق مقررات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز هیچ کشوری حق ندارد به تأسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای سایر کشورها حمله کند و در صورت حمله، سازمان‌های بین‌المللی باید آن را محکوم و بازخواست کنند. به‌ویژه در مورد کشوری مانند ایران که عضو «پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای» (NPT) بوده و اهداف آن استفاده از مواهب علمی و رفاهی صنعت هسته‌ای است و بر اساس فتوای رهبر معظم انقلاب نیز به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای و کشتار جمعی نیست.