گنجینه ارزشمند کتابخانه و موزه ملی ملک، موقوفه فرهنگی آستان قدس رضوی در تهران نیز ۶۵ رساله خطی و ۸ کتاب چاپ سنگی از آثار این شاعر بزرگ، را در خود جای داده است.
قدیمی‌ترین اثر خطی مرتبط با شیخ عطار(۵۴۰ – ۶۱۸ قمری) در گنجینه کتابخانه ملی ملک با قدمت بیش از ۶۰۰ سال، به مجموعه رساله‌هایی اختصاص دارد که دربردارنده تعدادی از آثار این شاعر بنام نیشابوری اعم از «الهی‌نامه»، «گل و خسرو(خسرونامه)»، «منطق الطیر» و «اسرارنامه»، است.
این نسخه خطی که در سال‌های ۸۰۸ تا ۸۰۹ هجری قمری کتابت شده، با شماره ثبت «۵۹۷۴» در کتابخانه ملی ملک، نگهداری می‌شود.
صفحات این اثر، تمام زرین، متن در چهار ستون، هامش(حاشیه‌نویسی) در دو ستون و تمام عنوان‌ها به زر است. کنار هر صفحه نیز یک بوته زر، به چشم می‌خورد. از رنگ‌های گوناگون نیز در کتاب‌آرایی آن، استفاده شده است.
نسخه خطی الهی‌نامه به خط نسخ «عمربن بایزیدبن عمربن شرف‌الدین الهرابیالی» که بر روی کاغذ سمرقندی در سال ۸۳۴ قمری کتابت و با میشن یشمی صربی، مجلد شده است و مصیبت‌نامه به خط نستعلیق «حسن‌بن سلغربن حاجی حسن الشریف» که در سال ۸۵۲ قمری نوشته و با میشن سیاه، مجلد شده است، از دیگر آثار این گنجینه است.
همچنین نسخه خطی کلیات عطار نیشابوری به شماره ثبت «۵۰۶۲» که در سال ۹۵۶ قمری، به خط نستعلیق نوشته شده است، از دیگر آثار ارزشمند این موقوفه فرهنگی، محسوب می‌شود.
وجود یادداشتی از مالک نسخه یعنی حاج حسین آقا ملک، بنیانگذار و واقف کتابخانه و موزه ملی ملک در ابتدای آن، اهمیت این اثر عطار گنجینه ملک را دوچندان کرده و بر اهمیت ادبی و تاریخی آن، افزوده است.
وجود این یادداشت، نشان‌دهنده دقت و توجه واقف مجموعه به خرید آثار دارد. در این نسخه، زنده‌یاد حاج حسین آقا ملک به اوضاع سیاسی اجتماعی ایران در آن زمان، اشاره کرده و انگیزه خود از خرید این اثر را نیز توضیح داده است.
اهمیت این آثار خطی
مجموعه نسخه‌های دیگری نیز از آثار این شاعر بزرگ در کتابخانه و موزه ملی ملک به چشم می‌خورد که به‌خط‌های نستعلیق، شکسته نستعلیق و نسخ بر روی کاغذهایی از جنس ترمه، ختایی، دولت‌آبادی، فرنگی، سمرقندی، فستقی و...، در بازه زمانی، قرن ۹ تا قرن ۱۳ هجری قمری، کتابت شده است.
دیوان عطار نیشابوری، اسرارنامه، الهی‌نامه، پندنامه، تذکره الاولیاء، منطق الطیر، گل و خسرو، اشترنامه، مختارنامه، مصیبت‌نامه و...، از جمله عناوین آثار عطار نیشابوری موجود در این گنجینه خطی است.
این مجموعه علاوه بر ارزش ادبی، از نظر هنرهای کتاب‌آرایی همچون خوش‌نویسی، تذهیب، جلدسازی و کاغذسازی در دوره‌های مختلف تاریخی در ایران، دارای اهمیت برای اهل علم و هنر به‌ویژه پژوهشگران نسخه‌های خطی است.
معرفی نفایس چاپ سنگی
همچنین از هشت کتاب چاپ سنگی موجود در کتابخانه ملی ملک با محوریت عطار، می‌توان از دو کتاب منطق الطیر و مظهر العجائب که به‌ترتیب در سال‌های ۱۳۱۹ و ۱۳۲۳ هجری قمری در تهران به چاپ رسیده است، نام برد.
همچنین کتاب منطق الطیر دیگری که در سال ۱۳۱۳ هجری قمری در بمبئی منتشر شده، در کنار کتاب چاپ سنگی تذکره الاولیاء که در سال ۱۳۰۷ هجری قمری در لاهور، چاپ شده است، در این مجموعه، قابل بررسی است.
چگونگی خدمات‌رسانی به محققان
نسخه‌های خطی و کتاب‌های چاپ سنگی ادبی ارزشمندی از آثار شاعران دوره‌های مختلف تاریخی ایران اسلامی در کتابخانه و موزه ملی ملک وجود دارد که برخی از این آثار نفیس، در تالارهای این موزه در معرض دید علاقه‌مندان، قرار دارد.
این موقوفه در راستای حفظ آثار نفیس خود و ارائه خدمات بهتر به پژوهشگران، اقدام به فهرست‌نویسی، دیجیتال‌سازی و تهیه نسخه پشتیبان از این آثار، کرده است. اهل علم و پژوهش برای استفاده از این آثار ارزشمند خطی و چاپ سنگی می‌توانند به تالار محققان این کتابخانه، مراجعه کنند و یا از ارائه خدمات غیرحضوری کتابخانه، بهره‌مند شوند.
کتابخانه و موزه ملی ملک در سال ۱۳۱۶ شمسی، وقف حرم مطهر رضوی شده و در حال حاضر همه‌روزه بجز روزهای تعطیل، در ساعات ۸:۳۰ تا ۱۶:۳۰، به نشانی تهران، خیابان امام خمینی(ره)، خیابان سی‌تیر، خیابان یارجانی، خیابان ملل متحد (میدان مشق)، پذیرای فرهنگ‌دوستان است.
گفتنی است، ۲۵ فروردین‌ماه، در تقویم رسمی کشور، روز بزرگداشت «فریدالدین ابوحامد محمد عطار نیشابوری» مشهور به شیخ عطار نیشابوری، نام‌گذاری شده است.